عناصر آشوبگر
عناصر آشوبگر
متن سند:
عناصر آشوبگردر سحرگاه پانزدهم خرداد سال یکهزار و سیصدوچهل‌ودو شمسى که مصادف با دوازدهم محرم‌الحرم سال هشتادوسه هجرى بود، نیروهاى امنیتى و انتظامى رژیم شاهنشاهى، پس از محاصره منزل حضرت امام خمینى (ره) در شهر قم، از دیوار وارد خانه شدند و پس از دستگیرى، ایشان را که هنوز نماز صبحشان را اقامه نکرده بودند1 به تهران منتقل کردند.
انتشار خبر دستگیرى امام، شهر قم را قرین غصه و آه کرد و مردم علاقه‌مند به دین و روحانیت را به سمت خانه ایشان گسیل داشت. اولین حرکت مردمى در ساعت 6 صبح از بیت معظم‌له به همراه حضرت آیت‌اللّه شهید حاج آقا مصطفى خمینى، به سمت حرم کریمه اهل‌بیت (ع) آغاز شد. با گذشت اندک زمانى، صحن مطهر و خیابان‌هاى اطراف، مملو از جمعیتى شد که شعارشان: «یا مرگ یا خمینى» بود. از بلندگوى صحن مطهر، اعلامیه علماى عظام و مراجع تقلید، مبنى بر محکومیت این اقدام و تقاضاى آزادى فورى روح‌اللّه خمینى پخش شد. در پى احساس خطر شدید رژیم، نیروهاى مسلح کمکى در ساعت 1 صبح به یارى نفرات شهربانى قم آمدند. تا قبل از این حرکت، درگیرى بیشتر با باطوم و گاز اشک‌آور بود، اما با ورود نیروهاى تازه، تیراندازى و رگبار مسلسل‌ها آغاز شد. تعدادى از مردم زخمى و شهید شدند و کشتار مردم در خیابان‌هاى اطراف حرم تا ساعت 5 بعدازظهر ادامه یافت. سخنرانى حاج آقا مصطفى در صحن مطهر و دعوت مردم به آرامش، باعث متفرق شدن تدریجى جمعیت شد. در تهران نیز، همزمان با انتشار خبر دستگیرى امام، حرکت‌هاى خودجوشى در نقاط مختلف شهر، آغاز شد. بازاریان در خیابان‌هاى اطراف بازار دست به راهپیمایى زدند که در ساعت 11 صبح با تیراندازى پاسخ داده شدند. این درگیرى و جنگ و گریز تا ساعت 5 بعدازظهر ادامه یافت. میدان تره‌بار تعطیل شد و بارفروشان به همراه مردم به خیابان‌ها آمدند. جمعى از مردم از میدان شوش حرکت کردند. دانشگاه‌ها تعطیل شد و دانشجویان دانشگاه تهران پس از اجتماع در محوطه دانشگاه‌ها به خیابان‌ها آمدند.
این حرکت‌ها که در گوشه و کنار، با گلوله‌هاى داغ پاسخ داده مى‌شد، منجر به شهادت جمع بسیارى از هواداران حضرت امام (ره) گردید. تمام این حرکت‌ها در حالى صورت مى‌گرفت که اعلامیه برقرارى حکومت نظامى و منع رفت و آمد از ساعت 8 بعدازظهر تا 8 صبح، از رادیو پخش و نعمت‌اللّه نصیرى به عنوان فرماندار نظامى تهران معرفى شده بود. در تحلیل‌هاى عجولانه و براى پاسخگویى به محمدرضا پهلوى که ساواک را متهم به بى‌اطلاعى کرده و از آنان پاسخ مى‌خواست، این حرکت به تیمور بختیار و ارسال پول توسط او و جمال عبدالناصر نسبت داده شد. در ادامه آوردند که 1 هزار چماق یک اندازه و محکم در قم ساخته و به تهران فرستاده‌اند و همین اظهارات، براى رضایت محمدرضا پهلوى کافى بود. پس از اعلام حکومت نظامى، مطالب فراوانى در رادیو و روزنامه‌ها، علیه امام و روحانیت و پیروان امام انتشار یافت و از طرف رژیم. پرونده این ماجرا بسته تلقى شد. اما برخلاف تصور و تبلیغات رژیم، این اول ماجرا و نقطه عطفى بود که سرنوشت رژیم شاهنشاهى را دگرگون کرد.
برخى از گزارشهاى ساواک که مؤید شروع کار انقلاب اسلامى است، به این شرح است:
1ـ «ساعت 55 /1 روز 16 /3 /42 یک نفر در چهارسوق کوچک کشته شده (ساعت 9) این جنازه فعلاً در مسجد سید عزیزاله است و جمعیت در این مسجد فوق‌العاده زیاد است و اگر متفرق نشوند در بازار شروع به تظاهرات خواهند نمود.»
2ـ «16 /3 /42 اطلاع تأیید نشده حاکى است عده‌اى کفن‌پوش از کن و عده‌اى از ورامین به طرف تهران حرکت نموده‌اند»
3ـ «16 /3 /42 تعقیب گزارش قبلى چهار هزار کفن‌پوش که از ورامین و همچنین از آن به طرف تهران عزیمت نموده بودند براثر برخورد نیروى ژاندارم و تیراندازى به رف آنها متوارى شده و موفق به اجتماع مجدد نگردیده‌اند.2 »
بهانه اشاره اجمالى به این حرکت، سندى است که در آن به تاکتیک عده‌اى از تظاهرکنندگان اصفهان براى مقابله با رژیم پهلوى که خود را حامى قرآن و اسلام پناه معرفى مى‌کرد، به کار برده‌اند.
این سند، چنین است:
اداره مرکز توپخانه دائره رکن دوم تاریخ : 6 /4 /42
به: ریاست شهربانى استان دهم اطلاعیه شماره: 2831 /6
برابر اطلاع حاصله عناصر آشوبگر در صدد تهیه تمثال حضرت امیرالمؤمنین على علیه‌السلام و قرآن مجید هستند که در موقع شروع تظاهرات قرآن و تمثال حضرت میرمؤمنان را بدست بگیرند و این عده معتقدند که مأمورین انتظامى هیچ‌گاه به طرف رآن و تمثال حضرت امیرالمؤمنین حمله و تیراندازى نخواهند نمود لذا مراتب از نظر اطلاع و پیش‌بینى‌هاى لازم اعلام گردید.
فرمانده مرکز توپخانه و پادگان اصفهان
سرتیپ رستگار نامدار
5ـ154ـ1ـ5 ـ 8 /4 /42
توضیحات سند:
پی‌نوشت‌ها:1. مأموران دستگیرى امام ره آن‌قدر وحشتزده بودند که حتى در بین راه نیز، براى اقامه نماز به معظم‌له اجازه ندادند و تنها موافقت کردند تا ایشان از داخل ماشین، دست‌هاى مبارکش را با خاک بیابان آشنا کند و تیمم نماید و نماز را به حالت نشسته در اتومبیل ادا فرماید.
2. قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک ـ زندان، صص 18 ـ 20، در این کتاب گزارشهاى متعددى از این حرکت وجود دارد که علاقه‌مندان مى‌توانند به متن آن مراجعه فرمایند.