موضوع : اظهارات مهدی سمیعی
تاریخ سند: 28 مهر 1343
موضوع : اظهارات مهدی سمیعی
متن سند:
شماره : 16259 /20 الف ساعت 1430 روز 23 /7 /43 مهدی سمیعی دبیر ادبیات در دبیرستان هدف دختران ضمن صحبت خصوصی اظهار نموده است که بزرگترین افتخار اعلیحضرت رضاشاه کبیر لغو کاپیتولاسیون1 بود ولی دولت بی سر و صدا لایحه ای بمجلس فرستاد مجددا کاپیتولاسیون را برقرار کرد.نامبرده سپس افزود قریب چهار هزار نفر مستشار نظامی امریکائی در ایران وجود دارد باین ترتیب ممکن است فردا انگلیس و شوروی و سایر ممالک دیگر هم چنین توقعی را داشته باشند.
یک نسخه به کمیته فرهنگی و یک نسخه در پرونده دولت آقای منصور و همچنین یک نسخه در پرونده روابط ایران امریکا بایگانی گردید در پرونده (معافیت مستشاران امریکائی) بایگانی شود.
رئیس بخش 322 رشیدی
توضیحات سند:
1ـ کاپیتولاسیون وضع ناشی از قراردادهایی است که دول زورمند و استعمارگر به دول ضعیف تحمیل میکردند، و به موجب آن قراردادها، اتباع دولتهای استعماری، پس از ورود به قلمرو دولت ناتوان تحت حاکمیت محاکم دول متبوع خود باقی می ماندند و محاکم کشور ضعیف حق محاکمه آنها را نداشتند.این گونه قراردادها را معمولاً دولتهای اروپایی به دولتهای آسیایی و افریقایی تحمیل می کردند و بهانه آنها این بود که محاکم و سازمانهای دول آسیایی و آفریقایی قادر به اجرای عدالت و دفاع از حقوق اتباع آنها نیستند.
در دوره پهلوی دوم مجددا کاپیتولاسیون به تصویب رسید.
دولت امیراسداللّه علم در 13 مهر 1342 تصویبنامه ای صادر کرد که به موجب آن، دولت هنگام تقدیم قرارداد بین المللی وین مربوط به مصونیتهای دیپلماتیک به مجلسین، ماده واحده ای مبنی بر برخورداری اعضای هیئتهای مستشاری امریکا در ایران از امتیازات و مصونیتهای مربوط به کارکنان اداری و فنی نمایندگان دیپلماتیک مشروحه در قرارداد وین، به آن منضم نماید.
این تصویبنامه در انجام تقاضای دولت ایالات متحده امریکا صادر گردیده بود.
چندی بعد قرارداد بین المللی وین و ماده واحده ضمیمه آن در بهمن ماه 1342 به مجلس سنا تسلیم شد.
این قرارداد در 25 خرداد 1343 در زمان دولت حسنعلی منصور (اسفند 42 ـ بهمن 43) به تصویب رسید اما ماده واحده آن پس از قریب به یکماه و نیم و پس از یک روز پرکار و طولانی در روز سه شنبه 3 مرداد 1343 با حضور 26 نفر از 60 سناتور مجلس سنا و هیئت دولت بتصویب رسید این ماده واحده که در مجلس سنا به تصویب رسید بدین شرح می باشد که : «با توجه به لایحه شماره 18ـ2291ـ57 ـ 21 /11 /1342 دولت و ضمائم آن که در تاریخ 21 /11 /42 به مجلس سنا تقدیم شده به دولت اجازه داده می شود که رئیس و اعضای هیئتهای مستشاری نظامی ایالات متحد در ایران که به موجب موافقتنامه های مربوط در استخدام دولت شاهنشاهی می باشند از مصونیتها و معافیتهایی که شامل کارمندان اداری و فنی موصوف در بند «واو» ماده اول قرارداد وین که در تاریخ 18 آوریل 1961 مطابق 29 فروردین 1340 به امضاء رسیده است می باشد برخوردار نمایند» خلاصه اینکه ماده واحده در ساعت 12 شب روز 3 مرداد 1343 تصویب شد و لایحه برای تصویب به مجلس شورای ملی ارسال شد.
فردای روز تصویب لایحه در سنا به تقاضای دولت جلسه فوق العاده تشکیل شد و فوریت لایحه در مجلس شورای ملی تصویب گردید و شور نهایی در جلسه سه شنبه 21 مهر 1343 انجام گرفت و لایحه در این مجلس هم تصویب شد.
(دائره المعارف مصاحب، ج 2؛ سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی، ص 57 ـ 1300)