تاریخ سند: 21 فروردین 1342
موضوع : ملاقات با ایت اله خمینى
متن سند:
شماره : 208 ـ 311 ـ د 2 تاریخ :21 /1 /42
موضوع : ملاقات با ایت اله خمینى
در روز 22 /1 /42 عده زیادى از بازاریها و مردم تهران و در حدود 30 نفر از اهالى حزب زحمتکشان1 جهت ملاقات با ایت اله خمینى و آیت‌اله شریعتمدارى بقم مسافرت خواهند نمود.
در پرونده آیت‌اله خمینى بایگانى شود.
توضیحات سند:
1ـ حزب زحمتکشان ملت ایران در 26 اردیبهشت 1330 دو هفته پس از نخست وزیرى مصدق و مقارن کار مجلس شانزدهم از ائتلاف بقایى و خلیل ملکى به وجود آمد. رهبرى این حزب را دکتر مظفر بقایى کرمانى که پس از مصدق نماینده دوم تهران در مجلس بود، به عهده داشت. بقایى پیش از آن عضویت حزب دمکرات ایران قوام را داشت و در دوره قبل ـ مجلس پانزدهم ـ از سوى این حزب از کرمان به نمایندگى رسیده بود.... حزب زحمتکشان یکى از احزاب تشکیل دهنده این جبهه (جبهه ملى) محسوب مى‌شد. این حزب که با هدف حمایت از نهضت نفت و گرد آوردن نیروهاى پراکنده مدافع نهضت و ایجاد تشکلى در برابر حزب توده به وجود آمد، از همان آغاز به دو جناح تقسیم شد که هر یک وظیفه و نقشى را در این حزب به عهده گرفتند. جناح بقایى به فعالیتهاى سیاسى و پارلمانى مشغول شد و جناح ملکى به امور تشکیلات، آموزش و انتشارات حزب پرداخت. سران حزب زحمتکشان ـ صرف نظر از جناح ملکى ـ عبارت بودند از بقایى، عیسى سپهبدى و على زهرى. ارگان حزب زحمتکشان روزنامه شاهد بود که چند سال پیش از تشکیل حزب زحمتکشان، با امتیاز هوشنگ فرزاد و سردبیرى سید اسماعیل زهرى منتشر مى‌شد و به هنگام پیدایش حزب، امتیاز و مدیریت آن به على زهرى تعلق داشت.... این حزب در برخى شهرها نیز فعال بود؛ از جمله در دزفول که روزنامه‌اى به نام فرید دزفول به صاحب امتیازى دکتر گوشه گیر منتشر مى‌کرد. جناح بقایى که در مثلث بقایى ـ زهرى ـ سپهبدى شکل گرفته بود و در عمل در شخص بقایى خلاصه مى‌شد، به تدریج به مخالفت با حکومت مصدق برخاست و اختلافات دو جناح که روز به روز شدت مى‌گرفت، سرانجام پس از حدود یک سال و نیم در مهر 1331 به جدایى ملکى و یاران او از حزب زحمتکشان ملت ایران و تشکیل حزب زحمتکشان ملت ایران (نیروى سوم) انجامید. حزب-زحمتکشان بقایى در مجلس و خارج از آن به مخالفت با مصدق ادامه داد و در زمینه سازى کودتاى 28 مرداد با سایر مخالفان مصدق هماهنگ شد. پس از کودتاى 28 مرداد، حزب زحمتکشان در دوره‌هاى مختلف چند بار دیگر با همین نام یا با نام جمعیت پاسداران آزادى به فعالیت پرداخت.
منبع:
کتاب
قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک - جلد 2 صفحه 99
