برنامه تاجگذاری اعلیحضرت همایون محمدرضا پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران و علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی
برنامه تاجگذاری اعلیحضرت همایون محمدرضا پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران و علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی
متن سند:
برنامه تاجگذاری اعلیحضرت همایون محمدرضا پهلوی آریامهرشاهنشاه ایران و علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی
ایران در چهارم آبان ماه 1346
بخش یکم
حرکت و استقرار واحدهای تشریفاتی ارتش شاهنشاهی در
مسیر اعلیحضرتین
1ـ پانزده گردان از واحدهای مختلف ارتش شاهنشاهی از ساعت 9 بامداد چهارم آبان ماه به تناوب از باغشاه حرکت خواهند کرد و پس از عبور از خیابان سپه در محل‌های تعیین شده زیر مستقر خواهند شد.
الف ـ فاصله زمانی هرگردانی از گردان دیگر پنج دقیقه خواهد بود.
ب ـ محل استقرار این گردانها بشرح ذیل است
کاخ گلستان تا میدان ارگ ـ1 گردان
خیابان داور ـ 1 گردان
خیابان باب همایون ـ 1گردان
میدان سپه ـ 1 گردان
خیابان فردوسی ـ 3 گردان
میدان فردوسی ـ 1 گردان
خیابان شاهرضا ـ 4 گردان
خیابان پهلوی ـ 3 گردان
بخش دوم
تشریف فرمایی اعلیحضرتین و والاحضرت همایون ولایتعهد از
کاخ مرمر به کاخ گلستان
1-اعلیحضرتین در ساعت 11 بامداد از کاخ مرمر حرکت فرموده و پس ازعبور از خیابانهای پهلوی ـ سپه ضلع جنوبی میدان سپه ـ خیابان ناصر خسروـ خیابان شمالی کاخ گلستان از در شمال شرقی به کاخ گلستان و تالار برلیان نزول اجلال خواهند فرمود.
ترتیب حرکت موکب اعلیحضرتین و ملتزمین به این شرح خواهد بود
الف ـ یک گردان پیاده از گارد شاهنشاهی با دسته موزیک و پرچم
ب ـ یک اسواران سوار نیزه دار از گارد شاهنشاهی
ج ـ کالسکه اعلیحضرتین
د ـ آجودان مخصوص اعلیحضرتین همایون شاهنشاه سواره به حال شمشیرکش
ه ـ درفش شاهنشاهی که به وسیله یکی از آجودانهای مخصوص حمل خواهد شد و دو افسر سوار به حال شمشیرکش در طرفین درفش حرکت خواهند کرد.
و ـ کالسکه والاحضرت همایون ولایتعهد
ز ـ دو آجودان مخصوص سواره به حال شمشیر کش
ح ـ یک اسواران سوار نیزه دار از گارد شاهنشاهی
2ـ نیم ساعت قبل از نزول اجلال اعلیحضرتین به کاخ گلستان خاندان جلیل سلطنتی با اتومبیل‌های مخصوص و اسکورت موتور سیکلت سوار از خط سیر زیر:
خیابان پهلوی ـ خیابان شاه ـ خیابان نادری ـ اسلامبول ـ لاله زار ـ ضلع شرقی میدان سپه ـ خیابان ناصرخسرو و خیابان شمالی کاخ گلستان تشریف فرما و از در ورودی شمال غرب این خیابان به تالار سر در تشریف فرما می‌شوند.
3ـ واحدهایی که در التزام کالسکه اعلیحضرتین حرکت می‌کنند در محل‌های زیر مستقر خواهند گردید.
الف ـ گردان پیاده گارد شاهنشاهی در خیابان داور مقابل کاخ دادگستری رو به مشرق
ب ـ دو اسواران سوار نیزه دار و کالسکه‌های سلطنتی و درفش شاهنشاهی و آجودان مخصوص در میدان ارک منتظر مراجعت اعلیحضرتین خواهند شد.
4ـ مدعوینی که به تالار موزه دعوت شده‌اند از خیابانهایی که تشریفات شاهنشاهی معین می‌کند حرکت و در ساعت 1 در تالار انتظار حاضرخواهند بود.
