موضوع: حزب نیروی سوم
تاریخ سند: 29 آذر 1341
موضوع: حزب نیروی سوم
متن سند:
تاریخ: 29 /9 /41شماره: اداره یکم عملیات- ۳۷۵۵/بخش ۳۱۲
گزارش اطلاعات داخلی
موضوع: حزب نیروی سوم
ساعت ۱۹ روز چهارشنبه 28 /9 /41 جلسه بحث و انتقاد جامعه سوسیالیست‌های نهضت ملی (حزب نیروی سوم) در محل دفتر مجله علم و زندگی با حضور ۶۰ نفر افراد جبهه ملی و حزب پان‌ایرانیست1 و حزب نیروی سوم تشکیل گردید و سئوالات را خلیل ملکی- منوچهر صفا جواب دادند. سئوال راجع باوضاع کارگری و صندوقهای تعاونی اسرائیل شد خلیل ملکی ضمن شرحی از برنامه‌های عمرانی اسرائیل از تز اولیاء امور اسرائیل که مطابق یک سیستم سوسیالیستی عمل می‌نمایند دفاع و آن را تائید نمود. در مورد کنگره جبهه ملی و این که تا چه اندازه به این کنگره می‌توان امیدوار بود سئوال شد. خلیل ملکی اظهار داشت تجربه نشان می‌دهد آنچه باعث ضربه زدن به نیروهای ملی و ضد استعمار می‌شود همانا از طرف فئودالها و طبقه اشراف‌زاده و دزدهای اصیل و نجیب می‌باشد. دکتر مصدق گفت ۸۰٪ نمایندگان مجلس دوره من با تمام آزادی و مراقبتی که در انتخابات بعمل آمد خائن و وطن‌فروش بودند و ویلیام دوگلاس نویسنده آمریکائی نیز گفته بود ما خواستیم نمایندگان مجلس ایران را با دلار بخریم ولی انگلیسها زودتر آنها را بدام انداخته بودند. باید از افراد جبهه ملی سئوال شود که شعارتان (استقرار حکومت قانونی) است چرا اول حکومت را بوجود نمی‌آورید و سپس یک انتخابات آزاد؟ هر آدم عاقل قبول دارد که علم و امینی نمی‌توانند انتخابات آزاد و مجلس ملی بوجود آورند. بفرض محال اگر انتخابات آزادی بعمل آمد و چند نفری از آقایان جبهه ملی به عنوان نماینده یا دکوراسیون انتخاب شدند آن وقت است که دستگاه هر عملی می‌خواهد می‌کند و آخرالامر هم می‌گوید هر چه شده توسط نمایندگان واقعی مردم انجام شده است ولی به هیچ وجه جبهه ملی کوچکترین منشاء اثری بحال مردم ایران نمی‌باشد و بقول معروف سالی که نکوست از بهارش پیدا است. تمام دلال بازیها و کثافت کاریها که در انتخابات مجلس می‌شود همین حالا در انتخابات کنگره جبهه ملی عمل می‌شود بنابراین چه امیدی بجبهه ملی و گردانندگان آن می‌توان داشت بعقیده ما وجود مجلس در شرایط فعلی یعنی حکومت فئودالیته بر سرنوشت مردم و اقدامات کجدار و مریز هیئت حاکمه و محکم شدن رژیم ارباب رعیتی. در خاتمه مجله سوسیالیست‌ها که در اروپا منتشر شد و نامه سوسیالیست‌های اروپا بدکتر مصدق و جواب مصدق بآنها قرائت گردید.
محترماً به عرض مدیریت کل برسانید 1 /10
یک نسخه از طریق اداره سوم به پرونده حزب نیروی سوم ضمیمه شده است این نسخه‌ها به پرونده خلیل ملکی الصاق و ارائه گردد. ۳۲۱- 3 /10 /41
توضیحات سند:
_1- حزب پان‌ایرانیست: این حزب در سال ۱۳۲۶ با نام مکتب «پان‌ایرانیسم» فعالیت خود را آغاز کرد که در آن سال محسن پزشکپور جنبه رهبری آن را به عهده داشت. و این مکتب در سال ۱۳۲۹ مجموع دیدگاههای خود را در جزوهای منتشر ساخت به نام «بنیاد مکتب پان‌ایرانیسم» که از جمله نویسندگان این جزوه محسن پزشکپور، محمدرضا عاملی و علینقی عالیخانی بودند و در این ایام بود که داریوش فروهر جذب این مکتب می‌شود بالاخره در سال ۱۳۳۰ «حزب پان ایرانیسم» رسماً کار خود را آغاز کرد حزب همواره جانب دربار را نگاه می‌داشت همین امر بعدها موجب انشعاب داریوش فروهر که به مصدق تمایل داشت شد.
«پان‌ایرانیست» از حامیان جدی لوایح ششگانه موسوم به «انقلاب شاه و ملت» بود و اصولاً این حزب تا آخرین زمان مدافع رژیم پهلوی بشمار می‌رفت و با تأسیس حزب رستاخیز، جملگی به آن پیوستند. اما با انحلال حزب رستاخیز آنان مجدداً فعالیت خود را آغاز کردند محسن پزشکپور رهبر حزب که از حوزه انتخابیه خرمشهر در مجلس شورای ملی حضور داشت در بحبوحۀ انقلاب اسلامی تلاش کرد تا چهره‌ای مستقل و مخالف حکومت از خود ارائه دهد از این رو در مجلس نطقهای آتشین! می‌کرد ولی او برای بازسازی حزب موفقیتی حاصل نکرد. با پیروزی انقلاب اسلامی یکی از بنیانگذاران حزب بنام محمدرضا عاملی تهرانی که در کابینه‌های شریف امامی و ازهاری حضور داشت اعدام شد و پزشکپور نیز تحریکاتی علیه جمهوری اسلامی انجام داد که منجر به فرار وی از کشور شد و پس از اقامت چند ساله در غرب مجدداً در اردیبهشت ۱۳۷۰ به ایران بازگشت.