متن سند:
خیلی محرمانه طبق اساسنامه موقت جبهه ملی که در سال 1339 به تصویب رسیده میبایستی کنگره این جبهه هر 2 سال یکبار تشکیل و به اقدامات گذشته رسیدگی و اعضای شورای مرکزی جدید و خط مشی آینده جبهه را تعیین نماید.به همین جهت تقریبا از اوایل تیرماه سال جاری در بین عناصر وابسته به این جبهه در مورد لزوم تشکیل کنگره در شهریور ماه گفتگوهائی آغاز گردید ولی اغلب سران و اعضای شورای مرکزی جبهه ملی در ابتداء از بیم عدم انتخاب مجدد و علنی شدن ضعف سازمانی و مرامی جبهه با این امر مخالفت و طرفدار تشکیل پلنوم بودند تا اینکه در اثر پافشاری برخی از جناح های مختلفی به شدت سرگرم مبارزه با یکدیگر بوده و هریک کوشش داشتند در کنگره آینده مخالفین خود را از کادر رهبری و عضویت شورای مرکزی خارج سازند و به علاوه تشکیلات این جبهه وضع ناگوار و نابسامانی داشت لذا فراهم ساختن مقدمات کنگره متجاوز از 6 ماه به طول انجامید و در جریان انتخابات نمایندگان در تهران و شهرستانها کشمکشها و تصادفات شدیدی بین جناح های مختلف رویداد و بالاخره اولین جلسه کنگره با شرکت 167 نفر از اعضای شورای مرکزی سابق ـ نمایندگان سازمانهای مختلف تهران و حومه استانهای خراسان ـ اصفهان ـ فارس ـ آذربایجان شرقی ـ خوزستان ـ اراک و کاشان روز سه شنبه (14 /10 /41) در منزل حاج حسن قاسمیه واقع در تهران پارس تشکیل گردید که اینک خلاصه جریان جلسات کنگره تشریح میگردد.
افتتاح کنگره اولین جلسه کنگره ساعت 1030 روز سه شنبه (14 /10 /41) به ریاست سنی سید حسن واعظ زاده حکیم الهی (منتخب از شهرستان اراک) و منشی گری مجید احسن و مصطفی آجودانی دانشجویان دانشگاه تهران (جوانترین نمایندگان شرکت کننده و در کنگره) تشکیل گردیده است.
در آغاز جلسه سید محسن خلخالی یکی از نمایندگان منتخب سازمان جبهه ملی شهرستان تبریز به عنوان اعتراض نسبت شرکت بانوان (هما دارابی و پروانه اسکندری نمایندگان سازمان زنان) و مغایرت این امر با دستورات و شعار اسلامی جلسه کنگره را ترک و وساطت برخی از حضار جهت انصراف نامبرده از این اقدام مؤثر واقع نشده است.
آنگاه رئیس سنی جلسه افتتاحیه کنگره را قرائت و ضمن آن دکتر محمد مصدق را به عنوان رئیس و پیشوای افتخاری کنگره جبهه ملی معرفی و سپس برای تعیین رئیس انتخابی کنگره اخذ رای به عمل آمده و در همین هنگام عباس شیبانی دانشجوی دانشگاه تهران تقاضای سخنرانی نموده که با تقاضای وی موافقت نشده و در نتیجه جلسه متشنج و در اثر تهدید نامبرده به اخراج از جلسه و وساطت پاره ای از حاضرین در این مورد مشارالیه سکوت اختیار نموده و پس از شمارش و قرائت آراء اللهیار صالح با 131 رای به ریاست کنگره انتخاب و پس از قرار گرفتن در صندلی ریاست از عباس شیبانی فوق الذکر خواسته سخنرانی خود را ایراد نماید لیکن نامبرده از بیان سخنرانی امتناع و اللهیار صالح شروع به نصیحت نموده و بدوا از شرکت حضار در جلسه کنگره اظهار تشکر نموده و از حاج سید محمود طالقانی عضو مؤسس جمعیت نهضت آزادی ایران تقاضا کرده پیرامون عید مبعث مطالبی ایراد نماید.
نامبرده نیز ضمن بیان شرح مختصری از اخلاق و روحیات و محسنات و روش اجتماعی حضرت رسول اکرم (ص) اظهار داشته اینک که کنگره جبهه ملی تشکیل گردیده باید این جبهه دور از هرگونه تعصب و احساسات خط مشی آینده خود را جهت پیروزی ملت ایران تعیین و اعلام نمایند.
آنگاه نوار پیام ضبط شده دکتر محمد مصدق به نخستین کنگره جبهه ملی که طی آن نمایندگان کنگره به کنار گذاردن اختلافات تشویق شده بودند پخش شده است.
پس از آن اخذ رای به منظور تعیین و انتخاب نواب رئیس به عمل آمده و در نتیجه دکتر کریم سنجابی و دکتر مهدی آذر به ترتیب با 130 و 110 رای به سمت نواب رئیس جلسات کنگره انتخاب شده اند سپس دکتر مهدی آذر پیام اعضای جبهه ملی در اروپا و آمریکا را خطاب به اولین کنگره جبهه ملی ایران قرائت کرده و به متعاقب آن به ترتیب ابوالحسن بنی صدر به نمایندگی از طرف دانشگاه تهران حاج محمود مانیان از بازار تهران ـ سید محمد حسینی از طرف کارگران تهران و علی زرینه باف از طرف سازمان جبهه ملی شهرستان تبریز مطالبی ایراد نموده اند.
پس از آنکه اخذ رای جهت انتخاب منشی های جلسات کنگره به عمل آمده و در نتیجه ادیب برومند ـ سید محمد حسین حسینی و حسن نزیه و پرویز اردودری تعیین و انتخاب گردیده اند.
در این هنگام اللهیار صالح گزارشی از اوضاع روز ـ نتایج فعالیت و اقدامات دو ساله جبهه ملی و هیأت اجرائیه این جبهه قرائت و متن آن شمه ای از مبارزات نهضت مقاومت ملی را بعد از قیام ملی 28 مرداد بیان داشته و به حکومت سپهبد زاهدی ـ مسببین حادثه 16 آذر سال 1332 دانشگاه تهران و مجریان انتخابات دوره هیجدهم مجلس شورای ملی ـ حکومت علاء و دکتر اقبال و همچنین نحوه انجام انتخابات دوره بیستم مجلس شورای ملی حمله کرده و سپس به زمامداری جناب آقای علم و ملاقات خود و برخی دیگر از سران جبهه ملی با رئیس دولت اشاره نموده و گفته چگونگی و نتایج این ملاقات در اعلامیه 7 آذر جبهه ملی منعکس است.
آنگاه دکتر سنجابی اعلام نموده به موجب ماده 12 آئین نامه اولین کنگره جبهه ملی انتخابات کمیسیونهای سیاسی و تشکیلات را شروع مینمائیم.
در این هنگام جلسه به علت مخالفت داریوش فروهر و جمعی از دانشجویان دانشگاه متشنج گردیده و داریوش فروهر اظهار داشته طبق آئین نامه کنگره هر گزارشی که قرائت میشود باید 3 نفر به عنوان موافق و 3 نفر به عنوان مخالف پیرامون آن صحبت نمایند.
