حسنعلى منصور
حسنعلى منصور
متن سند:
مقدمه :کانون مترقى به رهبرى حسنعلى منصور نماینده مجلس شوراى ملى در اردیبهشت ماه سال 4 تشکیل گردیده است. فعالیت این کانون در بدو امر منحصر به تشکیل جلسات هفتگى و بحث پیرامون امور اقتصادى بوده لیکن با شروع فعالیتهاى انتخاباتى دوره بیست و یکم گردانندگان کانون مزبور شروع به یک رشته فعالیتهاى پارلمانى کرده و موفقیتهائى در این مورد به دست آوردند بطورى که در شرایط موجود کانون مترقى اکثریت پارلمانى را در دست دارد.
الف ـ سازمان
1ـ سازمان مصوبه :
تشکیلات کانون مترقى در بدو امر از یک هیئت مؤسس که به نام هیئت مدیره موقت نامیده شده تشکیل گردیده است طبق اساسنامه کانون مزبور این هیئت موقتى بوده و پس از ششماه مى‌بایست با انتخابات جدید هیئت مدیره دائم انتخاب گردند لیکن تاکنون در این مورد اقدامى معمول نگردیده است.
2ـ سازمان موجود :
سازمان فعلى کانون مترقى همان هیئت مدیره پنج نفرى و فراکسیون پارلمانى است
3ـ گردانندگان اصلى :
گردانندگان اصلى کانون مترقى هیئت مدیره کانون مذکور مى‌باشد مرکب از پنج نفر (حسنعلى منصور ـ محسن خواجه نورى ـ دکتر منوچهر شاهقلى ـ فتح‌اللّه ستوده ـ امیرعباس هویدا) به رهبرى حسنعلى منصور و اعضاء مؤثر این کانون عبارتند از :
دکتر فریدون معتمدوزیرى ـ دکتر محمدعلى مولوى ـ یوسف اتحادیه ـ دکتر شادمان ـ دکتر کشفیان معاون سابق وزارت کار و دکتر نیک‌نژاد.
ب : روش :
1ـ اساسنامه و مرامنامه :
یک نسخه اساسنامه و یک نسخه اصول عقاید و نظرات کانون مترقى را که حاوى مرامنامه کانون مزبور است به پیوست تقدیم مى‌دارد.
2ـ هرگونه تغییرات در اساسنامه و مرامنامه
تغییر حاصل نشده لیکن برخلاف ماده 31 کانون مزبور که تصریح نموده «کانون مترقى غیرانتفاعى بوده و در امور دخالتى نخواهد داشت «این کانون با فعالیتهاى پارلمانى عملاً این ماده را نقض نموده است.
ج : قدرت و امکانات.
تعداد اعضاء و طرفداران کانون مترقى مجموعا قریب 2 نفر مى‌باشد
1ـ قدرت مالى. عوامل تقویت کننده داخلى
وضع مالى کانون مزبور فعلاً به وسیله وجوه دریافتى از اعضاء و گردانندگان کانون مزبور تأمین مى‌گردد.
2ـ عوامل تقویت کننده خارجى.
ظاهرا ندارد.
د ـ فعالیتهاى اساسى
1ـ در زمینه سیاست خارجى.
کانون مترقى فعلاً فعالیتى در این مورد ندارد لیکن به طور کلى سیاست این کانون از نظر خارجى در تأیید سیاست خارجى فعلى دولت است.
2ـ در زمینه سیاست داخلى
کانون مترقى از نظر سیاست داخلى موافق سیاست فعلى دولت است و فعالیتهاى اساسى کانون مترقى در شرایط وجود منحصر به فعالیتهاى پارلمانى و پشتیبانى از اصول ششگانه1 اعلیحضرت همایون شاهنشاه و تصویب لوایح دولت است.
3ـ فعالیتهاى مطبوعاتى
گردانندگان کانون مترقى در بدو تأسیس جهت شناساندن و معرفى کانون مزبور از طریق تشکیل مصاحبه‌هاى مطبوعاتى و دعوت پاره‌اى از روزنامه‌نگاران داخلى فعالیتهائى در این مورد نموده‌اند لیکن این کانون طى چند ماه اخیر فعالیت مطبوعاتى محسوسى نداشته است. ضمنا روزنامه ارگان ندارد.
