گــــــزارش درباره: مدرسه خان شهر قم
گــــــزارش درباره: مدرسه خان شهر قم
متن سند:
محترماً باستحضار میرساند: در بولتن مورخ 29 /1 /37 باستحضار رسیده، روز 27 /1 /37 بعد از برگزاری نماز مغرب و عشاء در مدرسه خان شهر قم، حدود 60 نفر از طلاب علوم دینی و افراطیون مذهبی به قصد انجام تظاهرات اخلالگرانه از مسجد مذکور خارج که در ابتدای شروع تظاهرات بعلت مقابله مأمورین انتظامی متفرق و متواری گردیده اند.در اثر درگیری تظاهرکنندگان با مأمورین، عده ای از آشوبگران مضروب و هفت نفر آنها نیز دستگیر گردیده اند.
تیمسار ریاست ساواک مقرر فرموده اند: «قرار بود اوقاف این مدرسه را سرپرستی نماید نتیجه چه شد».
باستحضار میرساند، چندی قبل سازمان اطلاعات و امنیت قم گزارش کرده بود مدرسه خان این شهرستان بعد از تعطیل مدارس علوم دینی فیضیه و دارالشفاء، بصورت پایگاهی برای فعالیت طلاب متعصب علوم دینی درآمده و اغلب کتب و نشریات مضره در این مدرسه توزیع میگردد.
سازمان مذکور در خاتمه پیشنهاد نموده بود که مدرسه خان نیز مانند دو مدرسه فیضیه و دارالشفاء تعطیل گردد.
مراتب با توجه به اینکه پیشنهاد سازمان اطلاعات و امنیت قم همزمان با اخلالگریهای طلاب علوم دینی و متعصبین مذهبی بمناسبت اعتراض بمقاله روزنامه اطلاعات تحت عنوان «استعمار سرخ و سیاه» بود و اینکه امکان داشت تعطیل این مدارس موجب گسترش فعالیتهای آشوبگران گردد، به عرض رسیده و مقرر شد: «از سازمان قم سئوال شود نمایندگانی که آیات برای سرپرستی مدرسه خان تعیین کرده بودند آیا کار خود را شروع کرده اند و چه اقدامی به عمل آورده اند.
» موضوع بسازمان اطلاعات و امنیت قم اعلام گردید و این سازمان پاسخ داد که از طریق آیات ثلاثه قم عملاً اقدامی برای تعیین ضوابط و مقررات جهت اداره مدرسه خان در نظر گرفته نشده و این مدرسه کماکان مسئول معینی ندارد.
مراتب مجدداً طی گزارشی از عرض گذشت و مقرر شد مواردی بشرح زیر در متن گزارش اضافه شده و سپس ارائه گردد: «در مورد اینکه گفته شده آقای وفا کارمند مجلس سنا متولی آن میباشد، تحقیق شد صحت نداشت و این مدرسه را مرحوم آیت اله بروجردی ساخته و چون فرزندان او فوت شده اند متولی ندارد، به اوقاف اعلام شده متدرجاً امور آن را بعهده بگیرد (اگر ننوشته اید بنویسید)».
متعاقب صدور اوامر بالا، سازمان اطلاعات و امنیت قم نامه ای بانضمام یک برگ فتوکپی نامه اداره اوقاف شهرستان قم را که بعنوان اداره کل تحقیق سازمان اوقاف نوشته شده ارسال داشته بود.
در این نامه چنین نوشته شده: مرحوم آیت اله بروجردی در سال 2520 شاهنشاهی مدرسه خان را که تجدید بنا شده بود به موجب وصیتنامه شماره 53262 مورخ 9 /1 /2520 تنظیمی دفتر خانه اسناد رسمی شماره 8 قم وقف بر مصارف مدرسه و طلاب علوم دینیه و محل سکونت طلاب مورد بحث قرار داده و تولیـت آنرا به سید محمد حسن احمدی طباطبایی1 و سید مرتضی احمدی طباطبایی فرزندان خود قرار داده که با انقراض نسل او، اخیراً سید محمد صادق طباطبایی فرزند مرحوم سیدمحمد حسن احمدی طباطبایی طی نامه مورخ 25 /8 /36 شرحی به این اداره نوشته و تقاضای صدور حکم تولیت رقبات موقوفه مسجد اعظم و مدرسه مذکور را نموده است که مدارک برای رسیدگی به اداره کل تحقیق سازمان اوقاف فرستاده شده است.
2 مراتب طی گزارشی به عرض رسید و مقرر گردید: «کسی که ادعای تولیت دارد (آقای سیدمحمد صادق طباطبایی) بسازمان قم احضار و گفته شود وضع این محل چنین است اگر شما خود را متولی میدانید چرا اقدامی نکرده اید.
وضع و موقعیت و موضع فکری این شخص را بررسی و گزارش نمائید».
