موضوع: تهیه‌کنندگان اعلامیه‌های جبهه ملی و اداره کنندگان کمیته استان تهران جبهه ملی
تاریخ سند: 3 اردیبهشت 1342
موضوع: تهیه‌کنندگان اعلامیه‌های جبهه ملی و اداره کنندگان کمیته استان تهران جبهه ملی
متن سند:
شماره: 435 /311/د3 تاریخ:3 /2 /1342موضوع: تهیه‌کنندگان اعلامیه‌های جبهه ملی و اداره کنندگان کمیته استان تهران جبهه ملی
به طوری که از آقای اللهیار صالح کسب اطلاع شده، اعلامیه‌های اخیر جبهه ملی از قبیل اعلامیه پیروزی اعتصاب، اعلامیه‌های اعتصاب غذا به وسیله آقای دکتر محمدعلی خنجی1. عباس نراقی. هادیفر که کمیته استان تهران جبهه ملی را اداره می‌نمایند، تهیه و توزیع شده است.
نظریه: با بررسی مفاد اعلامیه‌ها، اطلاعیه فوق مورد تأیید است و قطعاً دکتر محمدعلی خنجی یکی از نویسندگان اطلاعیه‌های جبهه ملی می‌باشد.
به سابقه ضمیمه و ارائه شود. 7 /2 /42
توضیحات سند:
1. محمدعلى خنجى فرزند محمدامین که به تجارت اشتغال داشت، در سال 1304 ش در بحرین متولد شد. تحصیلات ابتدایى در دبستان «اتحاد ملى» ایرانیان بحرین بود و در سال 1318ش برای ادامه تحصیل، به همراه خانواده، به تهران آمد و دوره‌ی متوسطه را در دبیرستان علمیه به پایان رساند. سپس در دانشکده حقوق تهران و در رشته قضائى لیسانس گرفت و براى ادامه تحصیل راهی پاریس شد و در رشته اقتصاد، دکتراى دولتى گرفت.وى فعالیت‌هاى سیاسى را از دوران دبیرستان شروع کرد و از سال 1322 تا 1326 در حزب توده ایران فعال بود. در سال 1326 به اتفاق «انشعابیون» از حزب توده جدا شد و از 1328 پس از بازگشت از فرانسه که مقارن با فعالیت‌هاى جبهه ملى به رهبرى دکتر مصدق بود، به جبهه ملی پیوست و در نهایت به همکارى با خلیل ملکى در «حزب زحمتکشان ملت ایران» مشغول شد. فعالیت های او در حزب زحمتکشان، از جمله نوشتن سرمقاله‌هاى روزنامه شاهد و اداره بحث در جلسه فعالین و گویندگى تعدادى از حوزه‌هاى دانشجویى بود.
پس از انشعاب خلیل ملکى و دوستانش از حزب زحمتکشان و تشکیل حزب زحمتکشان «نیروى سوم»، دکتر خنجى نیز با آنان همراه و در کنگره حزب، در خرداد 1332ش، به عضویت هیأت اجرائیه برگزیده شد. پس از مسأله رفراندوم در مورد انحلال مجلس دوره هفدهم و دیگر مسائل مملکتى و دیدار خلیل ملکى با دکتر مصدق و مخالفت با رفراندوم در حضور مصدق، دو نظر در هیأت رهبرى نیروى سوم بود. یکى نظر دکتر خنجى در حمایت کامل از نظریه‌ها و اقدامات دکتر مصدق و دیگرى نظر خلیل ملکى که به طور کلى با تجزیه و تحلیل‌هاى دکتر خنجى به شدت مخالف بود و در واقع حزب نیروى سوم از همان زمان فلج شد.
حوادث بعد از 28 مرداد 1332 و نتایج حاصله از آن، منجر به از هم‌پاشیدگى حزب نیروی سوم شد و در نتیجه اعضا، به دو گروه تقسیم شدند: گروه خلیل ملکى و طرفدارانش و گروه دکتر خنجى.
خنجی که پس از جدا شدن از نیروى سوم، به نهضت مقاومت ملى پیوسته بود، بعد از کودتای 28 مرداد، مدت‌ها در اختفا به سر برد و بارها به زندان افتاد. مشارالیه پس از قطع فعالیت‌هاى سیاسى، از سال 43 به بعد به کارهاى علمى و تحقیقاتى روى آورد. کتاب معروف او «بیانیه جبهه بین‌المللى» که در شرایط سانسور و خفقان رژیم پهلوى اجازه طبع و نشر داده نشد، بعد از مرگش در سال 1358 چاپ شد. محتواى این کتاب که شعار روى جلد آن: «هر که بر ضد ما نیست، با ماست» نوشته شده است، در حقیقت تز سیاسى و چکیده برداشت‌ها و مطالعات دکتر محمدعلى خنجى براى حل مسائل جهانى است. کتاب دیگر دکتر خنجى «طراحى براى بررسى تاریخ اجتماعى ایران» است که فقط مقدمه آن در یک جلد چاپ شد. دکتر محمدعلى خنجى در بهمن ماه سال 1350ش درگذشت.