تاریخ سند: 19 خرداد 1342
متن سند:
در دو روز گذشته در مورد حوادث اخیر که با طبقات مختلف تماس گرفته شده و می شود طرفداران اغتشاش کنندگان عمومی اظهار می کنیم که علت اصلی تظاهرات در تهران و شهرستانها به جهت توقیف آیت الله خمینی بوده و این که دولت ادعا می نماید.به خمینی از خارج کمک شده و یا از ناصر پول گرفته است دروغ است زیرا برای خمینی از طرف کلیه اهل مذهب شیعه پول کافی فرستاده می شود و ضمنا یکی از علل اصلی مخالفت خمینی و روحانیون را با دولت حق شرکت زنان در امر انتخابات قلمداد نمایند.
در مورد جریان تظاهرات و خرابکاری کسانی که با دولت مخالف بوده و از طرفی خود را در امر سیاست وارد می دانند این طور اظهار عقیده مینمایند.
که دولت در امر گسترش خرابکاری وسیله خرابکاران دست داشته است علی اکبر اسلامی دو روز قبل از سازمان تربیت بدنی در حضور باقر مجلسی و دو تن دیگر اظهار می کرد که خمینی مرد محترمی است و اهل پول هم نیست منتهی چون دولت دید خمینی هر روز بزرگتر می شود و ممکن است خطری برای دستگاه باشد حتی در برخی از مغازه ها به جای عکس اعلیحضرت عکس خمینی را نصب نمودند لذا ظاهرا در روزهای عاشورا و تاسوعا آزادی عمل به آنها داد و وضع را طوری ایجاد کرد که آنها جری شوند و شروع به تظاهرات نمایند و در همان حال خمینی را گرفت و بهانه به دست مخالفین داد تا آنها سروصدا نمایند و در نتیجه عملاً جلوی خرابکاران را برای مدت کوتاهی باز گذاشت تا آنها اقدام نمایند و به مردم ثابت شود که آنها قصد خرابکاری داشته و نموده اند و بهانه برای اعلام حکومت نظامی باشد ـ محمود توکلی کارمند مجلس سنا که از توده ای های سابق بود.
و اکنون با نظرات آن حزب نیز مخالف بوده و طرفدار تز دکتر مصدق است و با عده ای از روشنفکران زیر تماس دارد اظهار می کرد اصولاً این حرارت را خود دولت بوجود آورد.
در مورد تعداد کشته شدگان مخالف و موافق اظهار می نماید آمارهای منتشر شده از طرف مقامات دولتی رادیو درست نیست تعداد کشته شدگان در تهران و شهرستانها جمع بیش از 86 نفر است که ذکر شد.
ولی شایعات بسیار زیاد است مثلاً این که به گورستان مسگرآباد کسی را راه نمی دهند زیرا اجساد کشته شدگان در آن جا بسیار زیاد است و یا اجساد بسیاری از کشته شدگان را در خارج از شهر به چاله ای ریخته اند و یا زخمی ها را هم در میان مردگان ریخته و تلف شده اند در مورد اصل تظاهرات و شروع آن نیز اظهار می نمایند که تظاهرات از میدان شوش و سپس از میدان بارفروشها شروع شد و دارودسته آقای رمضان یخی و 7 برادر به نام (هفت کچل ها) در آن شرکت داشته اند به طور کلی در ظاهر محرکین از روحانیون] ناخوانا] نمایند که مالکین و کسانی که در سالهای اخیر از صحنه سیاست برکنار شده اند از محرکین اصلی می باشند باید گفت در همین اواخر حسین رمضان یخی به منزل آیت الله زنجانی که از مخالفین جدی دستگاه است رفت و آمد داشت و یا طیب و برخی از گردانندگان میدان به منازل آقایان خرد و رشیدیان1 رفت و آمد داشته که همه از مخالفین بوده اند و یا دارودسته قائم مقام رفیع و آیت الله شریعتمداری برادر او در این جریانات دست داشته اند.
اظهار می شود آیت الله بهبهانی دستور داده بود که هیچ یک از روحانیون در مراسم دربار شاهنشاهی در کاخ گلستان بالای منبر نروند به طور کلی تمام افراد فوق الذکر از جمله کسانی معرفی می شوند که در ایجاد آشوب دست داشته اند و وعاظی که در بالای منابر برعلیه دولت سخنرانی نموده اند.
عناصر طرفدار حزب سابق توده و یا اعضای آن اکثرا با اقدام خرابکاران اظهار مخالفت و آنها را تقبیح می نمایند.
به طوری که گفته می شود در میان دستجات جبهه ملی دسته مهندس بازرگان2 و نهضت آزادی بیش از بقیه با خرابکاران همکاری داشته اند.
