به زور نمی‌شود رفع حجاب کرد
به زور نمی‌شود رفع حجاب کرد
متن سند:
به زور نمی‌شود رفع حجاب کردشخصیت رضاخان، در قزاقخانه و تحت تعلیم و تربیت خشک نظامی شکل گرفت. از این رو، چه در دوران نخست وزیری و چه زمانی که بر اریکه‌ی سلطنت جای گرفت، تمامی امور مملکتی را به شیوه‌ی دستورات نظامی حل و فصل می‌کرد. این شیوه‌ی حکومتی، که متکی بر قدرت نظامی و دیکتاتوری بود، موجب شد تا تقویت این نیروها در اولویت اول واقع و به جای آنکه از آن در تأمین امنیت نقاط مختلف کشور و حفاظت از سرحدات استفاده شود، در جهت تحکیم پایه‌های رژیم استبدادی پهلوی به کار آید. همین شیوه‌ی حکومتی و تقویت پوشالی و وابسته بود که ارتش رضاخانی را در زمان اشغال ایران، بدون کمترین مقاومتی تسلیم بیگانگان کرد. ارتشی که در طول دو دهه حکومت رضاخان، در راستای عملی کردن دستورات او، از هیچ گونه ظلم و اجحاف به مردم ابایی نداشت و قتل و غارت‌های زیادی مرتکب شد.
در واقع نقش نیروهای نظامی، تثبیت‌پایه‌های رژیم استبدادی پهلوی و اجرای طرح‌ها و سیاست‌های گوناگونی بود که اربابان او ارائه می‌کردند.
رضاخان که از سواد کافی و آموزش‌های لازم و فرهنگ و تمدن بهره‌‌ی چندانی نداشت، هرچند در اظهارات خود، هدف از فعالیت‌های حکومتی را پیشرفت و توسعه‌ی کشور عنوان می‌کرد، ولی در اصل مجری دستوراتی بود که عوامل پشت صحنه‌ی داخلی و خارجی، طراحی آن را به عهده داشتند.
یکی از این اقدامات؛ که با سر و صدا و جنجال‌های فراوانی صورت گرفت، مساله‌ی لباس متحد‌الشکل و متعاقب آن، قانون کشف حجاب بود که مقدمات اجرای آن در سفر او به ترکیه و مشاهداتش از وضعیتی که کمال آتاتورک در آنجا به وجود آورده بود، فراهم شد.
کشور پهناور ایران، در طول تاریخ چند هزار ساله‌ی خود، دارای مردمی با فرهنگ، تمدن، باور و اعتقادات مذهبی بود که این تمدن و فرهنگ، با ظهور دین مبین اسلام و ورود آن به ایران، پذیرای فرهنگ غنی اسلام شد و ضمن برقراری تعاملی مثبت، در مقابل تعالیم انسان‌ساز اسلام سرِ تسلیم فرود آورد.
اگرچه حجاب، از تعالیم اسلام بود و رعایت آن در قرآن مجید واجب شمرده شده بود، اما ایرانیان قبل از اسلام نیز، خود دارای حجابی متناسب بودند که این مساله در نقش‌ها و حجاری‌های باقی مانده از دوران باستان، به خوبی مشهود است.
حجاب، یکی از مظاهر تمدن ایرانی و اسلامی است و در حالی که در طول تاریخ و اعصار گوناگون، این مرز و بوم شاهد پیشرفت‌های شگرفی در زمینه‌های مختلف علوم، فرهنگ و تمدن بود، هیچ گونه تضادی بین رعایت حجاب و پوشش زنان ایرانی و پیشرفت و توسعه وجود نداشت.
استعمارگرانی که قصد داشتند تا با روشی نوین به مطامع خود برسند و دین اسلام و مردم دین باور را مانع اصلی این حرکت می‌دانستند، چاره‌ای نداشتند تا تلاش خود را مصروف آن کنند تا ضمن عقب مانده نشان دادنِ مردم ایران، فرهنگ غنی مردم را که مشحون از سنت‌ها و باورهای متعالی بود، عامل این عقب ماندگی معرفی کنند؛ که اولین حرکت آن، دور کردن مردم از البسه‌ی بومی و محلی و پس از آن، دستور عمومی بر کشف حجاب بود. دستوری که برای اجرای آن، سخت‌گیری‌ها و جنایات غیرقابل تصوری صورت گرفت تا جایی که بسیاری از زنان متدین، سال‌ها از منزل خود خارج نشدند و برخی نیز به علت آنکه در کوچه و خیابانی، مورد هتک حرمت واقع شده و به زور حجاب از سرِ آنان برداشته شد، دق کردند و از دنیا رفتند.