مضافا اشخاصی که در حادثه اول بهمن ماه سال 1340 دانشگاه تهران مقصر شناخته شده اند نباید در کمیسیون ها انتخاب شوند و دانشجویان شرکت کننده در کنگره نیز ضمن تایید بیانات داریوش فروهر اظهار داشته اند که باید کمیسیون تحقیق گزارش خود را درباره حادثه اول بهمن ماه 1340 دانشگاه در کنگره قرائت نماید.
دکتر سنجابی ناگزیر انتخابات کمیسیونهای سیاسی و تشکیلات را موکول به نظر حضار و اخذ رای نموده و در نتیجه انجام این انتخابات به تصویب رسیده لیکن حسن پارسا دانشجوی دانشگاه دانشجویان رابه ترک جلسه دعوت و نتیجتا عده ای از آنها به عنوان اعتراض جلسه را ترک نموده اند در این موقع دکتر غلامحسین صدیقی وساطت کرده و توسط داریوش فروهر دانشجویان را به حضور در جلسه و استماع سخنان خود دعوت نموده است و دانشجویان نیز پس از ورود به جلسه با صدای بلند اظهار داشته اند بخاطر دکتر صدیقی در جلسه حضور یافته اند.
دکتر صدیقی نیز ضمن ایراد بیانات کوتاهی دکتر سنجابی ـ داریوش فروهر دانشجویان مذکور را به طور تلویحی مورد حمله و انتقاد قرار داده و افزوده چنانچه دانشجویان مایل نباشند مفاد آئین نامه کنگره اجراء شود باید اقدام به اخذ رأی مخفی گردد.
پس از دکتر صدیقی دکتر شاهپور بختیار رشته سخن را به دست گرفته و ضمن دعوت حضار به اتحاد و اتفاق اظهار داشته هیأت حاکمه از تشکیل کنگره جبهه جلوگیری ننمود به این دلیل که امیدوار بود جبهه ملی به انعقاد این کنگره از داخل منفجر و از هم پاشیده خواهد شد و اکنون می بینیم که این حدس و امیدواری صحیح بوده است در حالی که باید دانست وجود اختلاف و تشتت و چند دستگی به نفع و صلاح جبهه ملی نیست.
سپس اخذ رای جهت انتخاب اعضای کمیسیون سیاسی.
جبهه ملی به عمل آمد و در نتیجه مهندس مهدی بازرگان ـ مهندس جهانگیر حق شناس ـ اصغر پارسا ـ دکتر کریم سنجابی ـ دکتر معین الدین مرجائی ـ عباس نراقی ـ دکتر شریعتمداری (استاد دانشگاه پهلوی شیراز) دکتر محمد علی خنجی ـ ابوالفضل قاسمی ـ فریدون عطاری (نماینده دانشجویان دانشگاه تبریز) و دکتر مهدی آذر به عنوان اعضای کمیسیون مذکور انتخاب شده اند.
متعاقب این امر اخذ رای برای تعیین اعضای کمیسیون تشکیلات و اساسنامه به عمل آمده و در نتیجه دکتر غلامحسین صدیقی ـ اصغر گیتی بین ـ دکتر علی اردلان ـ میر محمد صادقی ـ دکتر مسعود حجازی ـ دکتر جلالی ـ علی اشرف منوچهری ـ دکتر شاپور بختیار و شاه حسینی به سمت اعضای این کمیسیون انتخاب گردیده اند و سپس از آن پایان جلسه اعلام گردیده است.
دومین جلسه کنگره دومین جلسه عمومی کنگره جبهه ملی در ساعت 1500 روز چهارشنبه 5 /10 /41 با شرکت در حدود یکصدو شصت نفر تشکیل شده و در تالار محل تشکیل جلسه کنگره شعارهائی به مضمون زیر به چشم می خورده است.
«اولین کنگره جبهه ملی را با پشتیبانی ملت ایران شروع و به خوبی و خوشی خاتمه خواهیم داد درود به دکتر محمد مصدق رهبر حقیقی ملت ایران ـ درود به روان شهدای جبهه ملی» در آغاز دکتر شاپور بختیار به علت قلت تعداد آرائی که به وی جهت عضویت در کمیسیون تشکیلات داده شده از کمیسیون مذکور استعفاء داده و سپس به دستور اللهیار صالح بین ابراهیم کریم آبادی دکتر کاظمی (فرزند باقر کاظمی) که در این انتخابات بعد از دکتر شاپور بختیار آراء مساوی داشته اند قرعه کشی گردیده و در نتیجه ابراهیم کریم آبادی به عضویت کمیسیون تشکیلات برگزیده شده است.
آنگاه اللهیار صالح اظهار داشته به موجب پیشنهاد دانشجویان گزارش کمیسیون تحقیق سه نفری (نصرت الله امینی اراکی ـ ابراهیم کریم آبادی و ادیب برومند) پیرامون حادثه اول بهمن ماه سال 40 دانشگاه تهران قرائت خواهد شد و سپس سه نفر به عنوان موافق و سه نفر مخالف درباره آن باید صحبت نمایند.
اشخاصیکه مایل به سخنرانی هستند ثبت نام نمایند.
در این هنگام چند تن به عنوان داوطلب مقابل تریبون رفته و ثبت نام نموده اند.
پس از آن ادیب برومند نتیجه بررسی و تحقیق و گزارش اقدامات کمیسیون تحقیق را قرائت کرده که خلاصه آن به شرح زیر است.
1) انتخابات تاکتیکی از طرف هیأت اجرائیه جبهه ملی در مورد برگزاری تظاهرات روز اول بهمن ماه سال 40 کاملاً صحیح بوده است.
2) در مورد اعمال مسئولین تشکیلاتی مراتب تشکیلاتی طی شده و تمام فرامین به اطلاع هیأت اجرائیه رسیده بوده و تخلفی نیز در کار سازمان و یا شخص واحد نداده است.
3) هیچ محرکی از خارج جبهه ملی وجود نداشت است.
پس از خاتمه گزارش یکی از مخالفین به نام مجید احسن (دانشجوی دانشگاه تهران) برای ایراد سخنرانی دعوت شده لیکن نامبرده وقت خود را در اختیار داریوش فروهر قرار داده و به دنبال آن فروهر پشت تریبون رفته و ضمن ایراد مطالبی که قریب یک ساعت به طول انجامید اظهار داشته در اوایل تجدید فعالیت جبهه ملی تحصن در مجلس سنا و شکستن اعتصاب و تحصن دانشجویان در دانشگاه تهران از اعمال غلط جبهه ملی بوده است.
در این هنگام دکتر شاپور بختیار اظهار داشته من مخالف این کار بودم لیکن عده ای منجمله دکتر سنجابی.
ابراهیم کریم آبادی و گیتی بین طبق گزارشات رسیده مبنی براینکه عده ای از متحصنین دختر بوده و به علاوه تعداد دانشجویان دائما رو به کاهش می رفته تصمیم گرفته شد که من شخصا به دانشگاه رفته و تحصن دانشجویان را بشکنم و اینکار را انجام دادم.
