درباره : فعالیتهای شخصیتهای مختلف
تاریخ سند: 21 شهریور 1344
درباره : فعالیتهای شخصیتهای مختلف
متن سند:
در اول شهریور ماه سال جاری آقای ابوالحسن ابتهاج1 رئیس پیشین سازمان برنامه و رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل بانک ایرانیان بامریکا سفر نمود.در هفتم شهریور ماه جاری در تعقیب این مسافرت سمیعی رئیس کل بانک مرکزی بنام شرکت در کنفرانس سالانه صندوق بین المللی پول بامریکا مسافرت کرد.
با توجه باینکه ایندو از دوستان و یاران قدیمی یکدیگر میباشند و بزودی هیاتی بریاست دکتر جمشید آموزگار وزیر دارائی بنام شرکت در کنفراس سالانه صندوق بین المللی پول بامریکا مسافرت خواهد کرد لذا گفته میشود اشخاص مذکور علاوه بر انجام کارهای محوله در خصوص شرایط و نوع وام دویست و پنجاه میلیون دلاری پیشنهادی بانک جهانی مطالعاتی خواهند کرد.
گیرندگان : تیمسار معاونت امور همگانی ساواک جهت استحضار و هرگونه اقدام مقتضی.
طی شماره 29449 /322 ـ 29 /6 /44 به سازمان امور همگانی ارسال گردید اصل در پرونده ابوالحسن ابتهاج بایگانی است.
این اطلاعیه در پرونده جمشید آموزگار به کلاسه 294 ـ الف ـ م بایگانی شده است .
رئیس بخش 322 رشیدی 29 /6
توضیحات سند:
1 ـ ابتهاج، ابوالحسن (1317 ق/ 1278 ش.رشت) : ابوالحسن ابتهاج فرزند ابراهیم ابتهاج الملک به سال 1317 ق در رشت متولد شد.
در سال 1331.
ق به همراه برادرش، غلامحسین، برای تحصیل به پاریس رفت و بعد از یک سال به مدرسه ابتدائی کالج پروتستان سوریه در بیروت رفت.
اما در 1333ق به ایران بازگشت و در مدرسه امریکائی رشت به تحصیل پرداخت.
در 1338.
ق مترجم انگلیسها در رشت شد.
در هنگام قیام جنگل بدست جنگلیها دستگیر، سپس آزاد شد.
و با پیشروی روسها، از رشت به تهران گریخت.
در سال 1339ق به استخدام بانک شاهی درآمد و دو سال بعد به رشت انتقال یافت.
دوباره در 1303ش به تهران آمد و به عنوان مترجم کل، به معاونت بازرسی کل بانک شاهی منصوب گردید.
و مسئول امور حقوقی و قضائی بانک مزبور شد.
در تابستان سال 1310ش برای وصول مطالبات بانک شاهی به ترکیه رفت.
در 1315ش از بانک شاهی استعفا کرد و با سمت کمیته مفتش دولت در بانک فلاحتی ایران، همراه با نظارت به بیش از چهل شرکت دولتی به استخدام وزارت مالیه (دارائی) درآمد.
سپس با موافقت رضاشاه، که شورای اقتصاد ایجاد شد و ابتهاج به ریاست دبیرخانه آن شورا برگزیده شد.
در 1316.
ش معاون بانک ملی شد.
سه سال بعد به ریاست بانک رهنی منصوب شد و در همین سال با حفظ سمت کفیل انجمن تربیت بدنی گردید.
ابتهاج بر خلاف مخالفت تعداد زیادی از نمایندگان مجلس شورای ملی مبنی براینکه ابتهاج دست نشانده انگلیسی است، با حمایت میلسپو Millspaugh (رئیس کل دارائی ایران) در دی ماه 1321 به ریاست بانک ملی ارتقاء مقام یافت.
در خرداد 1323 به عنوان رئیس هیات نمایندگی ایران برای شرکت در کنفرانس برتون وودز Bretton Woods به امریکا رفت.
در مساله فرقه دموکرات آذربایجان، با تشکیل بانک آذربایجان توسط فرقه دموکرات مخالفت و شعبه بانک ملی در آذربایجان را تعطیل اعلام کرد.
ابتهاج در همین سالها دانشجویانی را برای تحصیل در رشته بانکداری به انگلیس اعزام نمود.
در 27 تیر 1329 با انجام مصاحبه ای با خبرگزاری آسوشیتدپرس سهم بیشتری را برای ایران از منافع شرکت نفت ایران و انگلیس خواست و از گرفتن وام کمکی از آمریکا ابراز بی نیازی کرد.
در همین روز از ریاست بانک ملی برکنار شد.
و در شهریور همان سال سفیر کبرای ایران در فرانسه شد.
که نمایندگی ایران در اسپانیا و پرتغال را نیز داشت.
ابتهاج در فروردین 1331 از آن سفارت عزل و پس از مدت کوتاهی ابتدا مشاور مدیر عامل صندوق بین المللی پول و سپس به عنوان رئیس اداره خاورمیانه آن صندوق مشغول به کار شد.
ابتهاج در دوران نخست وزیری مصدق با وی مخالفت داشت و به گفته سپهر ذبیح در آن زمان برای سازمان جاسوسی انگلستان فعالیت می کرد، و به گفته خامه ای از کسانی بوده که در کودتای 28 مرداد 1332 دست داشته است.
ابتهاج پس از اتمام دوره قراردادش با صندوق بین المللی پول در 1333 ش به ریاست سازمان برنامه گمارده شد، اما پس از مدتی به دنبال دخالتهای محمدرضا شاه در برنامه های عمرانی، از ریاست سازمان برنامه استعفا کرد و با انتقال همه اختیارات مدیر عامل سازمان مزبور به نخست وزیر، از مقام کناره گرفت.
در دی ماه 1338 با مساعدت چند تن از دوستانش، بانک ایرانیان را تاسیس کرد اما پس از مراجعت از کنفرانس بین المللی صنعتی سانفرانسیسکو، با دستور علی امینی، نخست وزیر وقت تحت تعقیب قرار گرفته و دستگیر شد.
در زندان علی رغم بازجوئیهائی که از او می شد به کارهای بانک ایرانیان می پرداخت.
ابتهاج در سال 1341ش پس از هشت ماه زندانی آزاد شد و با دعوت از او برای راهنمائی دولت الجزایر و کمک به تهیه برنامه عمرانی به آن کشور رفت.
در سال 1353 با مشارکت شرکت بیمه امریکائی، شرکت بیمه بین المللی ایران و امریکا را در ایران پایه گذاری کرد و خود به عنوان رئیس هیات مدیره ان تا سال 1357ش مشغول کار شد.
در سال 1356 سهام بانک ایرانیان را با بالاترین قیمت به هژبر یزدانی فروخت و در اردیبهشت سال 1357 برای معالجه چشم به فرانسه رفت.
منابع : آرامش، احمد، خاطرات سیاسی احمد آرامش، به کوشش غلامحسین میرزاصالح، تهران، نشر نی، چاپ اول، 1369ش، ابتهاج، ابوالحسن، خاطرات، تهران، انتشارات علمی، ج 1 و 2، 1371ش؛ خامه ای، انور، خاطرات سیاسی، تهران، گفتار، 1372ش؛ ذبیح، سپهر، ایران در دوره دکتر مصدق، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران، موسسه انتشاراتی عطائی، ج دوم، 1370ش؛ مهدی نیا، جعفر، زندگی سیاسی علی امینی، تهران، پانوس، ج دوم، 1368ش.