گزارش خبر
تاریخ سند: 7 آذر 1341
گزارش خبر
متن سند:
گزارش خبر7 /9 /41
برابر گزارش محمد حقیقتی (یکی از مأموران ویژه) احمد بختیاری فرزند حاج محمود شغل رنگ‌فروش اعلامیه‌ای در مورد شرکت زنان در انتخابات ایالتی و ولایتی در ویترین مغازه خود الصاق بنابراین نامبرده به این سازمان احضار و در بازجویی اظهار داشته که اعلامیه مذکور را از سید نعمت‌اله فرهانیان معروف به حسینی شغل رنگ‌فروش ساکن همدان دریافت داشته‌ام در این صورت سید نعمت‌اله فرهانیان نیز احضار و تحت بازجویی قرار گرفت شخص اخیر‌الذکر اظهار داشت اعلامیه مذکور را آقای حاج محمود لولاچیان شغل میخ و لولافروش ساکن تهران خیابان ناصر خسرو روبروی شمس‌العماره تلفن ۵۲۰۳6 ضمن ارسال صورت حساب اجناسی که از وی خریداری نموده‌ام وسیله پست در ۲ مرحله هر بار ۲ اعلامیه برای من فرستاده است. علیهذا مقرر فرمایند حاج محمود لولاچیان از طریق مرکز به منظور بهره‌برداری و صحت و سقم اظهارات دو نفر نامبرده احضار و چگونگی جریان را نیز به این سازمان اعلام فرمایند.
رئیس سازمان اطلاعات و امنیت همدان – کبیری
توضیحات سند:
١- لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتیدر تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳4۱، محمدرضا پهلوی برای مذاکره با مقامات آمریکایی به واشنگتن رفت. نتایج آن مذاکرات، چند ماه بعد در ایران آشکار شد، ۲6 تیر ماه، علی امینی از پست نخست‌وزیری کناره گرفت و دو روز بعد، اسدا... علم، مأمور تشکیل کابینه شد. با نخست‌وزیری علم، کوشش‌های امینی برای اعطای آزادی‌های ظاهری و اجازه فعالیت‌های سیاسی محدود از بین رفت و بار دیگر خفقان شدیدی بر جامعه حاکم شد؛ فعالیت‌های اطلاعاتی و امنیتی رژیم گسترش یافت و شخصیت‌های ملی و افراد مخالف در تنگنا قرار گرفتند و جمعی زندانی شدند.
اسدا... علم، دو ماه و نیم پس از روی کار آمدن، لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی را در هیأت دولت به تصویب رساند. این قانون، آزمایشی از سوی دولت وی در مقابله با روحانیون بود. او تصور می‌کرد که رهبری مذهبی در آن دوره، دچار تفرقه و پراکندگی شده است و قدرت اقدامی یکپارچه را ندارد. در این قانون، قسم خوردن به قرآن کریم حذف و همچنین شرط مسلمان بودن نادیده گرفته شده بود.
روز شانزدهم مهر، مراجع قم به رهبری آیت‌ا... خمینی (ره) در منزل مرحوم آیت‌ا... حایری درباره لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی تشکیل جلسه دادند و تصمیم گرفتند که: ۱- از شاه خواسته شود در لغو تصویب نامه اقدام نماید.
۲- به علمای مرکز و شهرستان‌ها درباره تصویب نامه اعلام خطر گردد و از آنها برای مقابله و مبارزه دعوت شود. در همین راستا، در ۲6 مهر ماه ۱۳4۱ نیز تلگرافی اعتراض‌آمیز به نخست‌وزیر داده شد. دهم آبان، آیت‌ا... خوانساری به مناسبت تصویب این لایحه یک مجلس سوگواری برگزار کرد و پنج روز بعد، آیت‌ا... خمینی تلگراف دیگری خطاب به علم با یک لحن پر‌خاش‌جویانه و قهرآمیز مخابره نمود. تلگراف‌های اعتراض‌آمیز آیت‌ا... خمینی، به سرعت میان مردم تهران و شهرستان‌ها منتشر و سیل اعتراض مردمی از همه جا به سوی دربار سرازیر شد.
در همین راستا، مردم همدان به رهبری روحانیون به مخالفت با تصویب نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی پرداختند. آیت‌ا... ملاعلی آخوند همدانی - از مراجع مسلم و شخصیت‌های مبرز علمی و دینی در غرب کشور نسبت به این طرح اعتراض و در این خصوص تلگرافی به شاه مخابره نمود. همچنین علما و روحانیون همدان طی تلگرافی به امیر اسدا... علم، مراتب اعتراض و مخالفت خود را نسبت به تصویب نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی اعلام کردند:
«بسم‌الله الرحمن الرحیم
جناب آقای اسدا... علم، نخست‌وزیر! با اهدای تحیات اشعار می‌دارد، همان طور که در تلگراف اول مشروحاً این حقیقت را روشن ساختیم، تصویب نامه اخیر دولت راجع به انجمن‌های ایالتی و ولایتی، با اصول و دستورالعمل‌های متین دین مقدس اسلام و با قوانین موضوعه مملکتی مخالف و مباینت داشته و مضمون آن در کشور و مملکتی که افراد آن پیرو دین مقدس و طریقه حقه جعفری است، غیر قابل اجراست. جای بسی تأسف است با تذکرات مکرره جامعه روحانیت و علمای اعلام و [در] الغای آن توجهی مبذول نمی‌دارد. شایسته است جنابعالی در الغای تصویب نامه، رفع نگرانی عمومی بفرمایید. الاحقر اسدا... حجت، علی‌بن ابراهیم معصومی، الاحقر ابوالقاسم ربانی، الاحقر محمد‌علی دامغانی، الاحقر رضا انصاری، العبد الفانی غلامحسین ذوقی، الاحقر اسدا... مدنی، الاحقر مصطفی الحسینی الهاشمی، علی انصاری، محمد الحسینی الجلالی، الاقل محمد تقی دامغانی، جلال‌الدین حسینی، السید باقر السجادی، الاقل مهدی ثابتی، الاحقر تقی ایزدی.»
اعتراض وسیع و گسترده مراجع و مردم، سرانجام به عقب نشینی رژیم شاه انجامید و اسدا... علم در تاریخ هشتم آذرماه ۱۳4۱ طی تلگرافی، لغو تصویب نامه را به اطلاع علمای قم رساند. آیت‌ا... خمینی (ره) و مراجع وقت نیز دو روز بعد، پایان غایله را اعلام و از مردم تشکر کردند.