داریوش فروهر اضافه کرده در هر صورت این اقدام درشأن جبهه ملی نبوده است و عده ای در اینمورد مقصر هستند که باید شناخته بشوند به علاوه مذاکرات اعضای هیئت اجرائیه با دولت دکتر علی امینی و امیر اسدالله علم نیز کار نادرستی بوده که نتایج مفید و ثمر بخشی در برنداشته است.
آنگاه حسن پارسا به عنوان مخالف با گزارش کمیسیون تحقیق حادثه اول بهمن ماه سال 40 دانشگاه شروع به صحبت نموده و اظهار داشته اعلامیه ای که از طرف کمیته دانشجویان دانشگاه تهران وابسته به جبهه ملی برای انجام تظاهرات در روز اول بهمن ماه تحت عنوان دانشجویان بپاخیزند چاپ و منتشر شده بود به اطلاع او ابوالحسن بنی صدر و رضا کردستانی تکلو که اعضای کمیته جبهه ملی دانشگاه بودیم نرسیده بود و شب اول بهمن نیز در ساعت 2000 جلسه کمیته جبهه ملی دانشگاه با شرکت او و اکثر اعضاء در منزل سنجابی دکتر کریم سنجابی تشکیل گردید.
لیکن وی با انجام تظاهرات مخالف و نسبت به عدم اطلاع سه نفر از اعضا انتشار اعلامیه مزبور نیز اعتراض نموده داده است.
اما با این حال دکتر سنجابی بنی صدر را به عنوان مسئول دانشگاه معرفی و گفت فردا (اول بهمن) خودتان در مورد برنامه داخل دانشگاه تصمیم بگیرد ولی من به این نظر هم مخالفت کردم زیرا میدانستم جریاناتی را در پشت پرده مطرح نموده اند و حتی کمیته تدارکات نیز تشکیل داده اند که کمیته دانشجویان دانشگاه تهران وابسته به جبهه ملی از آن بی اطلاع است.
نامبرده در پایان سخنان خود چندین سئوال به مضمون زیر مطرح نموده و به اظهارات خود خاتمه داده است.
1) به چه دلیل سه نفر از اعضاء کمیته جبهه ملی دانشگاه تهران بدون اطلاع سایر اعضاء در کمیته تدارکات تظاهرات روز اول بهمن عضو بودند.
2) چرا برخی از مسئولین سازمان جوانان جبهه ملی دانشجویان را به خروج از دانشگاه تشویق و رهبری می کردند.
3) آیا سازمان جوانان حق داشت عده ای از دانشجویان را برای تعطیل دبیرستان ها اعزام دارد.
4) آیا مصلحت بوده جبهه ملی بخاطر تعویض دبیرستان چند و دانش آموزان برنامه را طرح کند ولی برای اخراج چهار دانشجوی دانشگاه اقدامی به عمل نیاورد.
پس از حسن پارسا دکتر مسعود حجازی مسئول سازمان جوانان جبهه ملی پشت تریبون قرار گرفته و ضمن حمله و انتقاد به داریوش فروهر وارده اعتراضات وی اظهار داشته تشکیلات جبهه ملی باید متناسب با احتیاجات این جبهه باشد بنابراین ضرورت دارد حوزه ها که واحد سازمانی جبهه ملی هستند مورد حمایت بیشتری قرار گیرند نامبرده از عملیات و تاکتیکی که از طرف جبهه ملی در جریان حادثه اول بهمن بکار رفته دفاع نموده و افزوده تنها گناه و اشتباه ما در مورد این حادثه افشای تصمیمات ما در خارج بوده است و روی هم رفته مقصرین حادثه اول بهمن ماه را نباید در میان اعضای جبهه ملی جستجو کرد.
با این حال اگر هم مقصری وجود داشته باشد تنها من هستم نه کس دیگری.
آنگاه اللهیار صالح ابوالحسن صدر دانشجوی دانشگاه را به عنوان سخنران مخالف معرفی کرده و نامبرده پس از آغاز سخن خود را نماینده عده ای از دانشجویان دانشگاه تهران قلمداد نموده و پس از بیان شمه ای از فعالیتها و عملیات و تلاش سیاسی دانشجویان دکتر مسعود حجازی را مسئول جریان حادثه اول بهمن معرفی کرده و سپس مقاله ای در 7 صفحه که تحلیلی از چگونگی تجدید فعالیت جبهه ملی به قلم دانشجو مجید احسن بوده قرائت نموده که ضمن خواندن آن جلسه نظم خود را از دست داده و عده ای بعنوان تنفس و تبادل نظر از جلسه خارج شده و روی هم رفته قرائت مقاله فوق با مخالفت اعضای شورای مرکزی جبهه ملی مواجه شده لیکن ابوالحسن بنی صدر اظهار داشته من فقط این مقاله را قرائت میکنم و به صحت و سقم آن کاری ندارم.
پس از آن دکتر پیمان پشت تریبون رفته و اظهار داشته شورای مرکزی و هیأت اجرائیه جبهه ملی وظایف خود را کاملاً به خوبی انجام داده اند و اگر نقصی بوده از آئین نامه تشکیلاتی و اساسنامه بوده نه از طرف هیأت اجرائیه و در مورد حادثه اول بهمن ماه هم باید گفت هیأت اجرائیه ناگزیر بوده آن تصمیم را اتخاذ نماید و این عیب و نقص از تاکتیک عملیات است.
مشارالیه سپس افزوده جبهه ملی میتواند وحدت تشکیلاتی داشته باشد لیکن نمیتواند وحدت ایدئولوژی اختیار نماید چون احزاب و دستجات داخلی آن برای وحدت تشکیلاتی به دور یکدیگر جمع شده اند و تشکیلات جبهه ملی باید متناسب به استراتژی آن باشد و صلاح نیست که ما جریان واقعه اول بهمن عده ای اعضای جبهه ملی را مقصر به شناسیم بلکه در شکستها و پیروزیها باید ریشه آن را مورد بررسی قرار داد.
در ساعت 2050 ختم جلسه اعلام شده است.
سومین جلسه کنگره در ساعت 1000 روز پنج شنبه (6 /10 /41) سومین جلسه کنگره جبهه ملی ایران با شرکت یکصدو پنجاه نفر و به ریاست اللهیار صالح تشکیل گردیده است.
ابتدا رئیس جلسه دکتر سعید فاطمی را به عنوان اولین سخنرانی معرفی نموده و اظهار داشته من از طرف جبهه ملی ایران از منتخبین شهرستان تهران تقاضا میکنم که وقت خود را در اختیار دوستان شهرستانی قرار دهند ولی دکتر سعید فاطمی اظهار داشته من چند کلمه صحبت میکنم و بعد وقت خود را به نمایندگان شهرستان واگذار مینمایم.
