«بازدید خصوصى گرانبها!!»
«بازدید خصوصى گرانبها!!»
متن سند:
«بازدید خصوصى گرانبها!!»در ماه دسامبر 1937 (آذر 1352) بعد از اجلاس فوق‌العاده سازمان اوپک در تهران، قیمت نفت افزایش زیادى یافت1 و به دنبال آن با جارى شدن سیل مبالغ هنگفت حاصل از فروش نفت به سوى ایران بود که شاه توانست ادعا کند: ایران را تا بیست سال آینده به سطح پنج قدرت اول جهانى خواهد رساند. طى سال بعد، درآمد فروش نفت کشور از سالى پنج میلیارد دلار به سالى بیست میلیارد دلار رسید و ایران به یکى از کشورهاى ثروتمند جهان تبدیل شد.2
این در حالى بود که در تاریخ 4 فروردین 1353، در واشنگتن اعلام شد، دولت ایران با امضاى یک قرارداد، وام دویست میلیون دلارى به بانک جهانى داده است. درست ده روز پس از آن، شاه اعلام کرد «تا ده سال دیگر قدرت نظامى ایران همطراز قدرت نظامى انگلستان خواهد شد.3 شاه با فروش بى‌محاسبه نفت و خرید بى‌مطالعه انواع تسلیحات و اخذ دلالى از بیگانگان، شرم‌آورترین اقدامات را در راستاى کسب ثروت شخصى انجام داد و همین امر به مثابه مجوزى، سایر عوامل حکومتى را به غارت منابع ملى وادار کرد.4 ریخت و پاشهاى شاهانه، برپایى بزم و جشنهاى آن‌چنانى، مسافرتهاى آشکار و پنهان به کشورهاى اروپایى و... براى شاه و خاندان و وابستگان او، رسمیت قانونى یافت. خسرو معتضد در به تصویر کشیدن فضاى یکى از این بزم‌ها، چنین نگاشته است:
«مجلس شام بسیار تماشایى است. روى میز بزرگ و زیبایى در وسط تالار کاخ گلستان انواع اغذیه اروپایى جلب نظر مى‌کند. بیشتر غذاها اروپایى است ـ مارچوبه را از بلژیک و جگرغاز از استراسبورگ به تهران آورده‌اند. هفت خروار (دو تن) گل شامل دو هزار دسته عبارت از گلهاى میخک، مریم، سوسن، یاس، کوکب، داوودى و سایر گلها در تالارهاى جشن عروسى چشم و مشام میهمانان را نوازش مى‌کند. اما این گلها که اسامى آنها آشناست، هیچ یک از خاک ایران نیستند، آنها را که گلهاى گلخانه‌اى هستند، با هواپیما از هلند به ایران منتقل کرده‌اند. گوشت گوسفندان را از استرالیا و کانادا به ایران آورده‌اند.5
مینو صمیمى در کتاب خود، سفرهاى سالانه زمستانى شاه به «سن موریس» سوئیس را چنین تشریح کرده است :
«سن موریس» پایتخت زمستانى ایران، بهترین موقع تفریحات زمستانى سوئیس از ماه ژانویه و زمانى آغاز مى‌شود که سلسله جبال آلپ و جنگلهاى کاج دامنه‌اش را چادر سفیدى از برف مى‌پوشاند و گروه ثروتمندان مشتاق اسکى از سراسر جهان خود را به سوئیس مى‌رسانند، تا در پیست‌هاى متعدد آن، مشغول بازى شوند. شاه و درباریان نیز از جمله افرادى بودند که همه ساله از حدود 2 ژانویه براى اسکى و سایر تفریحات به سوئیس مى‌آمدند و بعدا در ماه مارس به ایران برمى‌گشتند، تا تعطیلات بهارى خود را در ویلاهاى کرانه دریاى خزر بگذرانند. در بین پیست‌هاى مختلف اسکى سوئیس، دربار ایران معمولاً «سن موریس» را انتخاب مى‌کرد که گرچه محلى است بسیار لوکس و پر هزینه، ولى دسترسى به آن از بقیه