موضوع: جلسه منزل اسداله رشیدیان
تاریخ سند: 27 مهر 1342
موضوع: جلسه منزل اسداله رشیدیان
متن سند:
شماره: 164 /322 اداره دوم عملیات پیش از ظهر روز گذشته جلسه هفتگی منزل آقای اسداله رشیدیان تشکیل شد و در حدود شصت نفر اشخاص مختلف و از جمله سرتیپ بازنشسته برخوردار، خوش خلق، سرخوش، حسام، جهانگیری، رسولی، گودرزی و سه نفر دیگر از کارکنان راه آهن، قاضی زاده رئیس جامعه لیسانسیه های وزارت دارایی، مهندس انصاری، یزدان پرست، اعتصامی1 طلان، پاکدامن، هاشمی، مهندس انزلچی در آن شرکت کردند.در این جلسه رشیدیان در اتاقهای مختلف با مراجعین مشغول گفتگو بود و در یکی از اتاقها که در حدود بیست نفر نشسته بودند صحبت از انتخابات شد و سرخوش گفت شخص اعلیحضرت هدفشان انجام یک تحول است که مصالح عموم طبقات بخصوص منافع طبقات محروم تأمین شود و حسام اظهار داشت اگر این طور است نباید علی منصور که پسر ملک الدوله و معلوم الحال است و امثال او مجری یک چنین تحول و هدف عالی باشند زیرا علی منصور که خودش از خانواده ملک هاست چگونه می تواند طرفدار واقعی چنین تحولی باشد.
حسام اضافه کرد در کودتای 1299 سیدضیاءالدین طباطبایی قیام کرد و یک تحول بزرگی در این کشور برعلیه ملک السلطنه ها و دوله ها و اشراف بوجود آورد و پیشرفت بزرگی کرد و واقعا ملت و مردم ایران را نجات داد و علت اصلی این بود که خود سیدضیاءالدین طباطبایی کمترین نسبتی با اشراف نداشت ولی امروز امثال علی منصور چگونه می توانند خدمتی به جامعه و طبقه محروم بنمایند و اگر عده ای هم کارگر و غیره از اشراف و سلطنه به مجلس رفته اند آنها هم کاملاً مطیع و نوکر صفت هستند و شایستگی خدمت را ندارند و سرخوش جواب داد سیدضیاءالدین طباطبایی1 چون شخصی با اراده و مقتدر و با شخصیت بود به این دلیل دیگر روی کار نیامد و خانه نشین شد ولی علی منصور موقعی که در دبیرستان شرف تحصیل می کرد به بی شرفی اشتغال داشت (حسام گفت همه می دانند مشارالیه در دبستان و دبیرستان مفعول بود) و سرخوش اضافه کرد اصولاً شخصی که در مقام بالاتر از همه قرار دارد قطعا مصلحت مردم و جامعه را بهتر از ما می شناسد و شاید مصلحت مردم در همین وضعی باشد که دارا می باشند زیرا موقعی پزشک دارویی را برای بیمار تجویز می کند که ظاهر خوبی ندارد ولی در اصل برای بهبودی بیمار مصرف آن ضرورت دارد.
جلسه فوق ساعت 2113 ختم شد.
گیرندگان: بخش 321 ـ دفتر بولتن
توضیحات سند:
1ـ پرویز اعتصامی فرزند حسین در سال 1313 ش در قزوین بدنیا آمد.تحصیلات خود را تا لیسانس فیزیک از دانشگاه تهران ادامه داد.
وی مشاغلی از جمله: کارمند اداره کل شهرداری، کارمند وزارت کار، رئیس دفتر روابط عمومی بانک تعاونی توزیع، عضو هیئت رئیسه بنیاد رضا پهلوی، رئیس سازمان اصناف کارگران حزب مردم، مشاور تاکسیرانی تهران و...
را عهده دار بود.
از حیث سیاسی در سال های 1331 تا 1333 به نفع حزب منحله توده فعالیت داشته و به وسیله شهربانی دستگیر شده ولی اظهار پشیمانی نموده و به سمت سیاست غرب و رژیم شاهنشاهی تغییر جهت داده و بیشتر متمایل به سیاست انگلیس در ایران بوده است.
وی همچنین عضو حزب مردم و رستاخیز نیز بوده است.