نامبرده اظهار نموده روزنامه آتش مطالبی برخلاف حقیقت بر علیه جبهه ملی درج کرده بود که باید بگویم این مقامات عالیه کشور میراشرافی ها هستند که این مسائل را میخواهند ولی ما با حفظ وحدت نشان خواهیم داد که اختلاف نداریم و سپس وقت خود را در اختیار خزاعی (منتخب شهرستان اصفهان و عضو کمیته آن شهرستان) قرار داده و نامبرده ضمن شرح مفصلی از فعالیتها و مبارزات مردم اصفهان در مورد هدفهای جبهه ملی اظهار داشته مردم اصفهان در راه ملی شدن صنعت نفت و واقعه سی ام تیر 31 فداکاریهای غیر قابل وصفی از خود نشان دادند و آنگاه دکتر برومند عضو شورای جبهه ملی و دکتر دبیری عضو کمیته شهرستان اصفهان وابسته به جبهه ملی و کاندید انتخابات دوره بیستم را که در مبارزات انتخابات تابستانی و زمستانی فعالیت زیادی نموده بود ستود و از جبهه ملی خواست تا ارتباط منظم و مستمری با شهرستان برقرار نماید.
سپس طاهر احمدزاده (منتخب شهرستان مشهد) در مورد علت شکست نهضت ملی ایران در زمان حکومت دکتر مصدق سخنرانی نموده و اظهار داشته بر طبق احتیاجات روز باید شعار مبارزات را عوض کرد همانطور که این عمل در مصر انجام شد و اکنون جبهه ملی باید شعاری طرح کرده و در انتخاب آن تردید و کوتاهی به خرج ندهد که ممکن است هیئت حاکمه این شعار را زودتر اعلام کند و این شعار (سوسیالیسم) است که شرق و غرب و بی طرفهای خاور میانه را قرار گرفته است.
نامبرده در پایان سخنان خود از اعضای کنگره جبهه ملی خواست که جمعیت نهضت آزادی به رهبری مهندس بازرگان را به عضویت جبهه ملی بپذیرد.
پس از مشارالیه دل آسائی (منتخب شهرستان مشهد) شروع به سخنرانی نمود و از اشکالات کار کمیته استان خراسان که عبارت از نداشتن ارتباط صحیح میباشد تنقید نمود و به طور مثال گفت در 16 آذر سال 40 از طرف ابوالحسن بنی صدر جریان تظاهرات به ما اطلاع داده شد و برنامه آن ارسال گردید و قرار بود متن سخنرانیها را نیز ارسال دارند ولی از این عمل خبری نشد و در جریان اول بهمن نیز کاملاً بی اطلاع بودیم و اکنون پیشنهاداتی داشتم که به کمیسیون های مربوطه تسلیم نمودم.
پس از سخنان نامبرده ختم جلسه اعلام تشکیل جلسه به ساعت 1600 موکول گردید.
چهارمین جلسه کنگره در ساعت 1600 چهارمین جلسه کنگره به ریاست اللهیار صالح رسمیت یافت و ابتداء مهندس علیمحمد ایزدی (منتخب شهرستان شیراز پشت تریبون قرار گرفته و شعار سوسیالیسم را که از طرف احمدزاده عنوان شده بود رد نموده و اظهار داشت در حال حاضر صلاح نیست که ما این شعار را مطرح کنیم و باید پس از پیروزی این شعار اعلام شود.
هنگامیکه ما مبارزه را آغاز کردیم من از کار اداری خود منتقل شدم و چون حاضر نبودم مبارزه را رها سازم از شغل اداری منصرف و استعفای خود را به تصویب رسانیده و به شغل آزاد مشغول گردیدم.
دکتر شریعتمداری استاد دانشگاه شیراز نیز که در جبهه ملی فعالیت میکرد منتقل نمودند که با فعالیت دانشجویان دانشگاه شیراز ایشان به شغل خود برگشتند.
آنگاه خاضعی (منتخب شهرستان کاشان) درباره مبارزات جبهه ملی در کاشان شروع به صحبت کرده و ادعا نمود که مبارزه جبهه ملی کاشان شروع شده و ضمن ستودن اللهیار صالح مشارالیه را به عنوان رهبر عالیقدر خطاب مینمود.
پس از نامبرده بنانی (منتخب شهرستان مشهد)شروع به سخنرانی نموده و ضمن حملاتی به جبهه ملی خواسته های دانشجویان دانشگاه مشهد را قرائت و افزود که متن این مطالب را به کمیسیونهای مربوطه تقدیم داشته ام.
سپس علی زرینه باف (منتخب شهرستان تبریز) به نمایندگی از طرف منتخبین تبریز شروع به سخنرانی نموده و ضمن تایید سخنان احمدزاده اظهار داشت که در این کنگره از همه چیز سخن به میان آمد بجز مسئله منحله توده که تز حزب توده را برای نفت شمال.
هنگام ملی شدن صنعت نفت تجزیه آذربایجان و فعالیتهای خرابکارانه آن حزب در نهضت ملی ایران فراموش نمی کنیم و ما در پیشنهادهای مکرری که نموده ایم و اکنون نیز این پیشنهادها را به کمیسیون سیاسی داده ایم خاطر نشان ساخته ایم که جبهه ملی نظر خود را در مورد حزب منحله توده صریحا در اساسنامه جبهه ملی ذکر کند.
در خاتمه نامبرده تقاضای قبول عضویت جمعیت نهضت آزادی را در جبهه ملی از کنگره درخواست نمود.
پس از او آیت الله زاده (منتخب شهرستان شیراز) شروع به صحبت کرد (در اینموقع دکتر سنجابی ریاست جلسه را به عهده گرفت).
آیت اله زاده ضمن بیان مقدمه ای نتیجه گرفت که مبارزین نباید بر ملت ایران منت گذاشته و قصد گرفتن مقام را داشته باشند و بایستی شعارهای مبارزه همه جانبه بوده ولی هدف مبارزه بر علیه استبداد و استعمار باشد و از جبهه ملی قبول عضویت نهضت آزادی را در جبهه ملی خواستاریم.
در این هنگام وقت صحبت نمایندگان شهرستانها به پایان رسید و دکتر سعید فاطمی پشت تریبون قرار گرفته و اظهار داشت برخی دکتر سید علی شایگان را گرداننده تشکیلات جبهه ملی ایران در آمریکا معرفی نموده اند در حالیکه علی محمد سیدپور فاطمی مدتها قبل از دکتر شایگان مبارزات خود را در جبهه ملی آغاز نموده و صبح روزی که دکتر فاطمی اعدام شد اولین شماره باختر امروز[به] وسیله نامبرده به چاپ رسید.
این مطالب بایستی از طرف دکتر آذر (مسئول کمیته خارج از کشور) گفته میشد ولی چون نامبرده سکوت کرد من که مسئول رابطه جبهه ملی با آمریکا هستم این مطالب را بیان میکنم و اعلام میدارم که امروز در آمریکا 11 نشریه هفتگی و ماهانه از طرف دانشجویان ایرانی مقیم امریکا وابسته به جبهه ملی منتشر میشود.
سپس دکتر سنجابی پیشنهادات رسیده را مطرح نموده و در مورد پیشنهاد عضویت نهضت آزادی اظهار داشت به کمیسیون مربوطه خواهند فرستاد ولی داریوش فروهر اعتراض نموده و اظهار داشت باید در همین محل و همین جلسه مطرح شود.