در اجرای اوامر شرح لازم بسازمان اطلاعات و امنیت قم نوشته شده ولی تاکنون پاسخی دریافت نشده است.
باستحضار عالی میرساند اداره مدرسه مذکور توسط سازمان اوقاف در شرایط فعلی اشکالات زیر را در بردارد.
1ـ اعمال مدیریت سازمان اوقاف در مدرسه مذکور بستگی به روشن شدن تولیت مدرسه را دارد که اکنون ورثه مرحوم آیت اله بروجردی ادعای آنرا دارند و مدارکی نیز به سازمان اوقاف ارائه داده اند که نتیجه بررسی و اقدامات سازمان اوقاف در این زمینه مشخص نیست.
2ـ بر فرض که تولیت و مدیریت مدرسه مذکور در اختیار سازمان اوقاف قرار گیرد، بنظر نمیرسد که سازمان مذکور بتواند، این مدرسه را دایر و با گماردن مدرس کلاسهای درس را برقرار نماید.
3 ـ مدرسه خان در حوزه علمیه قم قرار گرفته و با توجه به حساسیتی که آیات و طلاب علوم دینی به نقش سازمان اوقاف دارند، در کار و اداره مدرسه مذکور کارشکنی خواهند نمود.
4 ـ با توجه به اقدامات و فعالیتهای آیات و روحانیون در چند ماه گذشته، وضعیت این مدرسه در شرایط استثنایی قرار گرفته است و خارج کردن طلاب علوم دینی از آن با سهولت امکان پذیر نیست و چنانچه به دخالت مأمورین انتظامی بیانجامد، احتمال درگیریهائی بین طلاب مقیم مدرسه و مأمورین قابل پیش بینی است.
5 ـ این اقدام به احتمال زیاد به تحریک روحانیون و آیات حوزه علمیه قم منجر خواهد شد و وسیله و مستمسک جدیدی در اختیار آنها و گروههای افراطی برای برپاکردن تظاهرات اخلالگرانه و تبلیغات مغرضانه قرار خواهد داد.
6 ـ چنانچه در اختیار گرفتن مدرسه عملی گردد، بنظر نمیرسد مدرس و روحانی انتخاب شده از طرف سازمان اوقاف بتواند در این مدرسه بتدریس مشغول شود و طلبه ای بتحصیل اشتغال ورزد، زیرا از ناحیه روحانیون و طلاب مقیم حوزه علمیه قم تحت فشار و احیاناً ایذاء قرار خواهد گرفت.
7 ـ با توجه باینکه مدرسه فیضیه پس از چند سال در اختیار آیت اله شریعتمداری قرار گرفته است، اداره و در اختیارگرفتن مدرسه مذکور توسط سازمان اوقاف جنبه مثبتی از نظر افکار عمومی نخواهد داشت.
نظریه: به نظر میرسد قبل از انجام تصمیمات مقتضی در این زمینه، وضعیت تولیت مدرسه مذکور روشن و سپس با مذاکره با آیت اله سیدکاظم شریعتمداری در مورد موقعیت این مدرسه، نظر وی برای اداره کردن آن جلب و در صورت موافقت او، مدرسه زیر نظر وی و آیات دیگر که بمصلحت تشخیص داده میشوند، بکار خود ادامه دهد.
اوامر مقام مدیریت کل: ـ وضع تولیت را زودتر اوقاف مشخص کند.
ـ آقای جلیل اصفهانی درباره این مدرسه مذاکره نمایند در اجرای اوامر اقدام شده است.
(خوانساری)
توضیحات سند:
1 ـ سیدمحمد حسن طباطبایی: حجت الاسلام سیدمحمد حسن بروجردی در سال 1306 در شهر بروجرد به دنیا آمد و تحت تربیت و آموزش پدر بزرگوارش آیت الله سیدحسین بروجردی مرجع تقلید شیعیان نشو و نما کرد.ایشان در سال 1323 همراه پدر به قم آمد و در این شهر تحصیلات خود را کامل کرد.
پس از رحلت آیت الله بروجردی، وی امامت جماعت مسجد اعظم را به عهده گرفت و نیز تولیت و سرپرستی این مکان به عهده ایشان بود.
حجت الاسلام سیدمحمدحسن احمدی طباطبایی (بروجردی) در سال 1355 فوت کرد و به دیار باقی شتافت.
2 ـ مدرسه خان در سال 1123 ه.
ق به وسیله شخصی به نام مهدی قلی خان ساخته شد.
این مدرسه در نزدیکی صحن و جنب گذرخان در زمان صفویه بنا شد و به همین دلیل معروف به «مدرسه خان» شد.
قبر مرحوم مهدی قلی خان نیز در دالان همین مدرسه است.
مدرسه خان در سال 1378 ه.
ق به دستور آیت الله بروجردی تجدید بنا شد و 59 حجره پیدا کرد که گنجایش یکصد طلبه علوم دینی را داشت.