کشف حجاب، با وجود تمام سخت‌گیری‌ها و شدت عمل و اقدامات سبعانه نیروهای قزاق و نظمیه، با شکست مواجه شد؛ زیرا از یک سو با مخالفت علما و حوزه‌های علمیه مواجه بود و از سوی دیگر نیز مردم مسلمان ایران حتی به بهای از دست دادن جان، زیر بار آن نمی‌رفتند. مقاومت جانانه‌ی مردم در برابر برنامه‌های دین ستیزانه‌ی رضاخانی، مجریان این امر را با واکنش‌های متفاوتی رو‌به‌رو کرده بود تا جایی که برخی از آنها این واقعیت را درک کردند که کشف حجاب با ضرب و شتم و شکنجه و زور و سرنیزه امکان‌پذیر نیست؛ ولی از آنجایی که بی‌توجهی نسبت به دستورات رضاخان، برای آنها تبعات گوناگونی به همراه داشت، مجبور به اطاعت امر بودند. بارها مشاهده شد که استانداران، فرمانداران و فرمانده‌های نیروی نظامی و انتظامی به دلیل عدم پیشرفت سیاست کشف حجاب در استان و شهرستان محل مأموریت از پُست‌های خود برکنار، بازجویی و زندانی شدند و برخی نیز گزارش‌های غلط و غیرواقعی از پیشرفت کشف حجاب در محل مأموریت خود به مرکز ارسال می‌کردند. این جریان بیانگر این واقعیت بود که کشف حجاب، با زور سرنیزه و اسلحه، عملی نمی‌شود.
اسناد زیر که مربوط به دوسال بعد از تلاش شبانه‌روزی و سختگیرانه و جنایات متعدد برای کشف حجاب است، به خوبی گویای این مطلب است:
سند شماره ( 14 )
1487 تاریخ: 11 /1 /1316
وزارت جنگ
اطلاعاً اشعار می‌شود که رئیس امنیه قائن، که مسئول اجرا و مواظبت نهضت بانوان می‌باشد، طبق گزارش تلگرافی جناب آقای استاندار شرق، هیچگونه اقدامی نکرده و در جواب مؤاخذه که از طرف جناب استاندار از او شده، اظهار داشته است که به زور نمی‌شود رفع حجاب کرد. لازم است فوراً امر به تغییر او داده و او را مورد مؤاخذه قرار دهند، چگونه در اجرای دستور خودداری کرده است.
رونوشت برابر اصل است. رئیس‌الوزرا. محمود جم
سند شماره ( 15 )
شماره: 1331/ آ ـ 88838 تاریخ: 12 /1 /1316
کفالت ستاد ارتش
رونوشت نامه شماره 1487 ریاست وزرا در موضوع رئیس امنیه قائن و اظهار او راجع به رفع حجاب به ضمیمه تقدیم می‌شود.
معاون وزارت جنگ. سرتیپ نخجوان
حسب‌الامر مبارک مقرر است افسر مزبور را فوری به مرکز احضار و تعقیب نمایند. 13 /1 /16
سند شماره ( 16 )
شماره: 9271 تاریخ: 13 /1 /16
فوری ـ محرمانه ـ مستقیم
کفیل معاونت اداره امنیه
نظر به اینکه رئیس امنیه قائن در پیشرفت نهضت بانوان آنجا اقدامی نکرده و موقعی که استاندار شرق علت قصور در این موضوع را از او مؤاخذه نموده اظهار داشته به زور نمی‌شود رفع حجاب کرد، حسب‌الامر مطاع اعلیحضرت همایون شاهنشاهی مقرر است فوراً افسر منظور به مرکز احضار و تحت تعقیب جهت قرار داده و نتیجه را برای عرض گزارش به پیشگاه مبارک اطلاع دهید. کفیل
سند شماره ( 17 )
رونویس ریاست وزرا
15193 تاریخ: 4 /11 /16
وزارت جنگ
بر طبق گزارشی که استاندار شمال شرق می‌دهد، در مسافرت اخیری که به جنوب شرقی خراسان نموده، وضعیت نهضت بانوان در قاین به واسطه عدم توجه و مراقبت رئیس امنیه آنجا به طوری که منظور نظر است عملی نشده و مقتضی است مامور مزبور تغییر و مورد تعقیب قرار گیرد. مقرر فرمایید در تغییر و تعقیب مشارالیه دستوری که مقتضی است صادر نموده نتیجه را اشعار دارند.