5ـ مدعوینی که در باغ تخت مرمر حضور به هم می‌رسانند از خیابانهایی که تشریفات شاهنشاهی معین می‌کند به باغ تخت مرمر وارد وحضور آنها در ساعت1 باید خاتمه یابد.
بخش سوم
تشریف فرمایی اعلیحضرتین و والاحضرت همایون و ولایتعهد از تالار برلیان به تالار موزه که محل تاجگذاری است با تشریفات زیر در سه مرحله انجام خواهند گرفت
برای اعلان این مراحل و استحضار مدعوین از تشریف فرمایی اعلیحضرتین به تالار موزه درفش سلطنتی با تشریفات زیر
1ـ ژنرال آجودان شاهنشاه در جلو.
2ـ درفش شاهنشاهی در حالی که دو آجودان مخصوص در طرفین آن به حال شمشیر دوش هستند به تالار موزه آورده شده و پشت تخت سلطنتی (جایگاه مخصوص شاهنشاه) قرار می‌گیرند.
مرحله یکم
تشریف فرمایی والاحضرت همایون ولایتعهد به تالار موزه
الف ـ رئیس تشریفات دربار شاهنشاهی
ب ـ فرمانده گارد شاهنشاهی در جلو بحال سلام با شمشیر
ج ـ دو آجودان مخصوص به حال سلام با شمشیر در جلو
د ـ والاحضرت همایون ولایتعهد
ه ـ دو آجودان مخصوص به حال سلام با شمشیر در عقب
و ـ دو نفر از رؤسای تشریفات شاهنشاهی
ز ـ دو نفر از آجودانهای کشوری
والاحضرت همایون در سمت چپ تخت روی صندلی مخصوص جلوس می‌فرمایند.
مرحله دوم
تشریف فرمایی علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی ایران به تالار موزه (پس از سه دقیقه)
الف ـ پیشکار علیاحضرت شهبانوی ایران با عصای مرصع (پنج قدم جلو)
ب ـ جانشین رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران به حال سلام با شمشیر در جلو
ج ـ دو آجودان مخصوص به حال سلام با شمشیر در جلو
د ـ علیاحضرت شهبانو
ه ـ چهار ندیمه در طرفین علیاحضرت شهبانو (دو قدم عقب‌تر)
و ـ شش دوشیزه افتخار در عقب علیاحضرت شهبانو
ز ـ دو نفر از رؤسای تشریفاتس
علیاحضرت شهبانو در سمت راست تخت روی صندلی مخصوص جلوس می‌فرمایند.
مرحله سوم
تشریف فرمایی شاهنشاه آریامهر به تالار موزه (پس از سه دقیقه)
الف ـ رئیس کل تشریفات شاهنشاهی با عصای مرصع (پنج قدم جلو)
ب ـ رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران به حال سلام با شمشیر در جلو ـ فرماندهان نیروی زمینی ـ هوایی ـ دریایی ـ رئیس سازمان امنیت ـ فرمانده ژاندارمری و رئیس شهربانی در دو صف بعد از ایشان به حال سلام با شمشیر.
ج ـ شاهنشاه آریامهر.
د ـ ده نفر از آجودان‌ها مخصوص به این شرح:
شش آجودان از نیروی زمینی ـ دو آجودان از نیروی هوایی ـ و دو آجودان از نیروی دریایی به حال سلام با شمشیر و دو قدم فاصله درطرفین پشت سر شاهنشاه آریامهر.
