گزارش ملاقات نماینده ساواک با آیات الله شیرازی و قمی در مشهد
تاریخ سند: 4 آذر 1357
گزارش ملاقات نماینده ساواک با آیات الله شیرازی و قمی در مشهد
متن سند:
تاریخ: [4 /9 /1357]گزارش ملاقات نماینده ساواک با آیات الله شیرازی و قمی در مشهد
برای بررسی وضعیت مشهد و استعلام نظر آیات‌الله شیرازی و قمی درباره برنامه ماه محرم، در تاریخ 3 /9 /57 (2537 شاهنشاهی)، نماینده‌ای از مرکز به مشهد اعزام گردیده که نتیجه مشاهدات نماینده مذکور و مذاکرات خود با آیات مورد بحث و تبادل نظری که با استاندار خراسان به عمل آورده ذیلاً به استحضار می‌رسد.
1. وضعیت منزل آیت‌الله سیدعبدالله شیرازی و اظهارات او .
منزل آیت‌الله شیرازی به صورت یک مرکز تجمع و تبادل نظر درباره مسائل روز و همچنین پایگاه مخالفین حکومت درآمده است. بر دیوارهای منزل وی شعارها و اعلامیه‌های موهنی علیه مقامات عالیه مملکت نصب می‌باشد. وی پسران متعددی دارد و دو دستگاه تلفن در منزلش دایر می‌باشد که دائماً از داخل شهر مشهد و سایر نقاط کشور و حتی خارج از کشور با این تلفن‌ها تماس گرفته می‌شود و نظر شیرازی درباره مسائل مختلف استعلام می‌گردد که هر یک از پسرانش که گوشی را برمی‌دارد، متناسب با ذوق و احساس خود جوابی به تلفن کننده می‌دهند و معمولاً این جواب‌ها در جهت تحریک مردم و ضدیت با حکومت است. ظاهراً کارگردان منزل شیرازی، پسر دوم او به نام محمدعلی می‌باشد اما رشته تمام کارها به طور کامل در دست او متمرکز نیست.
در مدتی که نماینده ساواک در منزل شیرازی بوده مشاهده کرده که تعدادی از مردم، دو نفر جوان را که گویا با سنگ شیشه می‌شکسته‌اند به منزل شیرازی آورده و این دو را مورد ضرب و شتم قرار داده و کوشش داشته‌اند که از این دو نفر اعتراف بگیرند که عامل ساواک هستند و به دستور ساواک مبادرت به شکستن شیشه‌ها نموده‌اند. چند روز قبل در خیابان‌های اطراف منزل شیرازی تظاهرات اخلال‌گرانه‌ای بوده که مأمورین مبادرت به تیراندازی کرده‌اند و سه نفر کشته شده‌اند. آیت‌الله شیرازی و پسرانش این اقدام را به عنوان حمله مسلحانه به منزل شیرازی وانمود و به دنبال حادثه تیراندازی در صحن مطهر امام رضا (ع)، بهانه جدیدی برای تشدید تبلیغات ضد دولتی به دست آورده‌اند و به این ترتیب منزل شیرازی به صورت یکی از کانون‌های فعال ضد دولتی درآمده است، به ترتیبی که خاطر خانه‌های ملاهای سابق و به چوب بستن مردم با گناه و بیگناه در اعصار گذشته را زنده می‌کند.
نماینده ساواک پس از مذاکرات مفصلی که با سیدمحمدعلی فرزند آیت‌الله شیرازی داشته و اظهارات مشارالیه به طور عمده پیرامون حوادث جاری کشور و به اصطلاح حمله اخیر مأمورین به منزل پدرش و تیراندازی در صحن حضرت امام رضا(ع) بوده، سرانجام با آیت‌الله شیرازی دیدار و گفتگو نموده و شیرازی اظهار داشته است:
من اصولاً در اعماق قلبم رژیم ایران را تأیید می‌کنم و وجود شاهنشاه را برای استقلال ایران لازم می‌دانم، اما شرط اساسی آن است که شاهنشاه واقعاً مسلمان شیعه باشند و طبق دستورات صریح دین عمل کنند. قبلاً به وسیله ولیان به شاهنشاه در مورد نظریات خودم پیغام دادم و گفتم که موضوع بی‌حجابی را لغو کنند و قوانین ضد دینی را از میان ببرند و حتی گفتم که علیاحضرت ملکه با چادر در مجامع آن هم نه مجامع رسمی ظاهر شوند، ولی حتی چند روز بعد دیدم که باز ایشان بدون چادر با شاهنشاه در مجلس حاضر شده بودند. این کارها خلاف اصول مذهب شیعه است بعلاوه با این کشتارها و مردم‌آزاری‌ها و حوادث نامطلوب که اتفاق می‌افتد، من بهانه‌ای ندارم تا نزد مردم، رژیم را توجیه کنم و از آن حمایت نمایم.