تفریحگاههاى زمستانى سوئیس مشکل‌تر است و... از نظر امنیتى باعث آسودگى خاطر محافظان شاه و خطر اقدامات مخالفان شاه را به حداقل مى‌رساند. چون به‌طور معمول، اولین محل توقف شاه و ملکه در سوئیس، شهر زوریخ بود، از این‌رو همه ساله قبل از آغاز سفر شاه، دو طبقه کامل از گراند هتل «دولدر» براى مدت دو ماه اجاره مى‌شد تا مورد استفاده شاه و همراهان وى در زوریخ قرار گیرد. شاه و ملکه قاعدتا پس از یک هفته اقامت در زوریخ، براى گذراندن بقیه دوره سفر خود عازم سن‌موریس مى‌شدند، ولى سفارتخانه، اجاره دو طبقه کامل هتل «دولدر» را تا پایان دو ماه کماکان مى‌پرداخت. شاه و ملکه از زوریخ به وسیله هواپیماى کوچکى که توسط سفارتخانه اجاره مى‌شد، به فرودگاه شهر «سامدان» مى‌رفتند و در آن‌جا نیز چند خودرو با راننده آماده بودند تا آنها را به سن موریس برسانند. بعد هم بلافاصله دو طبقه هتل «دولدر» زوریخ به محل تشکیلات موقت ادارى تبدیل مى‌شد تا به وسیله کارمندان گوناگون وزارت خارجه، دربار و سازمان امنیت، ارتباط دایم بین تهران و سن‌موریس برقرار باشد...در زمستان 1968 بعد از برگزارى تظاهرات ضد شاه در مقابل گراند هتل «دولدر» زوریخ، شاه به سفارت دستور داد، یک ویلاى مجلل در سن‌مورس برایش تهیه کنند و ما با جست‌وجو در سن‌موریس، هرگز نتوانستیم محلى براى اقامت شاه و ملکه پیدا کنیم. «سوورتا» با روبناى سنگ گرانیت و سالن‌هاى بزرگ خود، مجلل‌ترین و زیباترین ویلاهاى سن‌موریس به نظر مى‌آمد و چون فاصله زیادى با هتل سوورتا نداشت، همراهان شاه نیز مى‌توانستند با اقامت در این هتل، چندان از محل زندگى ارباب دور نباشند. حسن دیگر ویلاى سوورتا این بود که از نظر موقعیت مکانى، على‌رغم جنبه مرکزیت خود، حالت منزوى داشت و فاصله‌اش با بقیه ویلاهاى موجود در محل، امتیاز بزرگى از نظر امنیتى محسوب مى‌شد...در زمستان 197 شاه و ملکه على‌رغم انتقاد سخت مردم سوئیس از آن همه ولخرجى‌ها، توانستند براى اولین بار در سفر خود به سوئیس، پس از ورود به سن‌موریس، در ویلاى «سوورتا» اقامت کند.»6
سند این بخش گزارشى است از مقاله مندرج در روزنامه اسرائیلى داوار، چاپ تل‌آویو. این سند بیانگر گوشه‌اى از سوءاستفاده‌هاى بیکران و ریخت‌وپاشهاى عیاشانه محمدرضا پهلوى در سفرهاى اروپایى خود است. این مقاله در حالى در روزنامه فوق‌الذکر به چاپ رسیده و به نوعى علیه متحد همیشگى و دوست هم‌پیاله خود، دست به افشاگرى زده است که محمدرضا پهلوى در تاریخ 17 بهمن 1353 در مصاحبه با تلویزیون تلویزیون آمریکا چنین گفته است :
«چشم آبى‌ها باید از خواب خودپسندى بیدار شوند. من پدر خوانده اسرائیل نیستم (!!)7
و متن این سند، چنین است :
گزارش درباره مسافرت شاهنشاه آریامهر به اتریش
منظور : استحضار تیمسار ریاست ساواک
خلاصه ترجمه مقاله مندرج در روزنامه اسرائیلى داوار چاپ تل‌آویو درباره مسافرت شاهنشاه آریامهر به اتریش تحت‌عنوان «بازدید خصوصى گرانبها» که از طریق وزارت امورخارجه واصل شد به شرح زیر از عرض مى‌گذرد:
