صورتجلسه
صورتجلسه
متن سند:
صورتجلسهساعت 9 صبح روز دوشنبه پنجم فروردین ماه 42 کمیته اطلاعاتی و انتظامی در استانداری تشکیل و پس از مذاکرات زیاد تصمیمات زیر اتخاذ گردید.
1- تعقیب صورتجلسه 2 /1 /42 در مورد حادثه روز دوم فروردین، جناب آقای استاندار اظهار فرمودند: «با وجود این که چهار روز از آن حادثه می گذرد متاسفانه هنوز اطلاعات کافی به دست نیامده و گزارش دقیقی به اینجانب نرسیده که کدام عوامل موجب بروز حادثه گردیده اند و مقدمات امر چگونه انجام گرفته و چه اشخاصی محرک اصلی بوده اند و لااقل این اندازه روشن نشده کسی که در مسجد حاج میرزا یوسف آقا به دروغ خبر کشته شدن آقای انزابی را اعلام و مردم را به عصیان تحریک نموده چه کسی بوده است تا شدیداً تحت تعقیب قانونی قرار گیرد. بنابراین مجدداً تأکید می شود عوامل اطلاعاتی ادارات انتظامی مخصوصاً ساواک باید در کشف ریشه تحریک مردم که منجر به آن حوادث گردید، بیشتر فعالیت نمایند و هرچه زودتر مسببین اصلی قضیه شناخته شده و تحت تعقیب قانونی قرار گیرند.
2- دستور تلگرافی شماره 4 /2- 2 /1 /42 جناب آقای نخست وزیر قرائت ودر مورد تحریکاتی که از طرف روحانیون به عمل می آید مذاکره و بالاخره نظر داده شد که روحانیون درجه اول ظاهراً حرفی نمی زنند و از بین وعاظ و اهل منبر بیشتر آقایان انزابی و ناصرزاده در منبر حرف های تحریک کننده می زنند هر دو نفر آنها از طرف سازمان امنیت تحت نظر و مراقبت قرار گیرند.
3- از طرف شهربانی به کلیه مطابع اخطار شود که کلیه آگهی ها طبق مقررات باید شماره شهربانی داشته باشد و موقع مراجعه صاحبان مجالس ترحیم به آنان توصیه شود که به وعاظ تذکر دهد سخنان تحریک آمیز نزنند و از صاحب مجلس ترحیم تعهد گرفته شود که مسئولیت حرفهایی که واعظ می زند به عهده وی می باشد تا در انتخاب واعظ دقت نماید.
4- از طرف ساواک با رئیس اداره کار مذاکره شود که در کارخانجات به وسیله سخنرانی ها به کارگران تفهیم نمایند که شایعات [به]نظام وظیفه بردن دختران و امثال آنها دروغ‌هایی است که ساخته شده تا لوایح پیشنهادی شاهنشاه را که یکی از آنها هم سهیم کردن کارگران در منافع کارخانجات است، سست نمایند و اجرا نشود.1 مصالح کارگران ایجاب می نماید به این حرف ها که از طرف مغرضین تحت پرده مذهبی زده می شود اعتنا ننمایند بلکه شدیداً با آنها مبارزه کند.
5- همچنین از طرف مأموران اصلاحات ارضی به زارعین تفهیم گردد که تمام این شایعات و انتشارات فقط برای این است که زمین آنها را مجدداً از دستشان بگیرند و ارباب های سابق را بر آنها مسلط نمایند.
6- مأموران اطلاعاتی کلیه دستگاه های انتظامی مخصوصاً ساواک مراقبت نمایند به نقشه ها و نظرات و برنامه های آینده مخالفان، قبلاً پی برند و آنها را فوراً گزارش دهند و در کمیته اطلاعاتی مورد بحث قرار دهند تا قبل از حدوث حادثه از آنها جلوگیری به عمل آید و مأموران انتظامی جداً مراقب اوضاع باشند که کوچکترین بی نظمی پیش نیاید.2
استاندار آذربایجان شرقی دهقان 3 فرمانده لشکر2 سرتیپ آزموده4 سرپرست شهربانی‌‌ها سرتیپ عطایی
فرمانده ناحیه3ژاندارمری آذربایجان سرهنگ طباطبا وکیلی نماینده سازمان اطلاعات و امنیت حاجیعلیلو
توضیحات سند:
1. موضوع بردن دختران به سربازی امری بود که رژیم به دنبال عملی کردن آن بود حضرت امام خمینی(ه) طی سخنانی در این باره فرمودند: «در روزنامه‌ها به صراحت لهجه نوشتند که بردن بانوان به سربازی، تصویبش در دست تنظیم است؛ لکن بعد از آنکه دیدند خیلی فضاحت به بار آمد، مردم ناراحت شدند، همان نوکرهای ارباب به حسب واقع هم ناراحت شدند، وقتی دیدند ناراحت شدند، گفتند اکاذیب است.» (صحفیه امام، ج 1، ص 209) مخالفت جدی امام خمینی(ره) با اعزام دختران جوان به سربازی، شاه را ناگزیر ساخت که از مأموران قضایی و انتظامی بخواهد ناشران اینگونه اخبار مورد تعقیب و مجازات قرار گیرند.2. نامه ارسال این صورتجلسه به این شرح است:
شماره:24 تاریخ:7 /1 /42
سازمان اطلاعات و امنیت آذربایجان شرقی
یک نسخه عین صورتجلسه مورخ 5 /1 /42 کمیته اطلاعاتی استان به ضمیمه ارسال می شود.