ه ـ وزیر دربار ـ رئیس شورای عالی تاجگذاری رئیس دفتر مخصوص شاهنشاهی (در صف اول)
و ـ معاونین دربار شاهنشاهی (در صف دوم)
ز ـ چهار نفر از رؤسای تشریفات (در صف سوم)
ح ـ چهار نفر از آجودانهای کشوری شاهنشاه (در صف چهارم)
ط ـ جلوس شاهنشاه به تخت سلطنتی
تبصره 1 ـ ترتیب ورود و استقرار خاندان جلیل سلطنتی در تالار موزه به ترتیب ذیل انجام خواهد گرفت:
یک نفر از رؤسای تشریفات جلو
والاحضرت شهناز1 و والاحضرت فرحناز پهلوی به اتفاق یکدیگر
و والاحضرت‌های شاهدخت‌ها و شاهپورها و سرکار علیه بانو فریده دیبا2 طبق برنامه تشریفات شاهنشاهی با همسرها و ندیمه‌های خود در حالی که دو نفر آجودانهای کشوری در طرفین هستند به جایگاه سلطنتی حرکت می‌فرمایند.
تبصره 2 ـ وضع استقرار ملتزمین در تالار موزه طبق نقشه[نقشه ای] که تشریفات شاهنشاهی تنظیم نموده است انجام می‌گیرد.
تبصره 3 ـ استقرار خاندان جلیل سلطنتی ـ نخست وزیر ـ رؤسای سنا و شورا- آقایان وزرا- نمایندگان سیاسی امراء[امرای] ارتش و سایر مدعوینی که درنقشه تنظیمی تشریفات شاهنشاهی مشخص شده‌اند نیم ساعت قبل از تشریف فرمایی اعلیحضرتین و والاحضرت همایون ولایتعهد به تالار موزه عملی گشته و خاتمه می‌یابد.
بخش چهارم
مراسم تاجگذاری اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی ایران
1ـ آغاز مراسم به وسیله شیپورچی‌ها که در خارج تالار هستند اعلان و درفش شاهنشاهی بر فراز جایگاه به اهتزاز در می‌آید.
2ـ حضرت آیت اله امام جمعه تهران با یک جلد کلام اله مجید در جلو و کسانی که افتخار حمل لوازم و سایر اثاثه سلطنتی را خواهند داشت از محل مخصوص به ترتیب حرکت نموده و در مقابل تخت سلطنتی در یک صف قرار خواهند گرفت.
3ـ حاملان اثاثه سلطنتی عبارت خواهند بود از:
یک سرباز از نیروی زمینی ـ یک درجه‌دار از نیروی هوایی ـ یک افسر جزء از نیروی دریایی ـ یک افسر ارشد از نیروی زمینی ـ سه نفر از امراء ارتش
4ـ حضرت آیت اله امام جمعه تهران قدمی جلو رفته خطبه تاجگذاری وآیه[آیه‌ای]از قرآن مجید را قرائت خواهد نمود.
5ـ شاهنشاه آریامهر اول کلام اله مجید را بوسیده بعد کمربند و شمشیر سپس شنل و بالاخره تاج سلطنتی را زیب تارک فرموده و عصای سلطنتی را به دست مبارک خواهند گرفت.
6ـ در این هنگام یکصد و یک تیر توپ شلیک شده و از تمام گلدسته‌های مساجد بانگ اذان بلند و سپس آهنگ مخصوص باستانی به وسیله نقارچی‌ها نواخته خواهد شد ـ رادیو ایران و چند دسته موزیک که درکاخ گلستان حاضر هستند سلام شاهنشاهی را خواهند نواخت و هواپیماها در آسمان تهران اوراق تهنیت فرو خواهند ریخت و حضار با صدای بلند جاوید شاه گفته و در همان هنگام پیروان ادیان مختلف در معابد خود طبق رسوم به نیایش خواهند پرداخت و ناقوسهای کلیساها نیز به صدا در خواهند آمد.
7ـ حاملان تاج و شنل علیاحضرت شهبانو به جلو خواهند رفت.
8ـ شاهنشاه آریامهر تاج علیاحضرت شهبانو را بر تارک معظم لها خواهندگذاشت. (در این موقع علیاحضرت شهبانو در مقابل شاهنشاه زانو به زمین خواهند زد)
9ـ ندیمه‌ها شنل علیاحضرت شهبانو را به شانه معظم لها خواهند افکند
1ـ نخست وزیر عرض تبریک و تهنیت خواهد کرد. آقایان رؤساء[رؤسای] مجلسین سنا و شورا به مدت دو دقیقه عرض تهنیت خواهند نمود.
