موضوع: جلسه دانشجویان مقیم واشنگتن
تاریخ سند: 30 خرداد 1343
موضوع: جلسه دانشجویان مقیم واشنگتن
متن سند:
گزارش اطلاعات خارجیمحرمانه
شماره: 159 /315 تاریخ: 30 /3 /43
موضوع: جلسه دانشجویان مقیم واشنگتن
بعد از ظهر ششم ژوئن (۱۶ خرداد ۴۳) دانشجویان ایرانی مقیم واشنگتن پس از تظاهرات جلو سفارت ایران در محل خانه ایران تجمع کردند و مطالبی به شرح ذیل اظهار داشته‌اند:
دکتر یزدی1 ... دوستان عزیز توجه داشته باشید برای مبارزات دقیق‌تر بیشتر باید فکر کرد. دشمن امروز قوی‌تر از هر روز است. دشمن ما آمریکا، انگلستان و بالاخص سازمان امنیت ایران است.
مجید تهرانیان.2 جنبش دانشجویی ما در خارج از کشور رل مهمی داشته است. ما حکومت دیکتاتوری شاه را در انظار جهانیان مفتضح کرده‌ایم. امروز فقط تا حدودی برگ عوض شده است. پانزدهم خرداد نقطه عطف در مبارزات ملت ایران بوده است نیروهای نوینی به صحنه سیاست ایران کشیده شدند. امروز نیروهای تاریخی و گذشته از ملت جدا می‌شوند. جبهه ملی به نظر من به شکل گذشته‌اش وجود ندارد و محو می‌شود. حزب توده به آن شکلی که وجود داشت اکنون وجود ندارد.
این نیروها نیروهای دهات هستند که به طرف شهرها روی می‌آورند برای کارآمده‌اند و کار پیدا نکرده‌اند و در زاغه‌ها مسکن گزیده‌اند تیپ ناراضی نیروی قابل انفجاری را تشکیل داده‌اند. رهبر آنها روحانیون و نیروهای مذهبی بوده‌اند دولت سعی کرده است که بین توده‌های مردم و روشنفکر شکاف حاصل کند تا ادامه این شکاف نهضت ضد استعماری ما کم خواهد شد جناح‌های چپ احزاب ضد استعماری حزب توده تا پان‌ایرانیست سعی کرده‌اند که استبداد و استعمار را منکوب کنند و بی‌شک این به مرحله عمل خواهد رسید. این نیروها از جهات روش‌های انقلابی متمایز بوده‌اند هنگامی که کودتای بیست و هشتم مرداد اتفاق افتاد برای مدت کوتاه جناح فئودال‌ها در مقابل نیروی ضد استبداد به عقب نشستند وگرنه همه و همه سعی کردند که پایگاه اجتماعی دستگاه‌های دست‌نشانده را عوض کنند مسئله اصلاح اراضی فقط تظاهر نیست یک مقدار حقیقت دارد و دولت استعمار تشخیص داده است که پایگاهش را بایستی عوض کند. تیپ ناراضی نیروی قابل انفجاری را تشکیل داده‌اند رهبر آنها نیروهای مذهبی و ناراضی بوده‌اند ناگزیر بودم که این مطلب را دو بار تکرار کنم از یک طرف دیگر یک میلیون نفر از دستگاه دولتی کشور نان می‌خورند مؤسسات ارتشی و دستگاه‌های پلیسی همه و همه جیره‌خوار دستگاه هستند که نیروهای قوی تقریباً موافق دولت را تشکیل می‌دهند. سرمایه‌دارهای بزرگی در اثر حیف و میل عواید نفت مانند ثابت پاسال به وجود آمده‌اند. حکومت شاه برای مدت کوتاهی تثبیت شده است.
دکتر چمران. عده‌ای از دوستداران ما اظهار ناراحتی کرده‌اند که چرا اصلاً ما تظاهراتی انجام می‌دهیم بایستی به آن عده از دوستان اطمینان خاطر بدهم تا جنبشی نباشد انقلابی به وجود نمی‌آید یک عده از سازمان‌های مخفی آمریکایی از کارهای ما مطلع شده‌اند که باز هم به عقیده من اثری ندارد ما کاری را که از روز اول انجام داده‌ایم باید دنبال کنیم و دلسرد نشویم ما اکنون مرحله درستی را می‌گذرانیم بایستی کارهای مفیدتری از کشتن شاه انجام دهیم.