من چهارده خواسته داشتم که در گذشته گفته‌ام و حالا شاید با توجه به اوضاع روز این خواسته‌ها زیادتر شده باشد و باید در برخی قوانین تجدیدنظر شود، وضعیتی به وجود آید که مانند دوره صفویه، شاه در مملکت نقش شاهان صفویه تا زمان شاه عباس را داشته باشد.
از آیت‌الله شیرازی با توجه به احتمال بروز حوادثی در ماه محرم سئوال شد که نظرش درباره ایجاد محدودیت برای مراسم و مجالس عزاداری و اجتماعات چیست؟ در پاسخ اظهار نمود: اگر محدود کنید و تضییقات ایجاد کنید، سبب بروز عقده خواهد شد و مردم طور دیگری عکس‌العمل نشان خواهند داد. وقتی به او گفته شد چاره و راه حل چیست، اظهار داشت: به طور متوسط رفتار کنید و حد وسط را بگیرید و کشتار هم نکنید و در مقابل سئوالات مجددی که درباره اینکه چگونه به طور متوسط رفتار شود، توضیح بیشتری نداد.
2. وضعیت منزل آیت‌الله سیدحسن طباطبائی قمی و اظهارات پسر او .
وضعیتی که در منزل آیت‌الله شیرازی مشاهده گردید، عیناً در منزل آیت‌الله قمی نیز قابل مشاهده می‌باشد با این تفاوت که امور مربوط به قمی را پسر بزرگش اداره می‌کند و منزل وی نیز به صورت پایگاه دیگری برای اجتماع و تحریکات علیه حکومت درآمده است.
آیت‌الله قمی به این بهانه که نمی‌خواهد با مراجعین بخصوص کسانی که خواهان اجازه برای راه‌پیمائی روز یکشنبه پنجم آذر هستند مواجه شود و لذا از اندرون خارج نمی‌گردد، از ملاقات با نماینده ساواک خودداری و پسرش که نقش سخنگوی پدر را ایفا می‌کند مطالبی اظهار کرده است که خلاصه آن به شرح زیر از عرض می‌گذارد:
با وضعیتی که پیش آمده، امکان مخالفت مستقیم با خمینی وجود ندارد؛ معهذا پدرش تنها کسی است که شجاعت و توانائی مقابله با خمینی را دارد، اما هم‌اکنون به شدت تحت فشار عوامل مخالف می‌باشد و تاکنون هیچ اعتصاب و کم‌کاری را تأیید نکرده است و از هر 10 موردی که خواسته مخالفین است یک مورد را مورد تأیید قرار داده و آن هم وقتی که ناچار گردیده است. هم اکنون در مشهد و همینطور در سایر نقاط، یک عده عوامل مخالف که از خمینی طرفداری می‌کنند ابتکار عمل را به دست دارند و اینها هستند که مانع اعاده نظم و آرامش می‌شوند. آیت‌الله قمی سعی دارد که مسائل مملکت زودتر حل شود و با آیت‌الله شریعتمداری هم تماس گرفته تا ترتیباتی فراهم آورد که اجماع علماء را در مقابل خمینی تشکیل بدهند و فعلاً مشغول فعالیت برای این طرح می‌باشند.
پسر آیت‌الله قمی درباره نظر پدرش پیرامون برنامه ماه محرم گفت: شخصاً در این فکر هستم و تلاش می‌کنم که شاید پدرم را راضی کنم که در ایام محرم برای زیارت عتبات به عراق برود و اگر موفق نشوم پیشنهاد می‌کنم که در ماه محرم منزل ما را ببندید و تحت محاصره مأمورین باشد و همچنین با برگزاری مجالس روضه خوانی و حرکت دستجات که در شرایط سال جاری وقوع خطرات را در بر خواهد داشت، مخالفت و ممانعت به عمل آورید. در این صورت فقط یک مشکل خواهد بود که بگویند دولت جلوگیری کرده و اگر این اقدام نشود و محرکین و مخالفین در هر صنف و گروه دستگیر نشوند، بی‌تردید ماه محرم با حوادث خطرناک و زیانبخشی پیش خواهد آمد.
3. مذاکره با استاندار خراسان .