11-آقای دکتر صورتگر قصیده تاجگذاری را به عرض خواهند رساند.
12ـ در این موقع شاهنشاه آریامهر خطاب به ملت ایران فرمایشاتی ایراد خواهند فرمود.
13ـ والاحضرت شاهپورها هر یک به جلو رفته به اعلیحضرتین تبریک عرض و به جای خود مراجعت خواهند نمود.
تبصره ـ هنگام ورود و خروج اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر به تالار موزه، آهنگ مخصوص به وسیله خوانندگان وزارت فرهنگ و هنر خوانده خواهد شد.
بخش پنجم
1ـ اعلیحضرتین پس از انجام مراسم مذکور در بخش چهارم در حالی که تاج بسر و شنل بدوش دارند با همان تشریفات به ترتیب زیر
اول ـ اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر
دوم ـ علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی ایران بدون فاصله
سوم ـ والاحضرت همایون ولایتعهد
از تالار موزه خارج و از مدخل اصلی به کاخ گلستان تشریف فرما و پیاده از میان جمعیتی که در باغ تخت مرمر خواهند ایستاد گذشته و در جلو میدان ارک به کالسکه‌های سلطنتی سوار و پس از عبور از خیابانهای زیر به کاخ مرمر نزول و اجلال می‌فرمایند.
میدان ارک ـ خیابان داور ـ خیابان باب همایون ـ ضلع جنوبی ـ شرقی و شمالی
میدان سپه ـ خیابان فردوسی ـ خیابان شاهرضا ـ خیابان پهلوی کاخ مرمر.
2ـ در تمام خیابانهای خط سیر گردانهای مذکوره در بخش یکم با دسته موزیک و پرچم ایستاده و موقع عبور و موکب شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو و والاحضرت همایون ولایتعهد ادای احترام خواهند نمود.
3ـ افراد دژبان و پلیس فواصل بین گردانها را در خط سیر به طور کوچه وش برخواهند نمود.
تبصره 1 ـ تنظیم برنامه مراجعت خاندان جلیل سلطنتی و سایر مدعوین از تالار موزه و همچنین ملتزمین شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو و والاحضرت ولایتعهد در مراجعت به عهده تشریفات شاهنشاهی خواهد بود.
تبصره 2 ـ ترتیب و تنظیم و استقرار اتومبیل‌های مدعوین به عهده شهربانی کل کشور است.
بخش ششم
جشنها و پذیرائی‌ها
چهارم آبان ماه
1ـ شام در کاخ علیاحضرت ملکه پهلوی صرف خواهند فرمود.
پنجم آبان ماه
1ـ بعد از ظهر مراسم رژه ارتش (طبق برنامه).
2ـ شام نخست وزیر در کاخ وزارت امور خارجه.
3ـ (پس از شام به تالار رودکی تشریف فرما می‌شوند.)
ششم آبان ماه
1ـ بعد از ظهر نمایشهای ورزشی با شرکت ورزشکاران و پیش آهنگان در میدان امجدیه.
2ـ شب نشینی از طرف وزیر دربار شاهنشاهی در هتل هیلتون
هفتم آبان ماه
1ـ بعد از ظهر تشریف فرمایی شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو به نمایشگاه وزارت اقتصاد.
2ـ شام و شب نشینی ارتش شاهنشاهی در باشگاه افسران.
3ـ (پس از شام به تالار رودکی تشریف فرما می‌شوند.)
دهم آبان ماه
1ـ قبل از ظهر عزیمت شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو به مشهد برای زیارت مرقد مطهر حضرت امام رضا که مقارن با روز مبعث حضرت رسول اکرم صلوه الله و سلام علیه است.
یازدهم آبان ماه
1ـ بعد از ظهر تشریف فرمایی شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو به میدان شاهنشاهی برای نصب لوحه یادبود (شهیاد)3.
شهرداری تهران از پنجم آبان ماه تا یک هفته در پارک شهر وسائل تفریحی برای مردم پایتخت فراهم خواهد نمود.