آنگاه حسن نزیه (عضو نهضت آزادی ایران) شروع به سخنرانی نموده و پس از ذکر شمه ای از مبارزات گذشته خود به قرائت قسمتی از نامه سرگشاده نهضت آزادی با اعلیحضرت محمد رضاشاه پهلوی پرداخت و گفت ما اولین دسته ای بودم که گفتیم اگر اعلیحضرت می خواهند مداوما نسل اندر نسل سلطنت کنند باید در حدود قانون باشد و در غیر این صورت مسئله به صورت دیگری به پایان خواهد رسید.
در اوایل مبارزات جبهه ملی نظر ما این بود که بایستی جبهه ملی در دو مورد سکوت نکند.
ب ـ ما میگفتیم که باید جبهه ملی تکلیف خود را با مقام سلطنت معلوم کند و افزود که ما بارها در کلوپ نهضت آزادی و اعلامیه ها و روزنامه های خودمان گفتیم که به دنبال جبهه ملی و در کنار آن خواهیم ایستاد و اگر من به عضویت جبهه ملی پذیرفته نشوم مهم نیست از هم اکنون نیز اعلام میکنم که کاندید نخواهم بود چرا جبهه ملی عضویت ما را به دفع الوقت گذارنده و صراحت قضیه را اعلام نمیکند؟ سپس دکتر سنجابی اظهار داشت من صلاح میدانم که طرح مذکور به کمونیستها ارجاع شود.
در این هنگام عده ای که موافق با قبول عضویت نهضت آزادی در جبهه ملی بودند به شدت ناراحت شده و ضمن داد و فریاد زیاد اظهار میداشتند باید در همین جلسه مطرح شود و در نتیجه مذاکراتی که بین دکتر سنجابی و مهندس بازرگان و دکتر سحابی انجام گرفت موافقت گردید که به کمیسیونها ارسال شود ولی جلسه نتوانست تشنج خود را از دست بدهد که دکتر سنجابی ختم جلسه را اعلام داشت.
پنجمین کنگره در ساعت 1630 روز جمعه (7 /10 /41) پنجمین جلسه کنگره جبهه ملی با شرکت در حدود یکصدوپنجاه نفر تشکیل گردید.
در آغاز مهرداد ارفع زاده رودسری دانشجوی دانشگاه تهران شروع به صحبت نموده و درباره فعالیت های جبهه ملی در دانشگاه تهران سخن گفته و ضمن آن به شعار و هدفهای جبهه ملی اشاره کرده و اظهار داشته ما نباید هدفهای خود را تابع (ایسم) نمائیم بلکه باید هدفهایمان علمی و با معیار قرن حاضر مطابقت داشته باشد.
مشارالیه سپس انتشارات جبهه ملی را مورد انتقاد قرار داد و افزوده این نشریات نه از نظر کیفیت و نه از لحاظ تعداد و کمیت صحیح و ایده آل نیست و نشریات جبهه ملی باید به ده برابر میزان فعلی افزایش یابد.
نامبرده آنگاه از دکتر شاپور بختیار مسئول دانشگاه تهران که امکان داده کاندیدها و منتخبین دانشگاه قبلاً برنامه خود را در دانشگاه اعلام و با فکر و تحمل و مطالعه کافی وی را به سمت مسئول دانشگاه انتخاب نمایند تشکر نموده و افزوده ایراد و انتقادات ما به این منظور است که ایمان داریم جبهه ملی مانند احزاب ملیون و مردم ساخته شده نیست بلکه چیزی است که ما باید آن را بسازیم.
دانشگاه یک سازمان سیاسی است که به طور کامل در اختیار جبهه ملی است و از این جبهه تفکیک ناپذیر است.
نامبرده در پایان سخنان خود اعضای کنگره را به اتحاد و اتفاق و وحدت نظر و اجتناب از اختلاف و چند دستگی دعوت و تشویق نموده و پس از دادن چند شعار له دکتر محمد مصدق به گفتار خویش خاتمه داده است.
پس از آن دکتر شاپور بختیار رشته سخن را به دست گرفته و اظهار داشته او شخصا صراحت در گفتار خود لازم میداند و به همین دلیل همیشه عده ای از وی رنجیده خاطر میشوند مثلاً برخی از مسئولین دستگاههای انتظامی او را مرد خطرناکی میدانند معتقدند که سبب ناراحتیها و تشنجاتی خواهد شد.
دکتر بختیار آنگاه پیرامون جمعیت نهضتت آزادی و تشکیل نهضت مقاومت ملی در سالهای بعد از قیام ملی 28 مرداد سال 32 سخن گفته و افزوده او با مهندس مهدی بازرگان ـ آیت اله زنجانی و نصرت الله امینی اراکی و عده ای دیگر که شاید مایل نباشند نام آنها را ببرم در نهضت مقاومت ملی فعالیت میکردیم و همکاری وی با مهندس بازرگان سابقه طولانی داشته و پس از تجدید فعالیت جبهه ملی قبول عضویت نمایند و آنها هم عضویت شورای مزبور را پذیرفتند تا این که اعلامیه ای به امضای مستعار در حمله و انتقاد به اعضای شورای مرکزی جبهه ملی چاپ و منتشر گردید و او کشف کرد که این اعلامیه از طرف جمعیت نهضت آزادی منتشر شده است و پس از مراجعه به مهندس بازرگان در اینمورد نامبرده اظهار داشته از انتشار چنین اعلامیه ای اطلاعی ندارد ولی تحقیق خواهد کرد اما مدتها گذشت و از تحقیق در موضوع خبری نشد و او (دکتر بختیار) به همین سبب در شورای مرکزی جبهه ملی ارائه دهند و احزاب ایران وابسته به جبهه مزبور باید اسامی اعضای مسئول خود را معرفی کردند لیکن جمعیت نهضت آزادی از معرفی اعضای مسئول جمعیت مذکور خودداری نمود و متعاقب آن دکتر سحابی، مهندس بازرگان و حسن نزیه دیگر در جلسات شورای مرکزی شرکت نکردند.
اکنون ما اعضای جمعیت نهضت آزادی ایران را در جبهه ملی پذیرفته ایم و این افراد در کمال آزادی در انتخابات مسئولین دانشکده های مختلف دانشگاه تهران و انتخابات کنگره شرکت کردند و عده ای نیز برای شرکت در اولین کنگره جبهه ملی انتخاب شدند و امیدواریم که این افراد به عنوان اعضای یک حزب و تشکیلات سیاسی در جبهه ملی پذیرفته شوند به شرط آنکه تابع جبهه ملی و مقررات آن باشند و ملاقات برخی از رهبران جبهه مزبور با رئیس دولت تنفید نموده و خطاب به اللهیار صالح چنین اظهار داشته است.
آقای صالح بیاد بیاور که بقائیها چه قدرتی داشتند و بعد چه شدند میدانی چه کردند انحراف حاصل کردند و ملت آنها را طرد کرد.
شما نیز دارید انحراف حاصل میکنید.
چگونه شما نماینده شدید (در دوره بیستم از کاشان) چرا باید ما خود را فریب بدهیم به چه علت با نخست وزیر ملاقات میکنید.
اگر دولت نمیخواست و اجازه نمیداد چگونه ما میتوانستیم در این محفل جمع آئیم.
آقای صالح اگر شما خائن باشید باید فاتحه این مملکت را خواند.
