موضوع: حزب نیروی سوم
تاریخ سند: 24 آذر 1341
موضوع: حزب نیروی سوم
متن سند:
شماره: ۳۱۲/۳۶۷۳تاریخ: 24 /9 /41
گزارش اطلاعات داخلی
موضوع: حزب نیروی سوم
جلسه بحث و انتقاد و سخنرانی نیروی سوم روزهای چهارشنبه هر هفته ساعت ۷ بعد از ظهر تشکیل می‌شود هفته گذشته بعلت مصادف با روز ۲۱ آذر تشکیل نگردید مسئولین حزب در مقابل سئوال یکی از افراد که علت تعطیلی را سئوال نموده بود اظهار داشت که تعطیل جلسه بدو دلیل بوده اولاً چون تعطیل است ممکن است افراد کمتری در جلسه حاضر شوند ثانیاً اگر در این روزها تعطیل نکنیم بهانه بدست دستگاه می‌دهیم چون از نظر دستگاه روز ۲۱ آذر یک روز ملی است.
موضوع دیگری که این روزها مورد بحث افراد حزب نیروی سوم است تماس افراد نهضت آزادی با جلال آل‌احمد نویسنده سوسیالیست و عضو هیئت اجرائیه نیروی سوم می‌باشد آل‌احمد کتابی منتشر کرده بنام غرب‌زدگی و این کتاب مورد توجه اعضای نهضت آزادی و مهندس بازرگان1 قرار گرفته و با آل‌احمد تماس می‌گیرند و سعی دارند او را بسوی خود جلب کنند. نیروی سومی‌ها از آل‌احمد دل خوشی ندارند و بعقیده خلیل ملکی در موقع انتشار کتاب غرب‌زدگی جوانب اوضاع بین‌المللی در نظر گرفته نشده.
محترماً به عرض مدیریت کل برسانید
به پرونده جلال آل‌احمد ضمیمه و ارائه شود 321- 18 /9 /41
اقدامی ندارد- 1 /2 /41
توضیحات سند:
_1- مهندس مهدی بازرگان: مهدی بازرگان در سال ۱۲۸۶ در تهران چشم به جهان گشود. پدر وی حاج عباس‌قلی تبریزی موسوم به «آقا تبریزی» فرزند حاج کاظم در ۱۸ سالگی از آذربایجان به تهران آمد. آقا تبریزی تجارت پیشه کرد و پایبند فرایض بود. مهدی بازرگان نخست در دبستان سلطانی و سپس در مدرسه دارالمعلمین تهران به تحصیل پرداخت. هنگامی که دبیرستان را به پایان رساند و در سال ۱۳۰۷ به فرانسه اعزام شد و در رشته ترمودینامیک به تحصیل پرداخت. وی در سال ۱۳۱۳ پس از اتمام تحصیلات به ایران بازگشت و نخست به خدمت نظام رفت و سپس به استخدام دولت درآمد در دوره 32- 1320 بازرگان به فعالیت اجتماعی و سیاسی روی آورد در چند گروه و سازمان از جمله کانون اسلام، انجمن اسلامی دانشجویان و اتحادیه مهندسین، فعال شد.
بدنبال به قدرت رسیدن جبهه ملی در سال ۱۳۳۰ کریم سنجابی پست وزارت فرهنگ را بدست آورد و بازرگان را معاون وزارتخانه کرد. وقتی مبارزات ضد استعماری ملی کردن صنعت نفت اوج گرفت مهدی بازرگان در خرداد ۱۳۳۰ مأمور خلع ید از شرکت نفت و رئیس هیئت مدیره موقت شد. اما پس از نه ماه استعفاء داد در فروردین ۱۳۳۱ به تهران بازگشت و تدریس در دانشگاه را از سر گرفت اما پس از چندی مجدداً از طریق حزب ایران و به دستور نخست‌وزیر دکتر محمد مصدق مدیر کل طرح لوله‌کشی آب پایتخت شد در این پست بود که در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ کودتا شد و بازرگان بهمراه چند تن از همفکرانش نهضت مقاومت ملی را پی‌ریخت و بخاطر همین فعالیت‌ها در سال ۱۳۳۴ بازداشت و پس از پنج ماه تحمل حبس آزاد شد ولی مجدداً در سال ۱۳۳۶ دستگیر و این بار هشت ماه در زندان بسر برد.
در اوائل دهۀ ۱۳۴۰ بواسطه برخی تحولات فضای سیاسی ایران نیز باز شد و این فرصتی به مهندس بازرگان داد تا نهضت آزادی ایران را تشکیل دهد اما دیری نپائید که بار دیگر موج دستگیریها آغاز و بازرگان نیز یکی از آنان بود که به ده سال زندان محکوم شد ولی پس از سه سال آزاد گردید. از آن پس مهندس مهدی بازرگان بیشتر وقت خود را مصروف تألیفات نمود که حاصل تلاش‌هایش در این دوره ۱۴ کتاب و جزوه بود.
در اوج انقلاب، امام خمینی (ره) پس از ورود به ایران طی حکم مورخه ۱۵ بهمن ۵۷ مهندس بازرگان را مأمور تشکیل دولت موقت کرد که چند روز بعد در روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ کار خود را رسماً آغاز کرد. بدنبال تسخیر لانه جاسوسی آمریکا توسط دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، مهندس بازرگان از سمت خود استعفا داد. بازرگان پس از پایان یافتن دورۀ اول مجلس شورای اسلامی که وکالت مردم تهران را به عهده داشت دیگر مسئولیت سیاسی به عهده نداشت و بالاخره در دی سال ۱۳۷۳ که برای انجام معالجه قلب به سوئیس سفر کرده بود در آنجا دیده بر جهان فرو بست و پس از انتقال به ایران در شهرستان قم به خاک سپرده شد. از وی در زمینه‌های مذهبی و سیاسی تألیفات بسیاری بر جای مانده است که شاید سیر تحول در قرآن پایا‌ترین آنها باشد.