درباره: محمدمهدى ربانى رانکوهى فرزند ابوالمکارم
تاریخ سند: 7 دی 1356
درباره: محمدمهدى ربانى رانکوهى فرزند ابوالمکارم
متن سند:
[شماره:] 6775 /312 [تاریخ:] 7 /10 /2536[] 1007از: اداره یکم عملیات و بررسی 312
به: ریاست واحد اطلاعاتی کمیته مشترک ضدخرابکاری 381
درباره: محمدمهدى ربانى رانکوهى فرزند ابوالمکارم
نامبرده بالا یکى از روحانیون ناراحت و افراطى قم مى‌باشد که به علت تحریکات ضدمیهنى و ایجاد زمینه‌هاى اخلال در نظم عمومى در تاریخ 15 /9 /2536[] وضعیت یادشده در کمیسیون امنیت اجتماعى شهرستان قم مطرح و طبق راى کمیسیون مذکور مشارالیه محکوم به سه سال اقامت اجبارى در شهر بابک که جزو حوزه استحفاظى کرمان مى‌باشد گردیده است لیکن مشارالیه پس از اطلاع از این جریان متوارى گردیده است. اینک برابر اعلام سازمان اطلاعات و امنیت قم قرار است طى روز جارى زهرا ربانى رانکوهى دختر نامبرده به جهت ملاقات برادرش فتح‌اله ربانى دانشجوى دستگیر شده به زندان قصر1 و یا زندان کمیته مراجعه و پدر آنها (نامبرده بالا) همراه دخترش تا نزدیکى زندان او را همراهى می‌نماید. خواهشمند است دستور فرمائید نسبت به مراقبت و دستگیرى و اعزام یادشده به محل تبعید اقدامات لازم معمول و نتیجه را اعلام دارند.2
رئیس اداره یکم عملیات و بررسى ــ عطارپور7 /10 /36
رهبر عملیات ــ مجتبوى . 7 /10 /36
رئیس دایره عملیات ــ کارآموز
رئیس بخش 312 ــ دبیرى . 7 /10 /36
مراتب در ساعت 0945 به کمیته مشترک آقاى پدرام‌فر تلفنگرام گردید.
توضیحات سند:
1. زندان قصر: اولین زندان متمرکز تهران بود. در زمان ریاست سوئدی‌ها بر شهربانی ( نظمیه) تهران، زندان نظمیه در محل اداره شهربانی (بخشی از وزارت امور خارجه فعلی) در میدان توپخانه واقع بود. این زندان مرکب از دو یا سه اتاقک کوچک معروف به حبس نمره و یک و چند اتاق و یک زیرزمین برای زندانیان عمومی بود. با ایجاد حکومت دیکتاتوری رضاشاه، محل قبلی تکافوی خیل عظیم زندانیان را نمی‌کرد. لذا سرتیپ درگاهی، رئیس نظمیه تقاضای یک محل وسیع برای ایجاد زندان تهران را نمود . محلی که برای این کار در نظر گرفته شد قصر وسیع قاجار (حد فاصل سه راه زندان، پل سیدخندان، خیابان شریعتی و خیابان پلیس فعلی) بود که دارای ساختمان‌های قدیمی و وسیعی بود و البته متروکه شده بود، این مجموعه که در سال 1168 خورشیدی ساخته شده بود. محل مناسبی برای ایجاد زندان تشخیص داده شد. و بین ارتش، مخابرات و زندان تقسیم گردید. زندان قصر در تاریخ 11 آذرماه 1308 به دست رضاشاه افتتاح شد. فاز اولیه زندان که در آن زمان افتتاح شد 192 اتاق بود با گنجایش 800 زندانی. بعدها و تا زمان ساخت زندان اوین در دهه چهل، این زندان تنها زندان پایتخت بود. در این دوران زندان قصر توسعه زیادی پیدا کرد. پس از انقلاب اسلامی ایران این زندان محل حبس زندانیان غیرسیاسی بود. در اوایل دهه هشتاد این زندان تعطیل و به باغ‌موزه تبدیل شد . اولین زندانی زندان قصر، سازنده آن یعنی سرتیپ درگاهی بود، او تنها دو روز پس از همراهی رضاشاه در مراسم افتتاح زندان، در همان زندان محبوس شد. قوام السلطنه، صارم الدوله، صولت الدوله، عبدالحسین تیمورتاش، بزرگ علوی و پنجاه و سه نفر و هم چنین دکتر تقی ارانی برخی از زندانیان معروف این زندان هستند. از زندانیان معروف پس از انقلاب می‌توان به امیرعباس هویدا و اغلب اعدام‌شدگان رژیم پهلوی اشاره کرد. تا پیش از انقلاب اسلامی ایران، بزرگترین و معروف‌ترین مورد فرار از زندان قصر، مربوطه به سید فرهاد نامی از مخالفین رضاشاه بوده است. اندکی پیش از وقوع انقلاب اسلامی ایران، درهای زندان قصر باز و دیوار آن توسط زندانیان تخریب شد. در میان خلاص‌شدگان از زندان، دو آمریکایی متهم به اختلاس نیز حضور داشتند که ماجرای فرار آنها توسط نویسنده آمریکایی کن فالت نگاشته شد و فیلم فرار عقابها نیز از روی آن ساخته شد. محمد فرخی یزدی، شاعر سیاسی و پرآوازه ایرانی که خود از مقتولین دوران رضاشاه به شمار می‌رود، غزلی گفته با مطلع «ای دژ سنگدل قصر قجر قاجار» که متأسفانه مفقود شده است. هم چنین بزرگ علوی نیز در آثار خود به این زندان و خاطرات خودش از آن اشاره کرده است.خاطرات آیت‌الله محمدصادق خلخالی، نشر سایه، تهران 1380؛ تاریخ بیست ساله ایران، حسین مکی، جلد پنجم، نشر ناشر، 1363 تهران؛ فرار عقابها، کن فالت، حسین ابوترابیان، نشر نو، 1363تهران؛ دیوان فرخی یزدی، حسین مکی، انتشارات امیرکبیر، 1357 تهران، صفحه 69 مقدمه
2. آیت‌الله محمدمهدی ربانی املشی در همین روز دستگیر و به کرمان تبعید شد.