امر آنها را تأیید می نمایند به طوری که اعمال خرابکاران از سوی اکثر مردم که بی طرف هستند یک عمل نادرست و خلاف قلمداد شده و اکثرا اظهار بدبینی می نمایند.
توضیحات سند:
1ـ اسداللّه رشیدیان فرزند حبیب اللّه در سال 1301 در تهران متولد شد و مدیر عامل بانک اعتبارات تعاونی توزیع بود.وی سابقه خدمت دولتی ندارد و تا سال 1332 به امور بازرگانی و داد و ستد و وارد کردن پارچه و قماش از خارج و هم چنین به اتفاق برادرانش سیف اللّه و قدرت اللّه که هر دو فوت شده اند به احداث و اداره سینما رکس و وارد کردن فیلم اشتغال داشته است و در سال 1343 بانک اعتبارات تعاونی توزیع را در تهران تأسیس نمود و از 1355 شروع به احداث شهرک سازی در رشت و اصفهان کرده است.
پدر وی جزء خدمه سفارت انگلیس (به روایتی درشکه چی سفارت) بوده و اسداللّه و برادرش سیف اللّه نیز بعد از وقایع شهریور 1320 با مقامات سفارت انگلیس در تهران تماس و ارتباط داشته و در زمان حکومت مصدق پس از قطع رابطه دولت ایران با انگلستان، نامبردگان از جمله عوامل دولت انگلیس و مجری مقاصد سیاسی انگلیسی ها در ایران بودند...
اسداللّه رشیدیان از سال 1332 علنا در امور سیاسی با تظاهر به طرفداری از سیاست انگلستان در ایران فعالیت داشته و منزل او مرکز زد و بند و حل و فصل مسائل و امور سیاسی و هم چنین انتصابات مهم بوده و حتی بعضی از وزراء کابینه های وقت نیز رسما و علنا به منزل او رفت وآمد و تردد داشته اند و وی با تظاهر به نزدیکی با اعضاء خاندان (پهلوی) بخصوص اشرف پهلوی و عنوان این که هفته ای یک بار ناهار را در حضور شاه در دربار صرف می نماید.
برای خود کسب قدرت و نفوذ نموده و اغلب از سران و سردمداران دستگاههای دولتی و کارگری و بازرگانان و اصناف و سایر طبقات با توجه به موارد فوق روزهای جمعه در جلسات هفتگی منزل او شرکت می نمودند.
و از سال 1345 که تشکیل جلسات هفتگی در منزل رجال و شخصیت ها موقوف شد، جلسات منزل رشیدیان نیز تعطیل گردید...
نظریه ساواک : «فردی شارلاتان و متظاهر، پشت هم انداز و زد و بندچی، به سیگار و مشروب معتاد و به زن، قمار، مقام و دسته بندی و تحت نفوذ قرار دادن رجال علاقمند است...
» نقش برادران رشیدیان در کودتای 28 مرداد 1332 مسئله ناشناخته و سر به مُهری نبوده و در همان زمان نیز شهرت کافی داشت، بویژه این که خود آنان در سالهای پس از کودتا نه تنها از طرح مسئله ابائی نداشتند.
بلکه حتی با داستان سرایی های گزاف می کوشیدند تا از آن در جهت سوداهای مالی بی حد و حصر بهره جویند.
طبق اسناد موجود، (گازیوروسکی ص 33) برادران رشیدیان در نوامبر 1951 / آبان 1330 توسط MI-6در اختیار «سیا» قرار گرفتند تا نقش مهمی را در عملیات انگلیسی ـ آمریکائی کودتا ایفا کنند.
اسناد موجود نشان می دهد که دکتر مصدق از فعالیت های پسران حبیب اللّه رشیدیان آگاهی کامل داشته و مدارک کافی دال بر روابط آنها با سفارت انگلیس و همدستی با اشرف پهلوی در توطئه علیه دولت وی در اختیار داشت.
مصدق به جای برخورد قاطع، در مهر 1331 دستور بازداشت حبیب اله رشیدیان و پسرانش را به اداره آگاهی داد.
و وزیر دادگستری وی در گزارش آنان را به «داشتن روابط با سفارت انگلیس و دادن اطلاعات به مأمورین انگلیسی» متهم کرد.
پرونده امر مانند یک دعوی ساده به دادسرای استان تهران ارجاع شد.
معهذا، در اسفند 1331 دستور آزادی رشیدیان صادر شد.
بدین ترتیب، برادران رشیدیان با آزادی به توطئه های خود ادامه دادند.
و علاوه بر آن خانه اسداللّه رشیدیان (همسر اسداله رشیدیان دختر دریادار مرتضی دفتری، برادرزاده دکتر مصدق بود).
چنان «امن» تشخیص داده شد که فضل اللّه زاهدی مدتی در آن پنهان بود.