پس از سخنان مشارالیه جلسه ختم گردیده است.
ششمین جلسه کنگره ششمین جلسه عمومی کنگره جبهه ملی از ساعت 0900 روز جاری 8 /10 /41 به ریاست اللهیار صالح تشکیل ولی چون در ساعت مذکور اکثریت لازم حاصل نبوده لذا کنگره از ساعت 1100 رسمیت یافته و مشغول کار گردیده است.
در این جلسه بدوا روشنی نماینده سازمان کارگران جبهه ملی پشت تریبون قرار گرفته و اظهار داشته جبهه ملی تاکنون بیشتر هم خود را مصروف جلب طبقه روشنفکر کشور نموده و کوچکترین توجهی به کارگران نداشته است و من با صدای بلند اعلام میکنم تا شما نتوانید طبقه کارگر را با خود همراه سازید کمترین توفیقی در اجرای خواسته های مردم ایران بدست نخواهید آورد.
نامبرده افزود برخلاف جبهه ملی کمونیستها این طبقه را در اختیار خواهند گرفت.
مشارالیه سپس به مسأله ملی شدن صنعت نفت اشاره و اظهار داشته ملی کردن نفت شعاری بود که برای ما زود بود زیرا هنوز مللی هستند که در کشورشان کودتا شده و رژیم تغییر کرده ولی مسأله ملی کردن نفت را هنوز مطرح ننموده اند.
آنگاه دوشیزه هما دارابی دانشجوی دانشگاه تهران و عضو حزب ملت ایران و نماینده سازمان زنان جبهه ملی رشته سخن را به دست گرفته و ضمن فرستادن درود به دکتر مصدق و داریوش فروهر مطالبی در تائید از فروهر بیان و افزوده که این مرد تغییر ناپذیر شب و روز سرگرم بوجود آوردن یک جبهه ناسیونالیستی حقیقی است ولی عده ای بدون جهت با وی به دشمنی میپردازند و سپس خطاب به دکتر مسعود حجازی اعلام داشته بیایید عدم لیاقت خود را اعلام کنید.
شما میگوئید در جبهه ملی با تشکیلات صنفی مخالف هستید در حالی که خودتان به مفهوم ادعاهای خویش پی نمی برید.
آنگاه درباره مقام زن و حمایت اسلام از حقوق زنان سخنانی بیان و از جبهه ملی که زنان را در صفوف خود راه داده تشکر و بیانات خود را با شعارهای «زنده باد دکتر محمد مصدق» زنده باد مبارزه دانشجویان دانشگاه تحت رهبری داریوش فروهر پایان داده است.
سپس عزیزده بیگی دانشجوی دانشکده علوم دانشگاه تهران شروع به صحبت نموده پس از حمله به ملاقات سران جبهه ملی با دکتر امینی و نخست وزیر فعلی اظهار داشته شما که کنگره جبهه ملی را تشکیل داده اید میدانید در حاضر در دانشگاه چه خبر است.
دانشگاه یکپارچه مخالف شماست و دانشجویان میگویند که این کنگره قلابی است.
ناطق آنگاه خطاب به حضار و همچنین اللهیار صالح اضافه نموده شما به چه جرأتی در اولین جلسه کنگره به عباس شیبانی اجازه صحبت ندادید.
او در زندان پیر شد ولی شما یک روز هم به زندان نرفتید.
شما حرمت دانشجو را رعات نکردید.
چگونه می خواهید دولت مراعات کند.
دانشجویان دانشگاه این کنگره را قبول دارند.
هفتمین جلسه کنگره در ساعت 1630 روز شنبه (8 /10 /41) هفتمین جلسه کنگره جبهه ملی با شرکت در حدود یکصدوسی نفر تشکیل گردیده است.
در آغاز گزارش کمیسیون سیاسی و خط مشی جبهه ملی توسط علی اصغر پارسا خبر کمیسیون مزبور که مضمن منشور (مرامنامه) جبهه ملی و 2 قطعنامه بوده قرائت گردیده است.
متعاقبا فرستاده خواهد شد.
پس از آن ابوالفضل قاسمی پشت تریبون قرار گرفته و اظهار داشته جبهه ملی باید تاکتیک هائی را انتخاب نماید که متناسب با نیروی خود باشد نه اینکه یک روز اعلامیه (قم فاستقم) را انتشار داده و نتواند اجرا کند و زمانی اعلامیه بدهد که تا سقوط دولت دکتر امینی مبارزه ادامه دارد یعنی همان صحبت هائی که فتح الله فرود و اسدالله رشیدیان و سید جعفر بهبهانی میکردند و یا مانند سی ام تیر ماه 1340 مردم را بسیج کرده و زندانها را پر نماید ولی پس از یک ماه سکوت کامل اختیار نماید و نقش تماشاچی را داشته باشد تفاوت بین این تاکتیک ها مردم را به شک خواهد انداخت و عده ای تصور میکنند که جبهه ملی محافظه کار و سازش طلب است.
بنابراین باید در انتخاب اعضای شورای مرکزی دقت کنیم که افراد مورد اعتماد مردم انتخاب شوند تا تاکتیک های پیشنهاد شده آنها اصالت داشته و مورد استقبال مردم قرار گیرد.
ناطق سپس تاکتیک حزب منحله توده را مطرح ساخته و افزوده این حزب پس از سقوط کابینه دکتر مصدق در یکی از نشریات خود نوشته است نهضت ملی ایران اصالت داشته و ما برای اعمال نظرات خاص خود شعارهای تند و تاکتیک های حاد پیشنهاد میکردیم و اگر دکتر مصدق قصد قبول آنرا داشت شکست میخورد زیرا نیرو نداشت و چنانچه آنها را نمی پذیرفت فریاد میکردیم که وی سازشکار و محافظه کار است و از این طریق او را تضعیف مینمودیم.
سپس عباس شیبانی دانشجوی دانشکده پزشکی تهران و عضو جمعیت نهضت آزادی شروع به صحبت نموده و اظهار داشته او به عنوان یک دانشجو نماینده 128 نفر دانشجو سخن میگوید نه بعنوان یک عضو جمعیت نهضت آزادی ایران.
در جلسه قبل دکتر شاپور بختیار در نطق خود ما را متهم نمود که نامه سراپا دشنام و حمله به شورای مرکزی جبهه ملی نوشته ایم.
اکنون قسمت آخر این نامه را قرائت میکند تا روشن شود پیشنهادات ما مفید بوده یا مضر.
مشارالیه پس از قرائت قسمتی از نامه مزبور که شامل لزوم تشکیل کلوپ برای جبهه ملی و پاره ای مسائل دیگر بوده اظهار داشته ما این پیشنهادات را کردیم و همین امر سبب تحریک جبهه ملی شد و برخی از این پیشنهادات جامه عمل پوشید و بعضی از موضوعات آنهم در کنگره مطرح میشود.
مضافا اینکه نامه مزبور به هیچ عنوانی چاپ و منتشر نشده است.
در این هنگام عباس شیبانی بنا به توصیه حاج سید محمود طالقانی عضو هیأت مؤسس جمعیت نهضت آزادی از قرائت بقیه نامه خودداری کرده است.
