موضوع : صورت جلسه
موضوع : صورت جلسه
متن سند:
در اجرای امریه مدیریت کل در ساعت 1800 روز سه شنبه 10 /10 /42 کمیسیونی در دفتر معاونت اداره کل سوم با شرکت آقایان شاهین، زیبائی، لیقوانی، زمانی، ابراهیمی تشکیل و در مورد مراجعت اعضاء فراری حزب منحله توده که اکنون از عمل خود پشیمان شده اند مذاکره و نتیجه آن بشرح زیر به استحضار می رسد.به طور کلی تا آنجا که اطلاع در دست است عده ای از کمونیستهای فراری که اکنون در کشورهای پشت پرده بسر می برند از عمل خود نادم بوده و گاه گاه که با افراد ایرانی برخورد می نمایند پس از اظهار ندامت از اعمال گذشته، خواستار راهی جهت مراجعت به کشور می شوند چنانچه چندی قبل عبدالحسین نوشین به وسیله مجتبی مینوی که برای شرکت در کنگره شرق شناسان به مسکو مسافرت کرده بود تقاضا نموده بود تا ترتیبی فراهم نمایند که به وی اجازه ورود به ایران داده شود روی این اصل پس از مذاکرات زیادی که به عمل آمد کمیسیون تصمیم گرفت که صورت اسامی افراد مزبور را جمع آوری و پس از بررسی های لازم به آنان اخطار گردد چنانچه مایل به مراجعت به ایران باشند بایستی کلیه اطلاعات خود را در اختیار ساواک گذارده و سپس مقالاتی در مورد مضار عقاید کمونیستی در روزنامه های کثیرالانتشار به چاپ رسانده و در صورت لزوم حاضر شوند در برابر رادیو و تلویزیون نیز نسبت به عقاید سابق خود اظهار تنفر بنمایند به این ترتیب چنانچه این قبیل افراد واقعا نادم بوده و از عقاید سابق خود دست برداشته باشند حاضر خواهند شد که طبق نظر ساواک عمل نمایند و در غیر اینصورت از آمدن به ایران خودداری خواهند کرد.
موضوعی که از هر جهت حائز اهمیت بود و بایستی قبل از موافقت با آمدن عده ای از نادمین که در حال حاضر و یا در آینده تقاضای ورود به ایران را می نمایند مورد توجه قرار گیرد مسأله محکومیت های افراد فراری می باشد که ناچار پس از ورود به ایران بایستی حکم درباره آنان اجراء و یا مجددا به دادگاههای مربوطه تحویل شوند.
روی این اصل وضع فراریان مقیم کشورهای خارج مورد بررسی و به هشت طبقه تقسیم گردیدند تا در کمیسیون بعدی که نماینده دادستانی ارتش نیز در آن شرکت خواهد داشت تصمیم مقتضی درباره آنان اتخاذ گردد.
اینک خلاصه ای از وضع هشت دسته مزبور ذیلاً به استحضار می رسد: 1ـ افراد فرقه دمکرات آذربایجان1 که بعد از 21 آذر 1325 به شوروی متواری شده اند، این افراد اکثرا فاقد پیشینه بوده و بقیه نیز از نظر قضائی تاکنون محکومیتی ندارند.
2ـ افراد سازمان نظامی حزب منحله توده که بعد از شهریور سال 1333 و کشف سازمان نظامی به وسیله حزب منحله توده با گذرنامه جعلی و با نام مستعار از کشور خارج گردیده اند این قبیل افراد غیابا محکومیت پیدا کرده و پرونده آنان در دادستانی ارتش مفتوح می باشد.
3ـ افراد شناخته شده حزب که به علت فعالیتهای مضره بایستی تحت تعقیب قرار می گرفتند با کمک حزب منحله توده و به صورت غیر مجاز از کشورهای خارج و در کشورهای شرقی اقامت نموده اند این قبیل افراد تاکنون محکومیتی پیدا نکرده اند.
4ـ اعضاء کمیته مرکزی حزب منحله توده که بعد از 15 بهمن 1327 دستگیر و پس از محکومیتهای مختلف در 30 مهر 1329 از زندان شهربانی فرار و سپس با کمک حزب منحله توده به کشورهای شرقی اعزام گردیدند.
5ـ کادرهای حزبی که قبل از قیام ملی 28 مرداد جهت شرکت در سازمانهای کمونیستی جهانی رفته و پس از قیام ملی از مراجعت به ایران خودداری کرده و فعلاً در کشورهای شرقی سکونت دارند.
6ـ افراد حزب پارت دمکرات که دارای عقاید ناسیونالیستی بوده و همچنین افرادیکه در حزب مزبور دارای عقاید کمونیستی می باشند و بعد از انقلاب 14 ژوئیه 1958 از ایران خارج و به عراق یا کشورهای شرقی عزیمت نموده اند.
7ـ افرادی که در سالهای اخیر به منظور ادامه تحصیل در دانشگاه دوستی ملل (پاتربس لومومبا) به طریق غیر مجاز و یا از طریق کشورهای اروپایی به شوروی مسافرت کرده اند.