جشن تاجگذاری در شهرستانها طبق برنامه مخصوصی که در هر شهرستان تهیه شده است انجام خواهد گرفت.
توضیحات سند:
_1ـ شهناز از فوزیه همسر اول محمدرضا پهلوی، متولد 5 آبان ماه 1319 می‌باشد شغل او در زمان شاه بازرس عمران گیلان و مازندران و رئیس هیئت امنای دانشگاه فردوسی مشهد بود. علم در خاطرات خود به اختلافات شهناز با شاه پس از طلاق گرفتن از اردشیر زاهدی و عشق و ازدواج او با خسرو جهانبانی، پسر سپهبد جهانبانی، اشاره می‌کند. شهناز پس از انقلاب در پاریس ماندگار شد و روحیه مذهبی یافت و نام خود را هم به هاجر تغییر داده است. گویا او زمانی، پس از دیدن مادرش فوزیه که در کودکی وی را رها کرد و به مصر رفت، صریحاً اظهار داشت کمترین احساسی به فوزیه ندارد.
[ر.ک اشرف در آیینه بدون زنگار (جلد دوم)، خسرو معتضد. ـ تهران: نشر البرز، 1376 ص 687]
2- فریده دیبا (قطبی گیلانی) فرزند باقر امجدالسلطان، او همسر یک افسر جوان فارغ التحصیل سن سیر فرانسه بود که در درجه سروانی به مرض سل درگذشت شوهر او اهل تبریز بود و فریده دیبا پس از فوت شوهرش هرگز ازدواج نکرد و با برادرش مهندس محمدعلی قطبی در رشت زندگی می‌کرد و برادرش مهندس قطبی از او و تنها فرزندش یعنی فرح دیبا که بعدها و پس از تحصیل در فرانسه به همسری محمدرضا برگزیده شد نگهداری کرده و مخارج او و تحصیل دخترش را پرداخت می‌نمود. فریده دیبا بعد از ازدواج دخترش با شاه به موقعیت اجتماعی بالایی در دربار دست یافت و قبل از پیروزی انقلاب اسلامی با خارج کردن مقادیر زیادی ارز از کشور خارج شده و به اتفاق دختر و نوه‌هایش در آمریکا مقیم گردید. او فردی عادی بود و از تحصیلاتش اطلاع دقیقی در دسترس نمی‌باشد. وی از درباردولت شاهنشاهی ماهانه مقرری دریافت می‌نمود و سمت‌هایی از جمله: ریاست شورای عالی سازمان داوطلبان شیروخورشید سرخ ایران، قائم مقام بنگاه حمایت مادران و نوزادان، قائم مقام جمعیت حمایت از آسیب دیدگان سوختگی، قائم مقام مرکز طبی کودکان، قائم مقام سازمان ملی انتقال خون و ... را عهده‌دار بود که البته اکثر این عناوین به صورت افتخاری نصیب وی شده بود تا بتواند از خوان گسترده رژیم پهلوی بیش از پیش متنعم گردد. در سال 1355 مبلغ هنگفتی حدود 135 /670 /125 فرانک به عنوان صورتحساب تزیین آپارتمان خود در فرانسه دریافت داشته است. مشارالیها در مسافرت‌های خارج از کشور مبالغ قابل توجهی به عنوان کمک به جمعیت‌های به اصطلاح خیریه اهدا می‌کرده که کلیه این موارد را از دربار شاهنشاهی دریافت می‌نموده تا با پول ملت برای خود وجهه و آبرو دست و پا کند. فریده دیبا در برگزاری و نظارت میهمانی‌های دربار نقش مهمی داشته و اغلب موارد سوءاخلاقی دربار به ویژه شاه با هدایت او صورت می‌گرفته، در این خصوص می‌توان به مسئله ارتباط شاه با دختر ارتشبد حجازی اشاره نمود که پس از رسوایی ارتشبد حجازی به طور جدی و مستقیم به فریده دیبا اعتراض و پرخاش می‌کند. اسناد ساواک، پرونده‌های انفرادی.
3-نام کنونی این محل ، میدان آزادی می‌باشد.