گزارش اطلاعات خارجی
گزارش اطلاعات خارجی
متن سند:
گزارش اطلاعات خارجیشماره: 52 /315
افرادی که کمیته مرکزی جبهه ملی را در آمریکا رهبری می‌کنند عبارتند از: محمد نخشب ـ دکتر چمران ساوه‌ای ـ بحیه تهرانیان ـ حسن لباسچی ـ علی برزگر ـ محمود صیرفی‌زاده ـ غلامحسین آذربایجانی ـ دکتر گیلانی ـ علی رشیدی (رمضانعلی) پرویز تمامی ـ حسن موسوی. ضمناً دکتر شایگان از پشتیبانی فاطمی‌ها و دانشجویان وابسته به خانه ایران در نیویورک برخوردار است برای رفع هرگونه تضاد و استقلال تشکیلاتی خود و به ثبوت رساندن این موضوع که آنها رهبری گروه مخالفین و مبارزان را در خارج به عهده دارند از نخشب و طرفداران او جدا گردیده‌اند.
توضیحات سند:
_____ا. جبهه ملی: نطفه جبهه ملی در اواخر دوره پانزدهم مجلس شواری ملی و در مخالفت با قرارداد نفت گس ـ گلشائیان شکل گرفت. تعدادی از نمایندگان و در رأس آنها دکتر مصدق به تدریج زمزمه ملی‌شدن صنعت نفت را سر دادند و عملاً جبهه ملی به مثابه یک حزب فراگیر بروز و ظهور یافت. مقارن همین احوال آیت‌الله کاشانی که از تبعید خارج از کشور بازگشته بود همکاری‌هایی را در خارج از مجلس با آنها آغاز نمود. پس از قتل رزم آرا، دکتر مصدق نخست‌وزیر و آیت‌الله کاشانی رئیس مجلس شد و عملاً برای دوره کوتاهی تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، این جبهه توانست مقدرات کشور را به دست بگیرد. در سال ۱۳۳۹ پس از دوره‌ای فترت، با فرارسیدن انتخابات دوره بیستم مجلس شورای ملی و باز شدن نسبی فضای سیاسی، این جبهه مجدداً به صحنه فعالیت سیاسی آمد به طوری که رژیم مجبور به ابطال انتخابات و برگزاری مجدد انتخابات مجلس شد. این جبهه در زمان برگزاری دومین انتخابات دوره بیستم موفق شد چند بار دانشگاه و بازار تهران را تعطیل نماید.
این دوره فعالیت جبهه ملی که به جبهه ملی دوم معروف است دو سال و نیم بیشتر نپایید و با بروز اختلافاتی بین سران جبهه بر سر جبهه‌ای ماندن یا تبدیل شدن به حزبی فراگیر (ادغام احزاب در جبهه) به افول گرائید. در آن ایام دو جریان عمده بر جبهه ملی حاکم بود. جریان طرفدار دکتر محمد مصدق و جریان ضعیف‌تری به رهبری الهیار صالح که نهایتاً اختلافات این دو جریان منجر به کناره‌گیری الهیار صالح از جبهه ملی شد.
در اواسط خرداد ۱۳۴۳ جریان طرفدار دکتر مصدق که معتقد به وجود مستقل در زیر چتر جبهه‌ای متحد بود تحت عنوان جبهه ملی سوم، با انتشار اعلامیه‌ای متضمن قسمتی از مرامنامه و اساسنامه این جبهه اعلام موجودیت نمود.
احزاب متشکل جبهه عبارت بودند از: حزب مردم ایران، حزب ملت ایران، جمعیت نهضت آزادی و جامعه سوسیالیست‌های نهضت ملی ایران. این جبهه نیز دیری نمائید و به دلیل نقص تشکیلاتی و سازمانی در اواسط مرداد ماه سال ۴۴ در داخل کشور تعطیل گردید.
فعالیت‌هایی که به صورت بارز از سال‌های ۵۶ به بعد توسط اعضاء سابق جبهه ملی سازمان یافت عمدتاً تحت عناوین احزاب و جمعیت‌های مردم ایران و ملت ایران بود و عملاً جبهه ملی تجدید حیات نیافت.