تاریخ سند: 5 مرداد 1357
متن سند:
بسم اللّه الرحمن الرحیم محضر مبارک حضرت مستطاب آیه اللّه شیرازی دام ظله العالی حوادث ناگوار اخیر مشهد مقدس که در مراسم تشییع جنازه مرحوم واعظ شهیر آقای [کافی] واقع گردید و یکی از حوادث دلخراش و جانگداز چند ماهه ایران بود و منجر شد که آنحضرت و سایر علماء امر بعزای عمومی و تعطیل روز سه شنبه 18 شعبان فرمودید و مشهد مقدس و قم و بعضی از شهرهای دیگر تعطیل عمومی گردید.آیا بآمدن استاندار بی اطلاع و با این وضع عجیب و مخوف در مجلس ختم مرحوم آیه اله معصومی و هفتمین روز درگذشت مرحوم آقای کافی و آن اختلافاتیکه با بودن طبقات مختلف پدید آمد آیا قسمتی از این حوادث ناگوار و مشکلات حل گردید پنجشنبه 21 شعبان 13981 جمعی از طلاب علوم دینیه و طبقات مختلف دیگر بسم اللّه الرحمن الرحیم این حوادث و مشکلات ناگوار اخیر و چند ماهه ایران که یکی از آنها حادثه اخیر مشهد مقدس در مراسم تشییع مرحوم آقای کافی (قده) بود بسی جانگداز و موجب تأثر و تاکنون حل اساسی نسبت بهیچ یک از آنها حاصل نگردیده و در آمدن استاندار بی اطلاع و با آن اختلافات و اضطراباتیکه با بودن آقایان علماء و طبقات مختلف پیش آمد عمده مسئله مدرسه نوّاب2 و آزادی طلاب مطرح گردید و سایر مسائل و مشکلات بجای خود باقی است زیرا که مطالب و خواستهای ما منحصر به آنست و نه منحصر باین شهر مقدس و این استان است بلکه متوقف بر حل آنها در سراسر کشور و تمام آقایان و مراجع و تمام شدن کلیه خواستهای آنانست.
سید عبداللّه شیرازی 21 شعبان 1398
توضیحات سند:
1ـ اعلامیه در واقع استفتاء درباره فلسفه حضور ولیان در مراسم مجلس ترحیم از آیت الله سید عبداللّه شیرازی است که توسط جمعی از طلاب حوزه علمیه مشهد انجام گرفته است که آیه اللّه به آن پاسخ داده اند.2ـ مدرسه صالحیه مشهور به نوّاب از مدارس بسیار معتبر و آبرومند مشهد مقدس است.
در ضلع شمالی خیابان علیا (نادری) واقع شده است.
این مدرسه با اسناد کتیبه سر در آن در زمان شاه سلیمان صفوی در سال 1086 ه ق ساخته شده است.
سبک معماری چهار ایوانی بوده، که در اطراف ایوانها 84 حجره و در دو طبقه بنا شده است.
درب ورودی در ضلع جنوبی آن واقع شده و پس از عبور از یک راهرو، به صحن مدرسه وارد می شده است.
کتابخانه در اتاق بالای راهروی ورودی و مقابل در ورودی مسجد واقع شده بوده است.
واقف مدرسه یکی از سادات ملقب به صالحیه نواب است.
از تزیینات این بنا می توان به کاشیکاری مختصر و کتیبه سر در آن که با خط ثلث نوشته شده است، اشاره نمود.
مدرسه علمیه نواب یکی از مهمترین مکانهای مذهبی و سیاسی جهت اعلام انزجار مردم مشهد علیه رژیم پهلوی بود.
بسیاری از سخنرانیها، تحصّنات، تظاهرات و اجتماعات در این مدرسه صورت می گرفت.
و بسیاری از مردم مشهد نیز در این اجتماعات به شهادت رسیدند.
از جمله در روز نهم شهریور سال 1356.
روحانی مبارز سیدعبدالکریم هاشمی نژاد در مدرسه نواب به مناسبت چهلم روز حادثه مشهد سخنرانی داشتند.
و در این سخنرانی پنج هزار نفر شرکت داشتند.
پس از پایان مجلس مردم به تظاهرات پرداختند و در میدان طبرسی با پلیس درگیر شدند و در نتیجه 2 نفر شهید شدند.
در اول خرداد 1357 تظاهرات پردامنه ای در مشهد در اطراف حرم در مدرسه نواب صورت گرفت که مردم علیه شاه شعار می دادند سپس برای متفرق کردن آنان بروی آنها تیراندازی کردند و عده زیادی از مردم شهید شدند و در ادامه، تظاهرکنندگان خشمگین دو شعبه بانک را به آتش کشیدند.
(ر.ک : جلالی غلامرضا، تقویم تاریخ خراسان، از مشروطیت تا انقلاب اسلامی، چاپ اول، مشهد 1377، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، با همکاری حسین طاهری وحدتی.
عباس علی قلی زاده صص 117 ـ 275)