رونوشت برابر اصل است. رئیس‌الوزرا. محمود جم
ضمیمه شماره 95728 ـ 144
سند شماره ( 18 )
شماره: 132 تاریخ: 5 /11 /16
محرمانه ـ مستقیم
کفیل معاونت اداره امنیه
عطف به گزارش 12586 / ق 3 اعلام می‌دارد از ستاد ارتش ضمن 9271 دستور بازجویی داده نشده و به طور وضوح ابلاغ شده بود افسر منظور را فوراً به مرکز احضار و تحت تعقیب قرار دهید. مقتضی است قدغن نمایید همان‌طوری که اوامر مبارک شرف صدور یافته در مقابل نامه ریاست وزرا و گزارش استاندار شرق که مراتب را صراحتاً مرقوم و فرموده‌اند اقدام و نتیجه تعقیبات آن اداره را گزارش دهند که از شرف عرض پیشگاه مبارک بگذرد. کفیل
سند شماره ( 19 )
شماره : 95728 ـ 144/آ تاریخ: 6 /11 /1316
کفالت ستاد ارتش
پیرو شماره 1331/ آ ـ 88838 ـ 12 /1 /16 رونوشت نامه شماره 15193 ـ 4 /11 /16 سیاست وزرا راجع به رئیس امنیه قائن و عدم توجه و مراقبت او نسبت به وضعیت نهضت بانوان آنجا به ضمیمه ایفاد می‌گردد. متمنی است قدغن فرمایید نتیجه تصمیم متخذه را برای دادن پاسخ به ریاست وزرا اطلاع دهند. معاون وزارت جنگ. سرتیپ نخجوان
سند شماره ( 2 )
شماره: 17 تاریخ: 9 /11 /16
محرمانه ـ مستقیم
معاونت وزارت جنگ
عطف به شماره 144 ـ 95728 را تاریخ 6 /1 /16 و 88838 ـ 1331 روز 12 /1 /16 منضم به رونوشت نامه ریاست وزرا اعلام می‌دارد مراتب به شرف عرض پیشگاه مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاهی رسید و حسب‌الامر مطاع مبارک شاهانه شرح مؤکد برای تعقیب رئیس امنیه قائن به اداره امنیه صادر گردیده و اداره مزبور نیز افسر منظور داده را از امنیۀ قائن تغییر و به مرکز احضار و تحت تعقیب قرار خواهد داد. کفیل
سند شماره ( 21 )
شماره: 12877/ق 3 تاریخ: 9 /11 /16
محرمانه مستقیم
کفالت ستاد ارتش
عطف به امریه شماره 132/ ـ 5 /11 /16 مرموزات محترماً معروض می‌دارد با اینکه افسر مزبور ضمن اجرای بازجویی جداً منکر چنین اظهار بوده معهذا به یک ماه زندانی با خدمت تنبیه و محل مأموریت او نیز تغییر داده شد.
موکول به اوامر عالی است.
کفیل معاونت اداره امنیه. سرهنگ خسروپناه
سند شماره ( 22 )
تاریخ : 11 /11 /16
پیشگاه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی
گزارش
مفتخراً به شرف عرض می‌رساند: راجع به گزارش استاندار شرق به ریاست وزرا در موضوع قصور رئیس امنیه قائن نسبت به عدم پیشرفت نهضت بانوان آنجا حسب‌الامر مبارک شاهانه به اداره امنیه ابلاغ شد افسر منظور را فوراً به مرکز احضار و تحت تعقیب قرار دهند.
اینک اداره مزبور گزارش داده با اینکه افسر معروض در ضمن بازجویی جداً منکر قضیه عدم پیشرفت نهضت بانوان آنجا می‌باشد معهذا به یک ماه زندانی با خدمت تنبیه و محل مأموریت او نیز تغییر داده شد.
محض استحضار خاطر خطیر شاهانه معروض گردید.
فرمودند باید ذکر می‌شد به کدام نقطه محل مأموریت را تغییر داده‌اند.