تاریخ سند: 6 شهریور 1331
متن سند:
مأمور ویژه گزارش می دهد به قرار اظهار شخص مطلعی روز 7 ماه جاری طبق تصمیم شورای عالی کمیته مرکزی حزب منحله توده ـ فرقه دمکرات آذربایجان ـ شورای متحده مرکزی حزب و تشکیلات زنان1 چهارمین کنگره خود را در سالن کمیته مرکزی کمونیست آذربایجان شوروی در بادکوبه تشکیل می دهد این کنگره رسما کنگره فرقه دمکرات آذربایجان بوده ولی سران کمیته مرکزی حزب توده ـ شورای متحده مرکزی حزب توده ـ شورای متحده سازمان جوانان و تشکیلات زنان نیز در آن شرکت خواهند داشت برنامه این کنگره قرائت گزارش کمیته مرکزی فرقه دمکرات توسط پایگان گزارش کمیته مرکزی حزب توده توسط دکتر رادمنش گزارش کمیته مرکزی سازمان جوانان توسط احسان طبری ـ گزارش تشکیلات زنان توسط مریم فیروز خواهد بود برای شرکت در کنگره مزبور رضا روستا از ورشو علی نقی حکمت و مهندس عتیقه چی2 از ژنو دکتر کیانوری احمد قاسمی صمد حکیمی دکتر جودت ایرج اسکندری دکتر رضا رادمنش احسان طبری عبدالصمد کامبخش ـ سروان روزبه ـ بقراطی از پراگ پایتخت چکسلواکی دکتر بهار3 ـ رضا ابراهیم زاده4 ـ ابراهیم محضری5 ـ فرجامی و شرقی از ایران دکتر یزدی از باطوم و سایر اعضای فرقه دمکرات که عضو کنگره هستند در بادکوبه حاضر خواهند شد.گفته می شود منظور از تشکیل این جلسه برای تعیین سرمشق و برنامه جدید حزب توده ایران و فرقه دمکرات آذربایجان می باشد.
توضیحات سند:
1ـ تشکیلات زنان : پس از تشکیل حزب توده ،تا زمان حیات سلیمان میرزا اسکندری عضویت زنان در حزب ممنوع بود.علت این امر در ویژگی اسکندری قرار داشت؛ زیرا او کمونیست به معنای واقعی نبود و بیشتر یک چهره ملی گرای متمایل به شوروی با تمایلات مذهبی به شمار می رفت.
با مرگ سلیمان میرزا، زنان کمونیست در تیرماه 1322 به جمعیتی به نام «تشکیلات زنان ایران» دست زدند و به عنوان فراکسیون حزبی زنان به فعالیت پرداختند.
در کنگره اول حزب توده (1332) پنج نفر از زنان حزب به نمایندگی از تشکیلات زنان در کنگره حضور یافتند و به نمایندگان تبریک گفتند.
هم زمان، در کنار «شورای متحده مرکزی کارگران» نیز جمعیتی به نام «اتحادیه زنان زحمتکش» تشکیل شد، که در سال 1325 به تشکیلات زنان پیوست.
این گروه به عنوان یکی از سازمان های جانبی حزب توده به فعالیت پرداخت.
در سال 1335 این تشکیلات به عضویت فدراسیون دمکراتیک بین المللی زنان «WIDF» درآمد و به عنوان سازمان زنان حزب توده به فعالیت ادامه داد.
با غیرقانونی شدن حزب توده در بهمن ماه سال 1327 تشکیلات زنان نیز غیرقانونی شد.
نخستین ارگان سازمان زنان، نشریه «بیداری ما» به صاحب امتیازی زهرا اسکندری، بود وپس از آن نشریه «جهان زنان» به صاحب امتیازی هما هوشمندراد، ارگان تشکیلات زنان شد.
با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و تجدید سازمان حزب توده در داخل کشور، فعالیت تشکیلات دمکراتیک زنان ایران نیز آغاز شد.
مسؤولیت این سازمان در رهبری حزب توده، با مریم فرمانفرماییان (فیروز) بود.
با انحلال حزب توده در سال 1361 و دستگیری رهبران آن، تشکیلات زنان نیز منحل گردید.