4ـ امور اقتصادى
چون اکثر گردانندگان و افراد مؤثر کانون مترقى در مؤسسات اقتصادى عضویت داشته و هدف اصلى کانون مزبور نیز مبتنى بر مسائل اقتصادى است لذا کانون مزبور على‌الظاهر به مسائل اقتصادى بیشتر توجه داشته و در جلساتى که قبلاً در محل کانون واقع در خیابان ایرانشهر تشکیل مى‌شده بیشتر مسائل اقتصادى مطرح مى‌گردیده است.
5 ـ امور سیاسى
فعالیت سیاسى کانون مترقى فعلاً در حدود همان فعالیتهاى معموله پارلمانى است.
ه ـ درجه و نفوذ در :
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1ـ اصول ششگانه : در پى صدور فرمان انحلال مجلسین سنا و شوراى ملى (دوره بیستم) در 19 اسفند 134 ش از سوى محمدرضا شاه، زمینه براى به تأیید رساندن اصلاحات مورد نظر او، مهیا و آماده گشت. مخصوصا بدانجهت که دیگر مجلس وجود نداشت تابا این اصلاحات شاهانه به مخالفت پردازد. بنابراین محمدرضا پهلوى انجمن‌هاى ایالتى و ولایتى را به تصویب رساند که در پى مخالفت علماء و مردم مجبور به لغو آن لایحه از سوى دولت اسداللّه علم در 8 آذرماه 1341 شد. پس از این ناکامى، شاه در نوزدهم دى ماه طرحى دیگر در انداخت تا اهداف مورد نظرش را تعمیم بخشد. در این روز با برگزارى کنگره‌اى از کشاورزان، نمایندگان شرکت‌ها و اتحادیه‌هاى تعاونى و روستایى کشور، برنامه‌اى اصلاحى به اصطلاح «انقلاب سفید» را ذیل 6 اصل مطرح کرد و چند روز بعد علم روز ششم بهمن براى رفراندوم عمومى جهت اظهار نظر پیرامون آن، مقرر کرد. این 6 اصل که پس از رأى‌گیرى از سوى مردم به انجام آنها رأى مثبت داده شد، به قرار زیر است. 1ـ الغاى رژیم ارباب رعیتى به وسیله اجراى قانون اصلاحات ارضى 2ـ ملى کردن جنگلها و مراتع 3 ـ فروش سهام کارخانه‌هاى دولتى براى پشتیبانى ازقانون اصلاحات ارضى4ـسهیم کردن کارگران در منافع کارخانه‌ها 5 ـاصلاح قانون انتخابات با مشخص
6ـ ایجاد سپاه دانش.
1ـ نیروهاى انتظامى و شهربانى و ژاندارمرى ـ ندارد
2ـ ارتش ندارد
3ـ سازمانهاى دولتى :
نظر به اینکه هیئت مدیره و گردانندگان کانون مترقى غالبا اعضاء عالیرتبه پاره‌اى از سازمانهاى دولتى از قبیل شرکت ملى ـ نفت ـ شرکت بیمه ـ وزارت اقتصاد بوده و یا هستند لذا در مؤسسات مزبور کم و بیش نفوذ دارند.
مسئله دیگرى که تا اندازه‌اى موجبات نفوذ بیشتر کانون مترقى را در بین پاره‌اى از کارمندان دولت فراهم نموده است. شایعه نخست‌وزیرى آینده حسنعلى منصور است که از طرف اعضاء کانون مترقى اشاعه یافته و شخص حسنعلى منصور نیز در اشاعه آن بى‌تأثیر نبوده و در صورتى که در آینده این پیش‌بینى و شایعات تحقق نپذیرد به طور قطع از گرایش افراد به طرف این کانون کاسته خواهد شد.