آنگاه دانشجو ابوالحسن بنی صدر اظهار داشته در تهیه و تنظیم گزارش کمیسیون سیاسی و خط مشی جبهه ملی دانشجویان دانشگاه سهم بسزائی داشته و 5 شب قبل از تشکیل کنگره بسیاری از مواد آنرا تنظیم کرده اند.
پس از آن مهندس رستم پور (منتخب بازار تهران) پشت تریبون قرار گرفته و پیرامون تاریخچه فعالیت و مبارزات بازاریان در جریان ملی شدن صنعت نفت و پشتیبانی از حکومت دکتر مصدق بیاناتی ایراد کرده و ضمن اشاره به مقاومت و فعالیت های بازاریان بعد از قیام ملی 28 مرداد سال 1332 و برداشتن سقف بازار اضافه کرده جبهه ملی باید برنامه های خود را در خصوص اقتصاد و بهبود وضع بازاریان توسط کمیسیون مربوطه طرح و منتشر سازد و عموم را از نظریات خود آگاه نماید.
نامبرده اظهار داشته در زمان حکومت دکتر مصدق بازار تهران 3 روز کار میکرد و 7 روز میخورد ولی امروز وضع بازار بسیار خراب و بحرانی است.
مهندس رستم پور در پایان سخنان خود گفته کادر رهبری جبهه ملی باید وظیفه خود را با قاطعیت و صراحت به نحو احسن انجام دهد و در انتخابات اعضای شورای مرکزی نیز دقت لازم و کافی از طرف اعضای شرکت کننده در کنگره بعمل آید و همه سازمانها و دستجات و احزاب و افراد جبهه ملی با یکدیگر وحدت نظر و هماهنگی کامل داشته باشند.
مقارن ساعت 2005 جلسه ختم و اللهیار صالح از حضار تقاضا کرد یک قطعه عکس و بیوگرافی مختصری از خود درج و ضبط در «کتاب» تحویل کنگره نمایند.
هشتمین جلسه کنگره در ساعت 0900 روز 9 /10 /41 هشتمین جلسه کنگره جبهه ملی با شرکت در حدود 70 نفر تشکیل گردیده است.
در این جلسه نخست دکتر مشیریان (منتخب فرهنگیان تهران) پشت تریبون قرار گرفته و ضمن اشاره به وظائف معلمین در امر تعلیم و تربیت دانش آموزان اظهار داشته معلمین وابسته به جبهه ملی باید دانش آموزان را فدائی جبهه ملی تربیت نمایند.
نامبرده سپس افزوده سپاه دانش برای جبران کسر بودجه ارتش به وجود آمده و بودجه آن از فرهنگ اخذ خواهد شد و در بدو امر ما تلاش کردیم که سپاه دانش در اختیار فرهنگ باشد لیکن موفق نشدیم با این حال تصمیم داریم از طریق دیگری وارد عمل شده و سپاه دانش را که سپاه ظلمت و گمراهی بهتر میتوان نامید منهدم سازیم.
پس از آن سعید سمندی (منتخب سازمان کارکنان بانکها و شرکتهای تهران) شروع به صحبت نموده بدوا در مورد لزوم تقویت حوزه های وابسته به جبهه ملی مطالبی بیان داشته و سپس اظهار داشته عباس شیبانی در اینجا خود را نماینده دانشجویان معرفی کرد در حالی که تمام سخنان او درباره جمعیت نهضت آزادی بود.
حتما تیم فرد را معرفی کنید.
آنگاه خامنه ای (منتخب سازمان جبهه ملی شهرستان تبریز) پشت تریبون قرار گرفته ضمن اشاره به اقدامات خلاف رویه حزب منحله توده و عناصر منتسب به این حزب اظهار داشته من اکنون هشدار میدهم که مواظب این افراد باشید و آنها را به حوزه های خود راه ندهید و آنگاه به وضع کمیته جبهه ملی در تبریز اشاره و افزوده شرایطی که در تهران برای مبارزات علنی جبهه ملی وجود دارد در شهرستان ها موجود نیست و مادر تبریز هنوز نتوانسته ایم مبارزات خود را علنی سازیم به جبهه ملی پیشنهاد میکنم به منظور رفع بحران مالی خود هزینه اعلامیه هائی را که برای شهرستانها ارسال میدارد از سازمانهای شهرستان ها دریافت نماید.
نامبرده افزوده علی زرینه باف (منتخب تبریز) خیلی زودتر ازافراد تهرانی مبارزه را آغاز نموده و در پایان اظهار داشته تاکنون سخنی از دکتر حسین فاطمی به زبان نیامده (حضار گفتند مطالبی در باره وی بیان شده است) آنگاه بیاد بود وی یک دقیقه سکوت را اعلام کرده و از دکتر غنی زاده و حسن نزیه تجلیل و تمجید کرده است.
بعد از وی امیر رستم پور شیرازی (منتخب شهرستان اراک) آغاز سخن کرده و گفته ما باید امکانات جبهه ملی را در نظر بگیریم خود او برای چاپ یک نشریه اقتصادی به 8 شهرستان مسافرت کرد و همین چاپخانه ای حاضر به چاپ این نشریه نشد.
بعلاوه در مورد توزیع نشریات جبهه ملی به تنهائی نمیتواند به شهرستانها رفته و آنها را توزیع نماید و بهترین راه در این زمینه دانشجویان شهرستانی دانشگاه تهران هستند که این نشریات را به شهرستانهای خویش برده و توزیع نمایند.
نامبرده سپس اضافه کرده در مورد فعالیت جبهه ملی در اراک باید یادآور شوم که سازمان جبهه ملی در اراک مرکب از 7 نفر هستند که دومین نفر آن رئیس انجمن شهر اراک است و چون حاضر نبوده نامه ای را که ما خطاب به هیأت اجرائیه جبهه ملی برای آمادگی خود جهت عزیمت به شهربانی و پیشنهاد اینکه یا زندانیان ما را آزاد کنید و یا ما را هم زندانی نمائید امضاء کند از سازمان جبهه ملی شهرستان اراک اخراج شد.
ناطق اضافه کرده یکی از مالکین اراک 300 پارچه آبادی داشته که پس از واگذاری اکثر آنها به اقوام و خویشان خود فقط 20 پارچه آن تقسیم شده و برای ترخیص 10 هزار خروار گندم 300 هزار تومان به مأمورین اصلاحات ارضی رشوه داده است نکته دیگر مسأله تعاون برای زندانیان سیاسی است که این موضوع در اراک حل شده و هر دبیرستان یک حساب تعاون در بانک صادرات و معادن گشوده است.
آنگاه دانشجو مقدم (منتخب پلی تکنیک تهران) شروع به سخنرانی کرده و بیانات خود را با ایراد قسمتی از سخنان دکتر مصدق در آستانه قبول زمامداری و گوشه ای از آخرین دفاع او در دادگاه نظامی آغاز کرده و اظهار داشته هر نامه ای را میخوانند نباید نکات غیر مفید آنرا در نظر بگیرند بلکه باید به قسمتهای خوب آن نیز توجه نمایند مشارالیه سپس نامه دکتر مصدق را که برای جزوه (جبهه ملی و نسل جوان) نوشته قرائت کرده و گفته رهبر واقعی دکتر مصدق است که چنین مینگارد دستگاه رهبری باید طوری باشد که احتیاجات مردم را قبلاً درک کرده و بازگو نماید نه آنکه دنباله رو باشد.