2ـ مهندس عزت اللّه عتیقه چی : وی از کمونیست های قدیمی و عضو گروه 53 نفر بود که در سال 1316 دستگیر و تا سال 1320 زندانی شد.
پس از آزادی از زندان با یوسف افتخاری همکاری کرد و در سال 1323 به شورای متحده مرکزی پیوست.
در سال 1324 از سوی دولت و به عنوان نماینده کارگران به کنفرانس بین المللی کار در پاریس رفت.
پس از آن شرکت فرشی را در لیون فرانسه دایر کرد و در پوشش آن به همکاری با سازمان های جاسوسی کشورهای مختلف از جمله ایران، فرانسه، اتحاد شوروی (سابق) و سوییس پرداخت.
علاوه بر این رابطه خوبی با حزب کمونیست فرانسه و حزب توده ایران داشت و در چند مأموریت حزبی به کشورهای مختلف از جمله شمال آفریقا سفر کرد.
ـ برگرفته از اتحادیه های کارگری و خودکامگی در ایران حبیب اللّه لاجوردی 3 ـ دکتر سید ربیع بهار نوری : وی از فعالین قدیمی حزب توده و از اعضای فرقه مخفی کمونیستی به شمار می آمد که مدتی نیز در سازمان نظامی حزب فعالیت داشت.
پس از 15 بهمن سال 1327 برای مدتی دستگیر شد و پس از کودتای 28 مرداد سال 1332 برای مرتبه ای دیگر زندانی شد و در زندان مسؤولیت زندانیان توده ای را برعهده گرفت.
او در ماجرای فرار خسرو روزبه نقش به سزایی داشت.
وی به جز فعالیت حزبی، معاون اداره مبارزه با مالاریا در وزارت بهداری بود و در این وزارت خانه اتحادیه ای از اعضای حزب توده تشکیل داده بود.
برگرفته از علی زیبایی، کمونیزم در ایران، محمد حسین خسروپناه، سازمان افسران حزب توده 1333 ـ 1323، اسناد ساواک 4ـ رضا ابراهیم زاده : وی یکی از اعضای گروه 53 نفر و از مؤسسین حزب توده بود که در تبریز بدنیا آمد.
در نوجوانی در اداره راه آهن جلفا مشغول به کار شد و در قیام خیابانی و لاهوتی شرکت داشت.
در سال 1304 عضو حزب کمونیست شد و به همراه سایر اعضای گروه دکتر ارانی بازداشت و زندانی گردید.
و در سال 1320 پس از آزادی از زندان به حزب توده پیوست و «کانون کارگران راه آهن» را سازماندهی کرد.
در سال 1323 با پیوستن به «شورای مرکزی اتحادیه کارگران» به رهبری رضا روستا، شورای متحده مرکزی را تشکیل داد.
در سال 1330 به شوروی گریخت و مدتی در راه آهن آن جا مشغول به کار شد، اما مورد غضب مقامات حزبی قرار گرفت و در پی آن بر اثر سانحه در حین کار، بازنشسته شد.
او سپس در کلاس های شبانه به تحصیل خود ادامه داد و بعد از ورود به دانشگاه در رشته زبان و ادبیات تاجیکی فارغ التحصیل شد.
وی پیش از انقلاب اسلامی در شوروی درگذشت.
با تلخیص از کتاب خاطرات یک زن توده ای به قلم راضیه ابراهیم زاده، انتشار در آلمان غربی 1373 5 ـ ابراهیم محضری : وی نخستین رهبر اتحادیه کارگری حزب توده بود که در سال 1287 در آذربایجان بدنیا آمد و در گیلان پرورش یافت.
در هفده سالگی اتحادیه ای پنهانی را سازمان داد و به همین علت دستگیر و به سه سال حبس محکوم و، پس از آن به سمنان تبعید شد.
در آن جا کارگران کارخانجات پنبه بافی محلی را متشکل کرد که منجر به بازداشت مجدد او شد.
پس از شهریور سال 1320 و تشکیل حزب توده به حزب پیوست و در تشکیل شورای مرکزی کارگران حزب توده نقشی فعال داشت و به ریاست آن برگزیده شد.
او در نخستین کنفرانس ایالتی حزب توده در مهر 1321 به عضویت کمیته مرکزی انتخاب شد و در کنگره اول حزب (1323) نمایندگی تهران را برعهده داشت.