رک: اسناد ساواک، پرونده های انفرادی.
1ـ سید ضیاءالدین طباطبایی فرزند سیدعلی یزدی متولد 1310 هجری قمری در شیراز.
نامبرده ابتدا تحصیلات خود را در تبریز شروع و بعد از پایان تحصیلات علوم قدیمه با تأسیس چاپخانه روشنائی و تجارت فرش فعالیت خود را شروع کرد در دوران سلطنت احمدشاه قاجار ابتدا مدتی روزنامه ندای اسلام را در شیراز و سپس روزنامه های شرق و برق را در تهران منتشر و بعداز آن امتیاز روزنامه رعد را اخذ و مشغول انتشار آن گردید.
چون پدرش نمایندگی مردم یزد را در مجلس شورای ملی بعهده داشت در دوره چهارم قانونگذاری نیز سیدضیاءالدین به جای پدر از یزد انتخاب گردید.
سی سال داشت که با رضاشاه همکاری نمود و در جریان سوم اسفند سال 1299 و اشغال تهران به دست سردار سپه نقش مهمی به عهده داشت.
سه روز بعد از کودتا به فرمان احمدشاه نخست وزیر گردید و کابینه نود روزه خود را تشکیل داد که به علت بازداشت عده زیادی از رجال و مدیران جراید آن کابینه ملقب به (دولت سیاه) گردید.
چگونگی آن در تاریخ بیست ساله حسین مکی جلد اول و دوم و تاریخ احزاب سیاسی ملک الشعراء بهار و سایر تواریخ معاصر مندرج است.
بعد از سقوط کابینه سیدضیاء رضاشاه که در آن زمان وزیر جنگ و فرمانده کل قوا بود نخست وزیر شد.
به امر ایشان سید ضیاءالدین از ایران تبعید گردید [تبعید وی به فلسطین در واقع یک مأموریت بود چون سید در فلسطین مأمور بود که زمینهای فلسطینیان را بخرد و به یهودیان بفروشد] و قریب 23 سال اقامت در خارج از کشور به طول انجامید.
سید ضیاءالدین در سالهای 1320 و 1321 برای ورود به کشور به فعالیت پرداخت و طرفدارانش نیز در تهران مشغول فعالیت شده زمینه را آماده ورود وی می کردند.
مظفر فیروز مدیر روزنامه رعد امروز به فلسطین رفته و با سید مصاحبه مطبوعاتی نمود و سیدضیاء نیز آمادگی خود را به بازگشت به ایران اعلام کرد قبل از بازگشت او به ایران انتخابات دوره چهاردهم مجلس شورای ملی شروع شده بود.
وی با کمک علی سهیلی نخست وزیر و سید محمد تدین وزیر کشور وقت به نمایندگی مجلس از یزد انتخاب و به ایران مراجعت نمود.
موقع طرح اعتبارنامه اش در مجلس مورد مخالفت دکتر محمد مصدق که نمایندگی تهران را داشت از یک طرف و فراکسیون پارلمانی حزب توده (دکتر رادمنش، دکتر کشاورز، ایرج اسکندری، مهندس فریور) از طرف دیگر قرار گرفت به طوری که در صورت مذاکرات مجلس شورای ملی منعکس است.
وی در چند جلسه به اعتراضات مخالفین پاسخ داد و در جلسه شانزدهم اسفند ماه 1322 به تفصیل از خود دفاع و طریقه امرار معاش خود را در مدت 23 سالی که خارج از ایران بوده بیان که سرانجام با رأی مخفی اعتبارنامه اش با اکثریت ضعیفی به تصویب می رسد.
متعاقب آن همکاری خود را با مظفر فیروز ادامه داد و روزنامه رعد امروز به طور هفتگی و سپس به طور روزانه که مخارج آن توسط سید ضیاءالدین تأمین می گردید منتشر می نماید.
در سالهای 24 و 25 حزب اراده ملی را که به جهاتی به حلقه معروف گردید تأسیس و سرسختانه مبارزه با حزب توده را شروع نمود.
در سالهای 25 که قوام السلطنه نخست وزیر شد مظفر فیروز همکاری خود را با سیدضیاء قطع و در نتیجه معاون سیاسی و پارلمانی احمد قوام گردید و روی اختلاف قبلی که قوام با سید ضیاء داشت حزب اراده ملی به وسیله فرمانداری نظامی تهران تعطیل شد.