4ـ دانشگاه تهران ـ ندارد
5 ـ سازمانهاى فرهنگى ـ چندان نفوذى ندارد
6ـ دانشگاههاى شهرستانها ـ ندارد
7ـ دانشجویان مقیم خارج از کشور ـ ندارد
8ـ کارگران صنعتى و کشاورزى ـ ندارد
9ـ سایر طبقات اجتماع ـ ندارد
وـ تبلیغات :
1ـ به وسیله رادیو تلویزیون ـ فعلاً ندارد
2ـ مطبوعات و انتشارات ـ فعلاً ندارد
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
شدن چهره اصلى و نهان لوایح ششگانه و مقاصد پشت‌پرده شاه از این اقدام، مخالفتهاى اقشار ملى و مذهبى آغاز شد. به دنبال ارسال نامه‌اى از متدینین خدمت امام خمینى به منظور استفتاء از ایشان درباره رفراندوم، امام با ذکر 5 دلیل آن را تحریم کرد. از صبح دوم بهمن ماه اعلامیه امام-در تهران و قم و شهرستانها منتشر گردید و موج عظیمى علیه تصویب لوایح به راه انداخت بازارهاى تهران و قم و برخى دیگر شهرها تعطیل شد و مردم معترض به خیابانها ریخته و تظاهرات به پا کردند. آیه‌اللّه خوانسارى نیز در تهران به جمع مردم در خیابانها پیوست و شعار «رفراندوم-قلابى مخالف اسلام است» در تهران طنین افکند. حجت‌الاسلام فلسفى به سخنرانى پرداخت و اعلامیه آیه‌اللّه خوانسارى و بهبهانى دایر به تحریم رفراندوم را قرائت کرد. به دنبال این ماجرا نیروهاى نظامى وامنیتى به سوى مردم حمله‌ور شده و عده‌اى را بازداشت
3ـ به وسیله عوامل دیگر.
به وسیله عوامل پارلمانى خود کم و بیش تبلیغاتى در مورد کانون مزبور مى‌نماید
4ـ اثر تبلیغات انجام شده ـ اثرى نداشته است.
ز ـ روابط
1ـ با احزاب و دستجات داخلى ـ ندارد
2ـ با احزاب و دستجات خارجى ـ ندارد
3ـ با دولت و مجلسین.
کانون مترقى با دولت فعلى روابط حسنه داشته و اعضاء این کانون در حال حاضر فراکسیون اکثریت مجلس شوراى ملى را تشکیل مى‌دهند.
4ـ با مطبوعات ـ کم و بیش رابطه دارد
ح ـ نظریه گزارش دهنده :
1ـ عللى که موجب ضعف یا قدرت کانون مترقى را فراهم نمود.
کانون مترقى از بدو تأسیس قوس صعودى را پیموده و عللى که موجبات تقویت و پیشرفت این کانون را فراهم نموده موفقیت اعضاء کانون در مبارزات انتخاباتى و تحصیل اکثریت مجلس شوراى ملى بوده است اینطور استنباط مى‌شود که پاره‌اى از رجال سیاسى مملکت از قبیل على منصور نخست‌وزیر اسبق ایران در تقویت آن کانون مؤثر بوده است.
2ـ پیش‌بینى حوادث آینده
پیش‌بینى مى‌شود که فعالیت این کانون در آینده نزدیک کماکان پشتیبانى از دولت و تأیید سیاست داخلى و خارجى وى خواهد بود.
3ـ پیش‌بینى حوادث دور
با توجه به تعداد نمایندگان منتسب به کانون مترقى در مجلس شوراى ملى و اکثریتى را که در شرایط فعلى در مجلس حائز هستند پیش‌بینى مى‌شود که کانون مزبور در آینده نقش مؤثرى در مجلس شوراى ملى به عهده خواهد گرفت. و در ضمن طرفدارى از لوایح دولت نظرات و عقاید کانون مزبور را در مجلس و بالنتیجه در سازمانهاى ادارى به مرحله اجرا درآورد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
، مجروح و یا مصدوم ساختند. همچنین با هرچه برگزارى اجتماع مخالفین تظاهرکننده در مسجد سیدعزیزاللّه به شدت مقابله کرده و مانع برقرارى آن شدند. در روز سوم بهمن ماه نیز تظاهرات ادامه یافت که در تهران و قم منجر به بازداشت عده بسیارى از سوى ساواک شد. و پس از تلاش بسیارى طى چند روز بعد توانست بر اوضاع مسلط شده و بازداشت روحانیون و مردم و عده‌اى از سران نهضت آزادىماجراى مخالفت را پایان دهد. (از کوروش تا پهلوى، ص 19، روحانى، سیدحمید، بررسى و تحلیلى از نهضت امام خمینى در ایران، قم، دارالکفر، 1358، 228 ـ 28)