رشیدیانها بعدها بازرگانان ثروتمند و سرمایه دارانی در سطح بین المللی شدند ویلای آنها در منطقه کامرانیه در شمال تهران و بانک آنها نزدیک میدان فردوسی کانونی برای همکاریهای روزولت و رشیدیان بود گفته می شود اینان در فروش هواپیماهای F-6 ساخت گرومن نقش داشته اند حتی برادران لاوی که نمایندگی گرومن را به عهده داشتند معترف شدند که 1 /3 میلیون دلار حق کمیسیون این شرکت بود که 48 /2 میلیون دلار از آنان به حساب خدمات بین المللی تشکیلاتی که رشیدیها سهام شرکت آن را داشته اند ریخته شده است.
] ر.ک.
ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (جلد دوم).
ـ تهران: اطلاعات، 1374 ـ ص 340 تا 351] اسناد ساواک، پرونده های انفرادی.
2ـ مهندس مهدی بازرگان در سال 1278 هجری شمسی در تبریز به دنیا آمد.
وی جزو اولین کسانی است که پس از اتمام دوران متوسطه در تبریز و تهران برای ادامه تحصیلات عالی به فرانسه عزیمت و در رشته مهندسی ترمودینامیک تحصیلات خود را به پایان برد.
مهندس بازرگان پس از بازگشت به ایران به عضویت کادر علمی دانشگاه تهران نایل گردید.
وی فعالیت سیاسی خود را از جبهه ملی آغاز نمود.
در دوران نخست وزیری دکتر محمد مصدق ریاست شرکت ملی نفت ایران و بعد سازمان آب تهران را عهده دار گردید.
پس از تعطیلی و توقف کار جبهه ملی اول با سقوط دکتر مصدق بر اثر کودتای 28 مرداد 1332 از جمله کسانی بود که جبهه ملی دوم را تاسیس و در سال 1334 به دلیل فعالیت های سیاسی دستگیر و زندانی گردید.
به دنبال ایجاد اختلاف در جبهه ملی دوم به دلیل عدم عکس العمل مناسب این جبهه در قبال ارتحال مرحوم آیت الله العظمی بروجردی در سال 1340 وی به همراه مرحوم آیت الله طالقانی، دکتر یداللّه سحابی، رحیم عطایی، منصور عطایی، عباس سمیعی و حسن نزیه از جبهه ملی دوم کناره گرفته و نهضت آزادی ایران را تأسیس نمودند.
در سال 1342 سران نهضت آزادی دستگیر و مهندس بازرگان و آیت الله طالقانی به 10 سال زندان محکوم شدند.
لیکن پس از سپری شدن 6 سال مهندس بازرگان آزاد گردید.
مهندس بازرگان در سال 1356 به اتفاق جمعی از سیاسیون و حقوقدانان نظیر کریم سنجابی، ناصر میناچی، حسن نزیه و...
جمعیت دفاع از آزادی و حقوق بشر را تأسیس کردند.
لذا از طرف گروه انتقام که ساخته و پرداخته رژیم شاه بود در تاریخ 11 /2 /1352 یک بمب در مقابل درب منزل وی منفجر شد.
قبل از پیروزی از طرف امام در راس هیئتی به آبادان رفت تا جریان اعتصاب کارگران نفت را بر علیه رژیم که کمر آن را در بعد اقتصادی شکسته بود سامان بهتر و بیشتری دهد و به مسائل آنان رسیدگی کند.
وی همچنین سفری به پاریس نمود تا حضرت امام را از طرح شعار «شاه باید برود» منصرف کند، چه به اعتقاد او طرح شعار رفتن شاه با برخورداری از ارتش و ساواک پشتیبانی آمریکا را شعاری مناسب و راه کاری عملی نمی دانست.
آقای بازرگان پس از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی امام (ره) به عضویت شورای انقلاب درآمد و با پیشنهاد اعضای شورا به امام(ره) از طرف ایشان مسئولیت تشکیل دولت موقت که اولین دولت اسلامی پس از پیروزی انقلاب بود را بر عهده گرفت.
دولت موقت مهندس بازرگان به دلیل اتخاذ روشهای غیر انقلابی به خصوص اتخاذ مواضع مخالف با تسخیر لانه جاسوسی آمریکا و نیز اصرار بر انحلال مجلس خبرگان ورد این پیشنهاد از سوی امام از کار استعفا داد که بلافاصله مورد پذیرش امام واقع گردید.
او در نخستین دوره مجلس شورای اسلامی از سوی مردم تهران به مجلس راه یافت.
مهندس بازرگان در تاریخ 30 /10 /1373 در تهران درگذشت.
از جمله آثار قلمی مهندس بازرگان عبارتند از : «مطهرات در اسلام، راه طی شده و عشق و پرستش یا ترمودینامیک انسان».
یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب 12، صص 55 ـ 53.