ناچار سیدضیاء با دار و دسته آقای جمال امامی که رهبر حزب عدالت بود پیوند خورد.
بدین ترتیب دوستی بین جمال امامی و علی دشتی مدیر روزنامه شفق سرخ (سناتور) و سید شروع شد.
در انتخابات دوره پانزده مجلس شورای ملی شرکت نمود لکن قوام السلطنه وی را شکست داد و نگذاشت انتخاب شود.
سید ضیاءالدین که به طرفداری از سیاست انگلستان معروف بود مورد مخالفت حزب توده قرار داشت و روزنامه های ارگان حزب مزبور (رهبر، ظفر و مردم و رزم) که به طور علنی منتشر می شد هر روز سید را به باد انتقاد می گرفتند و چند مرتبه تروریستها که معلوم نبود به وسیله حزب توده یا اشخاص دیگری تحریک شده بودند قصد جان سید ضیاء را نمودند لکن هر موقع از سوءقصد با خبر گردید چون سید ضیاء دارای تعدادی مأمور بود که حقوق ماهیانه آنان را شخصا پرداخت می نمود و در واقع یک اکیپ مجهز مأمور ویژه در اختیار داشت و در مجالس رسمی که حضور می یافت همراه با چند نفر مسلح حاضر می شد.
سید ضیاء در اثر عدم توفیق در انتخابات دوره پانزدهم از صحنه سیاست کناره گیری کرد ولی جلسات هفتگی در منزل خود را ادامه داد.
در سال 1330 که موضوع نفت در کار و دکتر مصدق نخست وزیر بود و بازار سیاست داغ بود، سیدضیاء مجددا در صحنه سیاست ظاهر گردید و این بار روزنامه های طرفداران دکتر مصدق (شاهد، اصناف، شورش، باختر امروز) و تعداد دیگری از جراید یومیه و هفتگی به شدت سید ضیاء را مورد حمله قرار داده و او را عامل مستقیم سیاست انگلستان در ایران خواندند.
بعد از اتمام دوره شانزدهم قانونگذاری، سیدضیاء در دوره هفدهم خود را کاندیدای تهران نمود و همراه دکتر سید حسین امامی امام جمعه تهران و جمال امامی در انتخابات شرکت و قریب دو هزار رأی نیز به دست آورد.
چون موفق نگردید برای نخست وزیری تلاش کرد و چند نفر از نمایندگان دوره هفدهم را که مصدق آنها را انتخاب کرده بود با خود همراه ساخت و طرفداران سید از یک طرف و طرفداران قوام السلطنه در خارج ائتلاف کردند و در اثر این عمل کابینه دکتر مصدق منجر به شکست شد که حوادث سی ام تیرماه 1331 به وقوع پیوست.
سیدضیاء پس از آخرین تلاش برای همیشه کناره گیری از سیاست نمود و در سعادت آباد تهران مشغول دامپروری و دامداری و کشاورزی گردید.
روابط وی با دربار حسنه بود.
سید روزهای چهارشنبه هر هفته شرفیاب!! می شد.
سیدضیاء سه مرتبه ازدواج نمود.
نامبرده جلسات خصوصی داشت که اغلب در سعادت آباد هفته ای یکبار برقرار بود و با چای نعناع و گاهی شبدر که از مختصات وی شده بود از حضار پذیرایی می کرد.
سیدضیاء بقول و اعتراف اکثر صاحبنظران سیاسی جاسوس انگلیس و آلمان و حتی روسها بود و به خاطر مهارت برجسته ای که در ایجاد سازش و تفاهم میان افراد داشت، در مواقع بحرانی نقش میانجی خوبی را ایفاء می کرد.
وی پس از کودتای 28 مرداد 2313 مشمول لطف و محبت محمدرضا بود و اگر چه پست مهمی به او واگذار نگردید لیکن از محارم او بشمار می رفت و هر هفته حداقل یک روز نهار را با شاه صرف می کرد.
وی نقش و مرموز و تاریکی در تاریخ ایران دارد و نقل و قولهای متضادی در مورد وی وجود دارد.