استاندار جدید خراسان که قبلاً در سالهای 1340 تا 1344 در همین سمت خدمت کرده، به اوضاع اجتماعی مشهد آشنائی دارد اما به دلیل اینکه بنا به اظهار خودش خط‌مشی کلی را نمی‌داند و در بلاتکلیفی به سر می‌برد، نمی‌داند چه برنامه‌ای اجرا کند و فرمانداری نظامی مشهد هم با او همکاری و هماهنگی نمی‌نماید. آزادی عمل مخالفین و عدم وجود برنامه مشخص و همچنین بی‌برنامگی سایر سازمان‌ها، مانع از آن است که بتواند در شرایط فعلی مشکلی را حل کند. بعلاوه نمی‌داند که به افراد میهن‌پرست و شاهدوست که مرتب از او اجازه ابراز احساسات می‌خواهند و شهربانی و ژاندارمری در این مورد همکاری نمی‌کنند، چه جوابی بدهد.
ارزیابی خبر .
خبر فوق صحت دارد.
توضیح .
شرایط نامطلوب و سوءاستفاده از فضای باز سیاسی منجر به روی‌آوری عناصر فرصت‌طلب به سوی روحانیون شده و آنها احساس حاکمیت می‌کنند. آیت‌الله شیرازی گذشته را و رفتاری را که عراقی‌ها با او داشته‌اند از یاد برده و سرخوش از توفیقی که هم اکنون از روی آوری مردم و پول‌های بی‌حساب[که]نصیبش شده، به تدریج نغمه‌های صریح مخالفت‌ساز می‌کند. آیت‌الله قمی هم که همواره در موضع مخالف بوده، اگرچه وانمود می‌کند که چندان مخالفت عمیقی ندارد و به اقتضاء روز همگامی‌هائی با مخالفین نشان می‌دهد، چندان از وضع آشفته[ای] که عجالتاً منافع مادی و معنوی‌اش را تأمین می‌سازد ناراضی نیست. وضع روحانیون در سایر نقاط نیز کم و بیش مانند این افراد است.
مخالفین از مماشاتی که با آنها می‌شود شدیداً سوءاستفاده می‌کنند و مجموع این عوامل، محیط رعب و وحشت و ناامنی و حکومت در حکومت و مآلاً هرج و مرج را به تدریج در بسیاری از نقاط کشور حاکم می‌کند و با شایعات و اخبار درست یا نادرستی که درباره احتمال اغتشاش و فعالیت‌های مسلحانه در جریان ماه محرم منتشر می‌شود، مردم را شدیداً نگران کرده و هر روز بر تجری مخالفین و محرکین می‌افزاید و میهن‌‌پرستان را در اضطراب و نگرانی بیشتر فرو می‌برد.
عوامل محرک و مغرض نشان داده‌اند که فضای باز سیاسی را محترم نمی‌شمارند و از آزادی و مماشات سوءاستفاده می‌کنند و اقلیت لجام گسیخته‌ای هستند که چون درباره آنها قانون اجرا نمی‌شود، اکثریت ملت ایران را تحت فشار قرار داده‌اند.
خمینی نیز که هدفش واقعاً مشخص نیست، هر روز تحریک تازه‌ای می‌کند و عوامل و جیره‌خوارانش در ایران بر تشدید تروریسم تبلیغاتی خود می‌افزایند و طبیعی است که کمونیست‌ها و دیگر دشمنان ملت ایران هم از این وضعیت بهره‌برداری می‌کنند و هر کدام هوائی در سر می‌پرورانند که اینگونه هوس‌ها چیزی جز تجزیه ایران یا راهگشائی برای تسلط بیگانگان بر این سرزمین نیست و بی‌تردید این وضعیت مورد تأیید ملت و رهبر ملت ایران نمی‌باشد.
مماشات بیشتر نسبت به عوامل محرک و اغماض نسبت به اعمال براندازانه خرابکاران، خطرات زیادی برای امنیت و استقلال مملکت در بر دارد.
ماه محرم زمینه مستعدی را در اختیار مخالفین قرار می‌دهد تا در صورتی که آزاد گذارده شوند، به اقدامات حاد و خطرناک دست بزنند و چنانچه اجتماعات آنها آزاد باشد و محرکین با آسودگی به تحریکات بپردازند، مبارزه با مردم تحریک شده و عصبانی که مدت‌ها است مورد تبلیغات منفی هستند کار بسیار دشواری خواهد بود.
بسیاری از آیات نه صریحاً بلکه تلویحاً با محدودبودن مجالس و جلوگیری از حرکت دستجات و دستگیری محرکین در هر صنف و طبقه ابراز موافقت کرده‌اند و افراد واقع بین نیز چاره کار را در همین می‌دانند و بعلاوه افراد فراوان میهن‌پرست منتظر اشاره‌ای هستند تا آنها نیز به نمایش قدرت دست بزنند.
از طبقه‌بندی سری خارج و در طبقه‌بندی خیلی محرمانه قرار گرفت. کندری
در پرونده شخصی سیدحسن طباطبائی قمی به کلاسه 66680 بایگانی شود. کندری 6 /9 /57