موضوع : سردار فیاض محمدخان زکریا
تاریخ سند: 17 خرداد 1345
موضوع : سردار فیاض محمدخان زکریا
متن سند:
به : اداره کل سوم از : اداره کل دوم شماره : 16665 /221 بطوری که خاطر عالی مستحضر است مجله سپید و سیاه از شماره روز جمعه 13 /3 /45 خود شروع به انتشار خاطرات سردار فیاض محمدخان زکریا نموده است.نامبرده از رجال مشهور افغانستان بوده در گذشته مشاغل مهمی را از قبیل سفارت و وزارت به عهده داشته است وی کسی است که با سمت وزیر خارجه افغانستان پیمان سعدآباد1 را امضا کرده است اخیرا بر سر میراث پدری بین ایشان و خواهرانش به هم خورده و همچنین با اعلیحضرت و خاندان سلطنت نیز بر سر مقدار زیادی زمین که در بهترین نقاط شهر کابل قرار دارد اختلافاتی پیدا کرده است.
موضوع این است که مقداری از این زمینها را مارشال شاه ولیخان2 و شاهدخت بلقیس تصرف نموده اند و می خواهند بقیه را هم به میزان هر جریب بیست و پنج هزار افغانی از او بخرند و حال آنکه این زمین هر جریب قریب دو میلیون افغانی قیمت دارد این اختلافات باعث شدند که سردار فیاض محمدخان [و ]خانواده اش سال گذشته به طور کلی به آمریکا مهاجرت نمایند.
موضوع انتشار خاطرات سیاسی ایشان و ارسال آن برای مجله سپید و سیاه یک عمل انتقامجویانه است و سردار می خواهد با این عمل در درجه اول مقامات عالیه افغانی را مرعوب کرده تا شاید از این راه به خواسته های خود برسد و چنانچه از این طریق به مقصود نرسید با فاش کردن مطالب سیاسی انتقام خود را بگیرد و این مطلب از نحوه ارسال قسمت اول خاطرات سیاسی او که مربوط به روابط روسیه و افغانستان است به خوبی مستفاد می شود چه سردار در نامه خود به مجله سپید و سیاه نوشته اند چنانچه شما قسمت اول خاطرات را منتشر کردید بقیه را برای شما خواهم فرستاد و چون ایشان می دانند که مجله سپید و سیاه در افغانستان خواننده زیاد دارد خواسته است از این راه اعلیحضرت و سایر مقامات را دچار واهمه کند تا در مقابل خواسته های او تسلیم شود.
روز یکشنبه 15 /3 /45 مدیر عمومی وزارت خارجه از متصدی امور فرهنگی و مطبوعاتی سفارت خواهش کردند تا به ملاقاتشان برود پس از تعارفات لازم ایشان موضوع نشر خاطرات را پیش کشیده و اظهار داشتند که چون ممکن است سردار فیاض محمدخان برای انتقامجوئی در خاطرات خود مطالبی را ذکر کند که مغایر با مصالح خاندان سلطنتی افغانستان و سیاست این کشور باشد علیهذا خواهش دارم مقامات شاهنشاهی به هر نحو که مصلحت بدانند ترتیبی بدهند که یا دنباله درج این خاطرات در مجله سپید و سیاه قطع شود و یا اینکه [به] چاپ قسمت اول که مربوط به روابط شوروی و افغانستان است اکتفا گردد.
روی هم رفته مطلبی درج نشود که برای دولت و مقامات عالیه ما ناراحت کننده باشد.
پینوشت تیمسار ریاست ساواک.
گیرندگان خبر : اداره کل هفتم اداره کل سوم به مجله سپید و سیاه ابلاغ شود از درج بقیه آن خودداری نماید.
17 /3 /45 در ساعت 11 روز 18 /3 سال 45 به بخش 334 واصل گردید.
محترما به عرض می رساند در اجرای اوامر ریاست معظم ساواک به آقای دکتر بهزادی مدیر مجله سپید و سیاه ابلاغ گردید از ادامه انتشار مقاله مورد بحث بنا به مقتضیات روابط سیاسی ایران و افغانستان خودداری نماید.
19 /3 /45 تحقیق به عمل آمد هدف ناشر افزایش تیراژ در کشور افغانستان بوده گزارش عرضی تهیه شد 19 /3 /45 1ـ در بولتن درج شود 2ـ نتیجه اقدامات گزارش تا به عرض برسد.
3ـ امکان دارد مجله برای درج این مقاله پولی گرفته باشد در هر حال انگیزه مجله روشن شود 19 /3 اوامر مدیریت کل اقدام شد.
دستور داده شد که از ادامه انتشارش جلوگیری گردد.
در پرونده مجله سپید و سیاه بایگانی شود.
توضیحات سند:
1ـ پیمان سعدآباد: 17 تیر 1316 (8 ژوئیه 1937) پیمان سعدآباد توسط وزرای خارجه دولت ایران، عراق، ترکیه و افعانستان درقصر سعدآباد تهران به امضا رسید.پیمان سعدآباد که به پیمان عدم تعرض نیز مشهور است.
یک مقدمه و 10 ماده دارد.
در مقدمه پیمان چهار کشور مذکور تمایل خود را به گسترش روابط دوستانه بین خود و نیز تأمین و استقرار صلح و امنیت در شرق نزدیک ابراز داشته و اعلام کرده اند که در جهت اجرای وظایفی که به موجب عهدنامه تحریم جنگ پاریس (به تاریخ 27 اوت 1928) و میثاق جامعه ملل به عهده گرفته اند، این پیمان را منعقد می کنند.
به موجب مواد پیمان نیز طرفها متعهد شده اند که در امور داخلی یکدیگر مداخله نکنند، به مرزهای یکدیگر احترام گذارند، در کلیه اختلافهای بین المللی که به منافع مشترک آنها مربوط می شود، با یکدیگر مشورت نمایند، به عملیات تجاوزکارانه (چه مستقیم و چه غیرمستقیم) علیه یکدیگر اقدام نکنند، از تشکیل و یاعملیات گروه های مسلح که هدف آن اختلال نظم وامنیت و واژگون ساختن حکومتهای یکدیگر می باشد، جلوگیری نمایند و بالاخره اختلافهای خود را از طریق مسالمت آمیز حل و فصل کنند.
عمر پیمان سعدآباد بسیار کوتاه بود.
این پیمان در شهریور 1320، که نیروهای انگلستان از خاک عراق به ایران حمله کردند، در عمل موجودیت خود را از دست داد.
ـ بررسی تاریخی اختلافات مرزی ایران وعراق، اصغر جعفری و همدانی، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، تهران، 1367، ص 205 و 206 2ـ مارشال شاه ولیخان پسر محمد نادرشاه که طی سالهای 1292 تا 1933 در افغانستان حکومت کرد و در زمان حکومت (برادر زاده اش) محمد ظاهرشاه یکی از ارکان قدرت او به حساب می آمد، که با مخالفت ظاهر شاه روبرو شد و در سال 1953 بدلیل رقابت شدید سیاسی و در یک حرکت شبه کودتا توسط داودخان که با حمایت ظاهر شاه صورت گرفت شاه ولیخان را از صحنه قدرت برکنار کردند.
افغانستان : تألیف علیرضا علی آبادی ص 47