نظام آموزشی
متن سند:
نظام آموزشی
نظام آموزش حوزه بر پایۀ دو عنصر تزکیه و تعلیم استوار بوده و هست و از آنجا که تزکیه نفس محوری‌ترین عامل پیش رفت هر طلبه به شمار می‌رود و فلسفه وجودی حوزه‌ها متخلق کردن جامعه به ادب الهی است، درس اخلاق، ارتباط با عرفا و بزرگان، شب زنده‌داری و خواندن ادعیه در کنار تحصیل علوم دیگر، در نظام آموزشی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
نظام آموزش حوزه به فراخور هر عصری تغییر و تحول یافته و در هر زمانی کتب فقهی و اصولی خاص و شیوه‌ای خاص داشته که توسط بزرگان تدوین و تدریس می‌شده است.
نظام تحصیلی و آموزشی حوزه‌ها در حال حاضر به سه مرحلۀ «مقدمات»، «سطح» و «درس خارج» تقسیم می‌شود.
مرحلۀ مقدمات شامل ادبیات عرب (صرف، نحو، معانی بیان) و آشنایی با دروس پایۀ منطق و فقه است و طلاب در این دوره با احکام، قرآن، نهج البلاغه و تاریخ اسلام نیز به اقتضای دورۀ خویش آشنا می‌شوند.
دورۀ سطح به پایان رساندن یک دورۀ کامل فقه و اصول است. در این باره کتب استدلالی سنگینی در موضوعات فقه، اصول و منطق و فلسفه تدریس می‌شود آشنایی بیشتر با تفسیر قرآن و نیز علم کلام از دیگر موضوعات مورد توجه در دورۀ سطح است.
در مرحلۀ سوم و «درس خارج» که هدف از آن نایل شدن به قوه اجتهاد است، متن درسی خاصی موجود نیست و از دیرباز مراجع عظام درس خارج خویش را از باب «طهارت» آغاز و به «حج» و یا «دیات» خاتمه می‌دهند. در این دوره طلاب با مراجعه به کتب منبع فقهی و یا همراه داشتن کتاب وسائل الشیعه، جواهرالکلام، عروه الوثقى و یا تحریر الوسیله در پای درس مراجع می‌نشینند و درباره دستیابی به نظریه و استنباط خاص دقت را فدای سرعت نمی‌کنند.
در این دوره طلاب همزمان با درس خارج و آشنایی بیشتر با کلام، فلسفه و عرفان به تحصیل علم درایه و رجال پرداخته، هر طلبه‌ای سعی در جهت دهی مطالعه، تحقیق و تألیف خود در یک رشته تحصیلی خاص، دارد که آن هم زیر نظر بزرگان و نخبگان آن تخصص صورت می‌گیرد.
منبع:
کتاب
بن‌بست -جلد چهارم / مهدی هاشمی رویکرد سیاسی به حوزه علمیه قم صفحه 30