ایران باید اقلاً 25 تن نفت بفروشد تا مخارج بازدید خصوصى کوتاه محمدرضا شاه پهلوى شاهنشاه ایران را به وین تأمین کند. طبق حساب احتیاط‌آمیز روزنامه‌هاى وین مخارج شاهنشاه و همراهان مثل مخارج هتل، معاینات پزشکى و ضیافت به افتخار میهمانداران خود روزانه پنجاه هزار شیلینگ (25 ریال) به صندوق اتریش وارد ساخت. از این‌رو تعجب‌آور نیست که رئیس جمهورى و صدراعظم و وزیر امورخارجه اتریش هنگام فرود آمدن و پرواز شاهنشاه در مقابل هواپیما ایستادند در حالى که چنین استقبالى به‌طور کلى تنها هنگام با زدید رسمى سران کشورها به‌عمل مى‌آید. این بازدید براى صنایع اتریش نیز مقرون به صرفه بود زیرا کارخانه‌هاى بزرگ این کشور موفق شدند با معظم‌له روابط مهمى برقرار سازند. صحبت از تأسیس یک کارخانه تولید واگنهاى راه‌آهن توسط اتریشى‌ها در ایران و همکارى در رشته‌هاى دیگر است. بنابراین مقامات اتریشى براى جلب رضایت میهمان خود، مأموران امنیتى را براى حفظ جان معظم‌له در قابل ایرانیهاى مخالف ساکن در وین و سه خرابکار عرب که روزنامه‌هاى وین گزارش دادند که قصددارند به جان شاهنشاه سوءقصد کنند، وارد عمل کردند. رسما اعلام شد که شاهنشاه براى معاینه نزد پروفسور فلینگر وارد وین شده‌اند ولى فعالیتهاى سیاسى و تبلیغاتى وسیع، ضیافتهاى رسمى، مصاحبه‌هاى مطبوعاتى و رادیو تلویزیونى بر آن اضافه شد. شاهنشاه در ملاقات با روزنامه‌نگاران در مورد افزایش بهاى نفت ـ تورم پول در جهان و جنگ اعراب و اسرائیل مطالبى عنوان نمودند. در وین گفته شد که در چنین صورتى همه چیز بر وفق مراد است و تنها علیاحضرت فرح همسر شاهنشاه که تنها چند دقیقه در اتریش اقامت داشتند، کار خوبى نکردند، زیرا مى‌توانستند در اتریش به اتفاق والاحضرت غلامرضا پهلوى به ورزش روى برف بپردازند. این موضوع باعث خوشحالى خوانندگان مجلات مصور اتریش مى‌شد زیرا به علیاحضرت فرح ملکه زیبا و بانو ثریا ملکه پیشین ایران بیش از بهاى نفت و سیاست توجه دارند و این موضوع همچنین متصدیان جهانگردى اتریش را خوشحال مى‌کرد که علیاحضرت نیز چندین تن نفت وارد کشور مى‌کردند. اداره کل هفتم بهرامى
توضیحات سند:
پی‌نوشت‌ها:1. قیمت نفت در اواخر سال 1352 از بشکه‌اى حدود سه دلار به بشکه‌اى 65 /11 دلار رسید و تا روز آخر عمر رژیم شاه، نیز هیچ‌گاه از 75 /12 دلار در هر بشکه فراتر نرفت. ولى افزایش قیمت، نه به ابتکار شاه که خواست دولت آمریکا بود، تا به این وسیله دو هدف درازمدت آمریکا تأمین شود. اول: تزریق پول به کشورهاى نفت‌خیز براى رونق بازار کالاهاى ساخت غرب بویژه اسلحه آمریکایى، دوم : اقتصادى کردن سرمایه‌گذارى در طرحهاى توسعه تولید انرژى در آمریکا. دکتر حسین ابوترابى ـ پشت پرده تخت‌طاووس
2. پشت پرده تخت‌طاوس، ص 147
3. روزشمار تاریخ ایران، ج 2، ص 283
4. با بیست ساله‌ها، کتاب هشتم، ص 8
5. همان، ص 41
6. همان، صص 37 ـ 34
7. روزشمار تاریخ ایران، ج 2، ص 293