موضوع: دکتر مهدی بهار
تاریخ سند: 23 آبان 1357
موضوع: دکتر مهدی بهار
متن سند:
از: 20 ﻫ 11 تاریخ:23 /8 /1357به: 312 شماره: 15948 /20 ﻫ 11
موضوع: دکتر مهدی بهار
پیرو 15882 /20 ﻫ 11- 21 /8 /57
احسان نراقی ضمن صحبت با یادشده بالا اظهار داشت که امروز از خارج برگشتم و مقاله‌ای به لوموند دادم و در تلویزیون دوشنبه شب در پاریس مصاحبه‌ای کردم و گفتم که شاه منحرف شده از قانون و قانون اساسی را به هم زده با روحانیت و دیگران هم همچنین. مذهب شده تنها وسیله سیاسی و الان خلأ سیاسی در ایران به وجود آمده باید تمام نیروهای ملی بکوشند که این خلأ را پر نمایند و بعد گفتم شاه این ارتباط را در زمان ارسنجانی به هم زد و آنها را به یک فعالیت سیاسی و تکاپو واداشت و آنها نیز از کلیه ضعف‌های دستگاه‌ها نهایت استفاده را نمودند.
که دکتر بهار گفت ضعف صحبت تو این است که تو اساس را گذاشته‌ای روی روحانیت که آنها را رنجانیده‌اند و حال آنکه اساس روی ناآگاه نگهداشتن جامعه است که پشت سر روحانیون راه افتاده‌اند یعنی اگر اختناق صورت نمی‌گرفت و جامعه سیاسی شده بود دنبال خمینی کسی راه نمی‌افتاد و اکنون من دارم می‌فهم که جامعه خیلی احمق است و تمام قوای مملکت اگر بخواهد تجزیه نشود بایست صرف تربیت عامه بشود که اینها را ایرانی و سیاسی بار بیاورند نه اینکه جامعه برود زیر اختناقی که خمینی به وجود می‌آورد چون صد برابر بدتر از اختناق استالین است پس چرا مردم می‌روند دنبال او چون نمی‌فهمند که او چه می‌گوید الان یک تعصب حکومت می‌کند نه سیاست. و افزود که زمانی که به من پیشنهاد شد که دولت تشکیل بدهم با جبهه ملی تماس گرفتم. نامبردگان از ترس خمینی بعضی مسائل را قبول نکردند و سپس گفت مقاله‌ای در فردوسی نوشته‌ام که شهبانو و شاه خوانده‌اند و حتی شاه زمانی که مقاله را خوانده گفته است که مرد وطن پرستی است چون اصول را مراعات کرده چون به همه خاندان حمله کرده‌ام به جز خودش. لذا اگر فردا می‌روی پیش شهبانو ببین نظر شهبانو چیست و بعداً با من صحبت کن.
سپس نراقی گفت درست است من می‌دانم که سنجابی از خمینی می‌ترسد اینها کف صابون هستند در آن زمان از توده ترسیدند و در این زمان از خمینی می‌ترسند و افزود اگر ارباب با سرعت دست به اصلاحات بزند موفق خواهد شد.
که دکتر بهار گفت این کار از شاه و ارتش ساخته نیست باید بیائی پیش من با هم صحبت کنیم و یک فکری بکنیم. اکنون جبهه ملی می‌گوید که ما باید راه خودمان را از خمینی جدا کنیم نمی‌دانند که این مسائل دیگر تمام شده است و دیر به فکر افتاده‌اند حتی من به آنها گفتم که من می‌توانم از یک میان بر حکومت را بگیرم نظر شما و موضع شما در برابر من چیست گفتند که ما چون به تو اعتماد داریم به تو حمله نمی‌کنیم لکن مشروطیت و شاه را که سلطنت کند نمی‌توانیم بپذیریم.
آنگاه نراقی گفت من در جبهه ملی مردی را نمی‌بینم که بتواند تصمیم بگیرد.
نظریه شنبه. خبر صحت دارد.
نظریه سه‌شنبه. مفاد خبر از نظر بیان مطالب صحت دارد. روشن
نظریه چهارشنبه. نظریه سه‌شنبه مورد تایید است. ترجمان
محترماً به استحضار می‌رساند. 25 /8 /57
نسخه یکم تقدیم شده است.
خبر خلاصه در بولتن درج شود. 25 /8 /57
در بولتن درج گردید. جهت بهره‌برداری به استحضار رئیس دایره عملیات می‌رسد. کندری 27 /8 /57
در پرونده شخصی احسان نراقی به کلاسه 47374 بایگانی شود. کندری 5 /10 /57