8ـ افرادی که قبل از قیام ملی 28 مرداد در کشورهای اروپایی مشغول تحصیل بود، ضمنا در سازمانهای کمونیستی جهانی نیز مشغول به کار بوده اند این دسته پس از اتمام تحصیل از آمدن به ایران خودداری و به کشورهای شرقی عزیمت نموده در آنجا مشغول به کار می باشند، بدیهی است که پس از بررسی و اظهار نظر نماینده دادستانی ارتش، نتیجه کلی در گزارش بعدی به استحضار خواهد رسید.
در مورد بانو لرتا نوشین که به ایران آمده و قصد دارد در اداره انتشارات و رادیو استخدام شود کمیسیون اظهار نظر نمود که چون مشارالیها شخصا توده ای نبوده و از نظر هنری نیز در ردیف بهترین هنرپیشگان می باشد و از طرفی آمدن خانم مزبور به ایران مقدمه ای برای مراجعت سایرین خواهد شد با استخدامش در اداره انتشارات رادیو موافقت و حتی از وی پشتیبانی گردد تا بتواند در هنگام شرکت در پیس های مختلف مضار عقاید کمونیستی را به صورت زنده ای برای مردم بیان نماید.
امضاء کنندگان زیبائی دکتر فروزین شاهین لیقوانی زمانی ابراهیمی
توضیحات سند:
1ـ فرقه دمکرات آذربایجان: موقعیت استراتژیکی ایران به عنوان شریان حیاتی منطقه و ((پل پیروزی)) در جنگ جهانی دوم، نزد شوروی ها زمانی اهمیت می یابد که ارتش سرخ ثمره شیرین آن را عملاً در بخشی از خاک ایران تجربه کرده بود.از این رو الحاق بخش شمالی ایران به آذربایجان شوروی در دستور کار ((باقروف)) قرار می گیرد.
طرح ((شرکت مختلط نفت شوروی)) در مجلس شورای ملی سناریوی از پیش ساخته ای بود که امکان عملی شدن آن نه تنها برای دولت ایران محال بود، بلکه این مسئله برای شوروی ها به روشنی از پیش معلوم بود.
خوب، چه می توان کرد؟ باید زمینه را فراهم ساخت! هر چه باشد شوروی در ایران تعهداتی دارد.
ایران نه تنها کشور دوست و همسایه است، بلکه تمام شیره حیاتی خود را برای کمک به شوروی در جنگ جهانی دوم نثار نموده است.
پس باید از راهی دیگر بر سر سفره نشست و نمکدان را نشکست! در نتیجه طرح و اجرای نقشه بدین شکل بود که ابتدا می بایست نهضتی ملی در آذربایجان تحقق پذیرد و بدین ترتیب قدرتی در شمال ایران پدید آید که بتواند «تهران» را تحت تأثیر و نفوذ خود قرار دهد.
از این رو برای رهبری نهضت، باید چهره ای آشنا و عنصری کار کشته و حرفه ای نامزد شود! با چنین طرح و برنامه ای بود که «پیشه وری» مأموریت می یابد تا فرقه دموکرات را در آذربایجان سازماندهی کند.
برای اجرای این برنامه، مستعدترین عامل از میان کمونیستها کسی جز «سید جعفر پیشه وری» شناخته شده قدیمی بود که برای نخستین بار در باکو جلب افکار کمونیستی و انقلاب بلشویکی می شود و در سال 1918 شمسی، پس از بر برگزاری اولین کنگره ((حزب کمونیست ایران)) در بندر انزلی، به عنوان عضو کمیته مرکزی و یکی از چهار سخنگو و رهبر اصلی حزب انتخاب می شود.
پیشه وری در سال 1304 رابط ((حزب کمونیست ایران)) و کمینترن بود و در سال 1306 در کنگره دوم حزب کمونیست، معروف به کنگره ارومیه که در شهر ((رستوف)) برگزار شده بود مجددا به عنوان دبیر کمیته مرکزی و مسئول تشکیلات حزب در تهران انتخاب می شود.
پیشه وری در مهر ماه 1320 در اجلاسیه هیئت مؤسسان حزب توده شرکت می کند و جزو رهبران اولیه حزب انتخاب می شود و به اتفاق ((ایرج اسکندری)) اولین مرامنامه حزب را تنظیم می کند ولی طولی نمی کشد که به علت اختلافات درون تشکیلاتی از حزب کناره گیری می کند.
پیشه وری در خرداد ماه 1322 روزنامه ((آژیر)) را در تهران انتشار می دهد.
بدنبال توقیف روزنامه ((آژیر)) در مرداد ماه 1324 پیشه وری به آذربایجان می رود و یک ماه بعد در شهریور ماه 1324 ((فرقه دمکرات آذربایجان)) را تأسیس می کند و در آذرماه همان سال با حمایت ((ارتش سرخ)) و گروه ((فدائیان فرقه)) تحت فرماندهی ((دانشیان)) و افسران متواری حزب توده حکومت خود مختار فرقه را در سرتاسر آذربایجان اعلام می کند.
پس از روی کار آمدن دولت ((قوام)) و خروج قوای نظامی شوروی از مناطق اشغالی، فرقه دمکرات در مقابل قوای نظامی دولت تاب مقاومت نیاورد و در آذر ماه 1325 ((فرقه دمکرات)) در داخل کشور به کلی متلاشی و سران فرقه به آذربایجان شوروی می گریزند.