تمام راه‌های قانون را بروی ما بسته‌اند. برای هر روش انقلابی بایستی توده‌های مردم شرکت جویند. در الجزایر طی هفت سال گذشته یک ملیون نفر کشته شدند این رشد بایستی در ما به وجود آید. مبارزات پانزده خرداد نقطه عطفی بود که نود و پنج درصد مردم در آن شرکت کردند و روزنامه‌های Economist و abservator و Lemonde نوشتند که اگر نیروها بیشتر دست به دست هم می‌دادند رژیم عوض می‌شد.
دکتر قائم‌مقامی که خود را رهبر حزب جوانان سخنگوی جبهه ملی (کمیته جوانان سابق) تهران معرفی می‌کند اجازه می‌خواهد و چنین می‌گوید.
آنچه که قابل تعویض است فرم کار می‌باشد. بایستی فرم کار رژیم را عوض کنیم. حکومت شاه تحت نفوذ و نظر مستقیم خارجی‌ها اداره می‌شود ثابت‌پاسال یک مهره است از این چوب‌بست بزرگ اول بایستی حکومت و فرم کارش را عوض کرد بعد به چیزهای دیگر پرداخت. جبهه ملی و مصدق رفته‌اند آنچه که عوض نشده است کلید کار است. پانزده خردادی‌ها که وارد شدند نیروهای جدیدی بودند مسئله برد و باخت مطرح نبود یک پدیده یا عارضه بود خط اصلی آن صحیح بود. قدرت صحیح بود و کار ما دنباله نهضت مشروطه به شمار می‌رفته است و این کشش آنقدر ادامه پیدا خواهد کرد که تا وضعیت را دگرگون کند.
دکتر یزدی. پدیده که اشاره گردید صحیح است و عامل دیگری وجود دارد که عقاید اسلامی است بایستی شعارهای انقلابی را به همراه شعارهای اسلامی برای برگرداندن رژیم به عنوان ............... قبول کرد و بایستی این نغمه را آغاز کرد که اصولاً رژیم شاه مخالف رژیم اسلامی است بکار بردن اینگونه شعار بهترین ضربه به رژیم می‌باشد.
دکتر چمران. بایستی خاصیت و اصالت انقلاب به مغز دانشجویان رسوخ و نفوذ داده شود.
دکتر یزدی. بایستی به ایران برگردیم و در آنجا به هدف نایل آییم یا کشته شویم و یا عمری را در زندان‌ها بسر بریم.
دکتر چمران. نبایستی که فقط تفنگ به دست گیرند بلکه فکر بایستی گسترش یابد. ما می‌دانیم که سازمان امنیت کارهای ما را کنترل و خنثی می‌کند سازمان‌های دانشجویی و جبهه ملی در حال حاضر قادر به انقلاب نیستند اگر واقعاً اکثریت تصمیم بگیرند واقعاً می‌توانند کاری بکنند ولی افسوس که تصمیم نمی‌گیرند. دشمن باز هم بگویم تنها سازمان امنیت ایران نیست بلکه خارجی‌ها هستند که آن را کنترل می‌کنند اگر می‌شد به آنها رشوه داد و عملی انجام داد بسیار بجا بود. وقتی مبارزه حاد می‌شود عده‌ای از دوستان جا می‌زنند نباید جا زد بلکه باید با جرأت و جسارت مانند انقلابیون کوبا جلو رفت. گاهگاهی نهضت ما ایجاب می‌کند که از نظر روش‌های انقلابی کمی پای خود را فراتر نهیم و کاری انجام دهیم نباید فراموش کرد که پدران. مادران و خواهران ما تحت شکنجه حکومت و جوانان ما در عذاب‌گاه‌ها کشته می‌شوند بایستی سعی کنیم که روح انقلاب را بوجود آوریم. پس از اتمام مطالب دکتر چمران جلسه پایان می‌یابد.3
توضیحات سند:
_____1. منظور دکتر ابراهیم یزدی است که در آن زمان از فعالین و مسؤولین انجمن اسلامی دانشجویان در آمریکا بود. همچنین وی از بانیان نهضت آزادی در خارج از کشور بود. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران آمد و در دولت موقت وزیر امور خارجه شد.
2. مجید تهرانیان، عضو هیات دبیران سازمان دانشجویان ایرانی در آمریکا (و در فاصله سال‌های ۶۲ ـ ۱۹۶۰) و همچنین عضو هیات دبیران کنفدراسیون در سال‌های ۱۹۶۱-۲ و سردبیر مجله پندار.
3. مطالب ارائه شده بازتاب واقعه تاریخی ۱۵ خرداد آن هم درست یکسال بعد از آن واقعه در جمع دانشجویان مقیم آمریکا است، که به واقع رویکرد دانشجویان و به خصوص دکتر چمران به لزوم مبارزه مردمی را نشان می‌دهد.