تاریخ سند: 20 آذر 1357
متن سند:
حوادث و وقایع شهرهای استان همدان 1ـ مقارن ساعت 2200 روز 19 /9 /57 (2537 شاهنشاهی)، سرنشینان یکدستگاه اتومبیل پیکان قصد پرتاب بمب بطرف منزل استاندار همدان را داشته اند که با تیراندازی مامورین انتظامی متواری شده اند.2ـ از صبح روز 20 /9 /57 قریب 5 هزار نفر در شهر همدان به تظاهرات و راه پیمائی مبادرت کرده اند و در میدان پهلوی این شهر یکنفر از راه پیمایان بمبی را بطرف پیکره اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر پرتاب کرده که منفجر نشده است.
در میدان مذکور یکنفر واعظ جهت جمعیت سخنرانی نموده و سپس راه پیمایان بتدریج متفرق شده اند.
1 هنگام پراکنده شدن جمعیت گروهی از آنان بطرف پیکره سنگ پرتاب و قصد پائین آوردن پرچمهای سیاه اطراف میدان را داشته اند که از طرف انتظامات شخصی راه پیمایان از عمل آنان جلوگیری شده است.
در تظاهرات مذکور گروهی از راه پیمایان شعارهای ضد ملی منجمله شعار «شوروی همسایه ماست، امریکا دشمن ماست» داده اند.
3ـ در ساعت 1000 روز 20 /9 /57 راننده یک دستگاه اتومبیل وانتبار، بطور عمدی دو نفر از مامورین شهربانی را زیر گرفته که در نتیجه دو نفر مامور مجروح و راننده نیز در اثر اصابت گلوله مصدوم و هر سه نفر به بیمارستان اعزام و تحت معالجه قرار گرفته اند.
2 بدنبال حادثه مذکور عده ای از عناصر آشوبگر به بیمارستان رفته و دو نفر مامور مصدوم را مورد ضرب و جرح قرار داده اند که حال یکی از آنان وخیم گزارش شده است.
ضمنا در روز مذکور گروهی آشوب طلب به شهربانی ملایر حمله نموده اند که مامورین انتظامی در مقابله با آنها مبادرت به تیراندازی هوائی کرده اند که طی آن مهاجمین متفرق و پنج نفر از آنان مجروح شده اند.
4ـ صبح روز 20 /9 /57 در شهرهای نهاوند و تویسرکان نیز تظاهراتی برپا شده که تا ساعت 1500 گزارشی در مورد درگیری و یا حوادثی در این دو شهر نرسیده است.
3
توضیحات سند:
1ـ تعداد تظاهر کنندگان در همدان به نوشته گزارش شماره 18 ستاد بزرگ ارتشتاران که در ابتدای سندهای امروز آمد یکصد هزار نفر یاد شد.2ـ نشریه اخبار جنبش اسلامی این حادثه را برای شهر ملایر ذکر کرده است که در پاورقی صفحه بعد مشروح آن را می خوانید.
3ـ در نشریه اخبار جنبش اسلامی درباره شهر ملایر آمده است که در روز عاشورا مردم بار دیگر راه پیمایی خود را از مساجد شهر آغاز کردند «ولی پلیس از حرکت مردم جلوگیری کرده و مبادرت به تیراندازی می کند که در نتیجه آن بیش از 20 تن مجروح و یک نفر شهید می گردد.
یکی از تظاهر کنندگان با غیرت به نام «احمد وفایی» با مشاهده این عمل جنایتکارانه مامورین به خشم آمده و با تاکسی باری به میان مامورین مسلح یورش می برد و سه نفر را زیر می کند که یکی از آنها در جا کشته می شود و خود نیز با شلیک مامورین مستقر در پشت بام مغازه های اطراف شهید می گردد.
در این هنگام مردم که به شدت خشمگین شده بودند به خانه مامورین حمله می کنند و خانه یکی از آنها به نام حسینی را به آتش می کشند و پسر ستوان شکری را که از افسران کثیف و جنایتکار است مجروح می سازند...
.
روز بعد از عاشورا مردم با وجود باران شدید جنازه شهید احمد وفایی را در حالی که شعار می دادند تشییع می کنند.
» (ش 7، به تاریخ 25 /9 /57) چند روز بعد نمایندگان ملایر در مجلس شورای ملی در مورد حوادث روز عاشورا صحبت کردند «و خواستار شدند که دولت هر چه زودتر با اعزام هیاتی با قاطعیت و سرعت به این امر رسیدگی و نسبت به تعقیب متخلفین و مسببین اقدام و نتیجه را به استحضار مجلس برساند.
» (بولتن خبرگزاری پارس، ش 270، ص 13)