موضوع: تفسیر منتشر نشده پیرامون نزدیکى ایران و شوروى
تاریخ سند: 31 شهریور 1341
موضوع: تفسیر منتشر نشده پیرامون نزدیکى ایران و شوروى
متن سند:
شماره: 2581 /312 تاریخ: 31 /6 /41موضوع: تفسیر منتشر نشده پیرامون نزدیکى ایران و شوروى
مبادله یادداشت‌هاى مودت‌آمیز بین دولتین ایران و شوروى در میان طبقات مختلف ایران بخصوص روشنفکران حسن اثر داشته است ولى باید توجه داشت که این موضوع به جهت علاقه مردم نسبت به شوروی‌ها نیست بلکه به واسطه بغضى است که صحیح یا غلط از دخالت و نفوذ چندین ساله سیاستهاى انگلیس و آمریکا در ایران دارند. به عبارت واضحتر مى‌توان گفت جنگ سردى1 که از سال‌ها پیش بین دو بلوک شرق و غرب درگیر شده است نتیجه آن در ایران به زیان هر دو بلوک بوده و توجه افکار عمومى ایران را به بلوک سوم و اتخاذ روشى مانند هندوستان و مصر جلب کرده است بنابراین نزدیکى زیاد ایران و شوروى گرچه گروه زیادى از افراطیون چپ‌رو را خشنود خواهد ساخت ولى در عوض سبب نارضائى گروه زیادترى از افراطیون دست راستى و متعصبین مذهبى خواهد شد که هنوز اتحاد جماهیر شوروى سوسیالیستى را (کافرستان) مى‌دانند و نزدیکى با آن را به منزله دورى از خدا مى‌پندارند. دیگر این که تبلیغات آرام و پنهانى شوروى در طى چند سال اخیر در تهران رفته رفته روشنفکران را متقاعد ساخته است که آنها یعنى شوروی‌ها واقعاً قصد تجاوز ارضى در ایران ندارند بلکه مى‌خواهند در اطراف کشور خود نوارى از کشورهاى بی‌طرف بوجود بیاورند و ایران پس از افغانستان دومین کشورى است که به این نوار پیوسته است و قریباً نوبت پاکستان و ترکیه نیز خواهد رسید. برخى از ناظران امور با توجه به نزدیکى ایران و شوروى معتقدند که سفر لیندون جانسون معاون رئیس‌جمهور آمریکا به ایران برخلاف آنچه که شهرت داده مى‌شد موفقیت‌آمیز نبوده است و برخلاف آنچه که گفته مى‌شد معاون رئیس‌جمهور آمریکا اختیار آن را داشت که در محل درباره میزان کمکهاى آمریکا تصمیم بگیرد و حتى قرارداد کمک به امضاء برساند چنانچه در ترکیه و پاکستان میزان کمک آمریکا به کشورهاى مزبور در اثناى مسافرت جانسون معلوم و اعلام گردید و حال آن که در ایران لیندن جانسون فقط قول کمک را داد و با توجه به همین موضوع معتقدند که نزدیکى ایران با شوروى و پیشدستى ایران در ایجاد روابط حسنه عکس‌العمل مسافرت بدون نتیجه جانسون به تهران بود. بعضى دیگر عکس این عقیده را دارند و معتقدند که نزدیکى ایران و شوروى با موافقت دولت آمریکا صورت گرفته و چه بسا که جانسن در سفر خود به تهران این موضوع را به مقامات دولت ایران توصیه کرده است. این عده مى‌گویند قیافه خشن و جدى که اخیراً آمریکا در مقابل کوبا و قیافه خونسرد و بى‌تفاوتى که این کشور در ایران به خود گرفته معلول موافقت محرمانه‌اى است که بین آمریکا و شوروى با توجه به اتحاد آلمان و فرانسه به عمل آمده است زیرا نه آمریکا و نه شوروى نمى‌توانند در همسایگى خود وجود کشورى را تحمل کنند که با آنها دشمن باشد.
نزدیکى ایران و شوروى به هر صورت که انجام پذیرد قدر مسلم این است که کمال مطلوب همه طبقات مردم ایران بخصوص روشنفکران و دانشجویان مى‌باشد که در همه شهرهاى ایران و اکثر شهرهاى دنیا پراکنده هستند و هرگاه این نزدیکى و بی‌طرفى با جلب نظر آنها صورت گیرد تردیدى نیست که مسئله غامض و لاینحل جوانان ایرانى در خارج از مرزهاى کشور حل خواهد شد و از این نیروى عظیم به سهولت مى‌توان به سود کشور استفاده نمود.
توضیحات سند:
1ـ با تکوین نظام دو قطبى و آغاز جنگ سرد در سال‌هاى پس از جنگ جهانى دوم بسیارى از کشورهاى جهان سوم در رقابت میان آمریکا و شوروى (سابق) تز بی‌طرفى در پیش گرفتند که نهایتاً به تشکیل جنبش غیر متعهدها در کنفرانس باندونگ اندونزى به سال 1955 انجامید.در ایران نیز تز بی‌طرفى طرفدارانى به ویژه در میان گروههاى چپ و سوسیالیستى داشت اما علاوه بر حکومت دست‌نشانده شاه برخى گروهها و عناصر اپوزیسیون مانند جبهه ملى و اللهیار صالح ضمن مخالفت با سیاست بی‌طرفى، خواهان دوستى و گسترش روابط ایران با آمریکا و بلوک غرب بودند. درواقع تمایل به گسترش روابط با آمریکا مخرج مشترک جبهه ملى و رژیم محسوب مى‌شد و به همین خاطر رقابت‌هایى نیز میان آنان براى جلب نظر مقامات کاخ سفید درمى‌گرفت. الهیار صالح نیز همانند شاه از دکترین آیزنهاور براى اعمال سیاست سد نفوذ روسها در مناطق پیرامونى مانند ایران حمایت کرد. دکترین آیزنهاور ایران را داراى «اهمیت تعیین کننده» براى امنیت ملى آمریکا مى‌دانست.
براى آگاهى بیشتر به کتاب گازیورسکى ص 168 رجوع کنید.