مبارزات نهضت مقاومت ملی ایران ابتدا از افراد غیر حزبی آغاز شد و بعد احزاب در آن شرکت جستند ما باید در اینجا از مردان گمنامی منجمله سرگرد محمود سخائی که فدای این نهضت شدند نام ببریم.
ناطق در پایان از آیت اله زنجانی نیز به نیکی یاد کرده و به اعضاء کنگره توصیه نموده در انتخاب اعضای شورای مرکزی دقت لازم و کافی به عمل آورند در غیر این صورت به سبب رای خلافی که داده اند محاکمه خواهند شد.
مقارن ساعت 1230 جلسه مزبور ختم شده است.
نهمین جلسه کنگره ساعت 1620 نهمین جلسه کنگره جبهه ملی به ریاست اللهیار صالح و شرکت 160 نفر تشکیل گردیده است.
ابتدا رئیس جلسه اظهار داشت طبق آئین نامه کنگره سه نفر مخالف و سه نفر موافق باید در مورد گزارش کمیسیون سیاسی و خط مشی صحبت کنند.
داریوش فروهر پشت تریبون قرار گرفته و در چند مورد زیر اشکال و ایرادات و انتقاداتی به عمل آورده است.
1ـ در مورد به وجود آوردن سازمان عمرانی منطقه ای این مسئله توهمی ایجاد میکند که ما دنباله رو طرحهای دستگاه حاکمه هستیم و همه ایران یکپارچه بوده و مناطق آن با هم فرق ندارد.
2) در مورد مسئله نفت ما بایستی دور از سیاست روز و مسائل بین الملل نظر بدهیم.
3) در امور کشاورزی به جای کلمه (دسترنج) باید (همه دسترنج) را از خود زارع ببرد و زمین و آب باید ملی شده و یا لااقل اراضی موات ملی شود ذکر گردد.
4) در امور بانکی و اعتباری بانکهای مختلف به فرض آنکه مورد تجدید نظر قرار گیرد باید ملی شوند 5) در امور فرهنگی به مؤسسات خصوصی فرهنگی از قبیل دبستانها.
دبیرستانها و دانشگاههای ملی اشاره نشده است.
6) در مورد مسائل کارگری خیلی کم صحبت شده و قانونی شناختن مسئله اعتصاب به عنوان بدیهی ترین حق کارگر ذکر نشده است.
7) در مورد سیاست خارجی نظر ما درباره وضع موجود به صراحت بیان نگردیده است.
نامبرده افزوده پیشنهاداتی نیز به شرح به قطعنامه کنگره اضافه شود.
1) در ماه سوم قطعنامه دوم همراه با (ممنوعیت اجتماعات کلمه احزاب نیز اضافه شود.
2) در ماده دهم بعد از کلمه (عهود و قراردادها) بالاخص قرار داد نفت.
پیمان سنت و سایر قرار دادهای نظامی و قرضه های خارجی ذکر شود.
3) در مورد قطعنامه اول کلمه (سالخورده) را برداریم و به جای آن (آهنین اراده یا عالیقدر) قرار دهیم و آزادی فوری او را (مصدق) بخواهیم و نمایندگان اولین کنگره جبهه ملی دکتر مصدق را رهبر تام الاختیار خود دانسته و تصمیمات اساسی خود را به هر طریق که ممکن است به اطلاع او برسانند سپس علی اصغر پارسا به عنوان مخبر کمیسیون سیاسی به ایرادات و پیشنهادات داریوش فروهر پاسخ داده و به جز چند مورد زیر کلیه انتقادات مشارالیه را رد کرده است.
1) در ماده سوم قطعنامه سیاسی کلمه (احزاب) نیز اضافه شود.
2) در مورد قطعنامه اول کلمه (سالخورده) برداشته و به جای آن عالیقدر گذاشته شده و آزادی فوری نیز اضافه گردد.
آنگاه طاهر احمد زاده نماینده سازمان جبهه ملی خراسان به عنوان موافق با گزارش کمیسیون سیاسی و خط مشی پیشنهاداتی به شرح زیر بیان داشته است.
1) در مورد ورزش و تربیت بدنی باید گفت که ورزش از نظر جبهه ملی کمال ضرورت را داشته و وسیله است نه هدف.
2) در مورد مسائل اخلاقی که در منشور جبهه ملی ذکر شده بود توضیحات بیشتری داده شود 3) به جای کلمه (نهضت زنان) خوب است کلمه دیگری بگذارند (در این هنگام همهمه شدیدی روی داد و همراه با آن خواسته شد که طبق موازین اسلامی گذاشته شود.) 4) در قطعنامه دوم گنجانیده شود که جبهه ملی هرگونه مانورهای اصلاحی دولت را به شدت محکوم میکند.
آنگاه سیاگزار برلیان (دانشجوی اخراجی و منتخب دانشکده پزشکی تهران) به عنوان مخالف با گزارش کمیسیون سیاسی شروع به سخنرانی کرده و اکثر انتقادات داریوش فروهر را تکرار نموده و پس از انتقاد از جبهه ملی که در مورد اخراج وی دوستانش عکس العملی نشان نداده اظهار داشته چرا برقراری رابطه با جمهوری متحده عرب در قطعنامه ذکر شده است؟ در اینمورد مخبر کمیسیون اظهار داشته دولت جمهوری مصر با ایران قطع رابطه نموده و اعلام داشته تا زمانیکه دولت مصدق به روی کار نیاید من با ایران رابطه دوستی برقرار نخواهم کرد (کف زدن و ابراز احساسات حضار) و هر زمانیکه جبهه ملی دولت را تشکیل دهد این جمهوری متحده عربی است که پیشنهاد برقراری رابطه را خواهد داد.
سپس دولت دکتر مسعود حجازی به عنوان موافق از چندین قسمت منشور جبهه ملی دفاع کرده است پس از حجازی ابوالحسن بنی صدر (منتخب دانشکده حقوق دانشگاه تهران) از نوبت مخالف استفاده نموده و چندین پیشنهاد اصلاحی ارائه نموده و افزوده به عقیده من کسانی لیاقت رهبری را دارند که رنج و زندانی کشیده باشند و بنابراین جز دکتر مصدق هیچکس شایستگی رهبری جبهه ملی را ندارد آنگاه علی اصغر پارسا (مخبرکمیسیون) رشته کلام را به دست گرفت و اظهار داشته این گزارش خطوط کلی هدفهای جبهه ملی را معلوم میکند و شرح موشکافی آن به عهده گویندگان است که در حوزه ها بحث کنند و یا جبهه ملی درباره آن اقدام به انتشار نشریات زیادی بنماید و در پاکنویس مجدد گزارش سعی خواهیم کرد که از کلیه مواد پیشنهادی استفاده کنیم.
دهمین جلسه کنگره در ساعت 0930 روز دوشنبه (10 /10 /41) دهمین جلسه کنگره جبهه ملی به ریاست اللهیار صالح با شرکت در حد