استاندار آذربایجان شرقی
3. علی ترابی یا علی دهقان، فرزند علیقلى ترابى در سال 1289 در ارومیه به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در دبستان «نوید دانش» زیر نظر میرزا عباس تبلیغی معروف به ملاباشی آغاز کرد. ضمن تحصیلات متوسطه به عنوان آموزگار نیز در همان دبستان مشغول به کار بود. در سال 1312 از دارالمعلمین عالی لیسانس ریاضی و تربیتی گرفت. از سال 1323 به سمت ریاست فرهنگ استان آذربایجان غربی منصوب گردید و پس از مدتی نیز در استان آذربایجان شرقی به ریاست فرهنگ استان منصوب گردید. در مراسم جشنی که در بازدید محمدرضا شاه پهلوی از هنرستان صنعتی تبریز داشت، دهقان گزارش عملکردش را به حضور شاه ارائه داد که مورد خوشایند شاه شده و فتح بابی برای ورود دهقان به امورسیاسی در پست های استانداری گیلان و آذربایجان شرقی گردید. البته برخی اقدامات او از جمله ممانعت از تأسیس حزب ملیون در تبریز و برخورد متفاوت او با نا آرامیهای سال 1342 مورد خوشایند دربار و شخص شاه قرار نگرفته و بنا به نقل قولی از شاه که گفته بود «معلمی را برداشتیم استاندار کردیم، دیدید که چی از آب درآمد؟» و بالاخره دهقان در سال 1343 بازنشسته گردیده و سپس چند سالی در اداره «مدرسه عالی دختران»با مؤسس آن همکاری نمود. کتاب های تاریخ روابط ایران و روس با اقتباس از تاریخ روابط ایران و انگلیس محمود محمود در پنج جلد، تاریخ رضاییه یا سرزمین زرتشت، تدوین خاطرات خویش از یک سال حکومت فرقه در رضاییه از آثار تألیفی وی بوده و سال فوت وی 1382 می باشد.
( نام آوران آذربایجان در سده 14، غلامرضا طباطبایی مجد)
4. اسکندر آزموده، در سال 1290 ش در تهران به دنیا آمد، همانند برادر بزرگ خود، امیرحسین آزموده به نظامی گری پرداخت و از دانشکده افسری تهران دانش آموخته گردید. سپس برای ادامه تحصیل راهی اروپا و امریکا شد و دوره تاکتیک نظامی را طی نمود. اسکندر آزموده در ارتش به مقامات زیادی دست یافت که عبارتند از: معاونت فرماندهی کل ارتش، معاونت وابسته نظامی ایران در انگلستان، فرماندهی ارتش در فارس و آذربایجان، ریاست اداره تدارکات ارتش، قائم مقام فرمانده نیروی زمینی ارتش شاهنشاهی.
اقدامات شاخص دوره نظامی گری وی در دوران کودتای نافرجام 25 مرداد و کودتای 28 مرداد 1332 علیه دولت دکتر مصدق می باشد. در روز ورود محمد رضا پهلوی به کشور، افسران عامل به کودتای 28 مرداد همگی ترفیع درجه یافتند، اسکندر آزموده نیز به درجه سرهنگ تمامی ارتقا یافت و در ضمن نشان درجه یک رستاخیز را دریافت کرد. سپس به فرماندهی تیپ و پادگان عشرت آباد گمارده شد. اسکندر آزموده پس از آن که تا درجه سپهبدی ارتقا یافت، بازنشسته شد و در سال 1347 توسط جمشید آموزگار وزیر دارایی دولت هویدا، که خویشاوند نزدیک او بود به معاونت وزارت دارایی و سرپرستی کل گمرک تعیین شد. سپهبد آزموده تا سال 1353 در این پست ابقا بود تا این که در این سال بار دیگر خویشاوندش جمشید آموزگار وزیر کشور، او را به استانداری آذربایجان شرقی تعیین کرد.
با نزدیک شدن به پیروزی انقلاب اسلامی، در 29بهمن 1356، تظاهرات عظیمی در مخالفت با رژیم پهلوی و یادبود چهلمین روز شهادت شهدای قم در تبریز برگزار شد که این تظاهرات با کشتار مردم پایان یافت. مسؤول مستقیم این فاجعه از سوی ستاد بزرگ ارتشتاران، سپهبد اسکندر آزموده، استاندار وقت شناخته شد. به همین علت برای خاموش کردن شعله‌های نارضایتی و آرام کردن مردم تبریز، 30 بهمن 1356 آزموده از سمت خود برکنار و به تهران احضار شد. او پس از مدتی راهی انگلستان شد.
بنا به اظهار اطرافیان وی، او «شب قبل از حادثه 29 بهمن تبریز» در ضیافتی که ترتیب یافته بود، مست کرده و چنان از هوش رفته بود که روز حادثه چون برای او خبر از حادثه تبریز می برند با بی اعتنایی و در حالی که هنوز مست از باده‌گساری شب قبل بود، می گوید: «بی خیالش، این مردم حال شورش و انقلاب ندارند ... » (صبح آزادگان، ش47، ص 8)