حوادث و وقایع اخلالگرانه در نقاط مختلف کشور به مناسبت چهلمین روز کشته شدن چند تن از اخلالگران در شهر قم
تاریخ سند: 25 بهمن 1356
حوادث و وقایع اخلالگرانه در نقاط مختلف کشور به مناسبت چهلمین روز کشته شدن چند تن از اخلالگران در شهر قم
متن سند:
از روز 25 /11 /36 از طرف آیات و برخی از روحانیون مقیم شهر قم اعلامیه هائی منتشر گردید و طی این اعلامیه ها از مردم درخواست شد که بمناسبت چهلمین روز کشته شدن چند تن از اخلالگران در حوادث 19 دیماه سال جاری در شهرستان مذکور، اقدام به تعطیل مغازه ها نموده و مجالس فاتحه و عزاداری برپا دارند.متعاقبا از جانب عوامل آیات مقیم قم و افراطیون مذهبی ضمن توزیع اعلامیه های منتشر شده در شهرهای مختلف کشور کوششهایی بعمل آمد تا روز 29 /11 /36 تعطیل عمومی بصورت عمل در آید.
(مراتب قبلاً باستحضار رسیده است).
1 از بعد از ظهر روز 27 /11 /36 تا ساعت 1330 روز 29 /11 /36 اقدامات و فعالیتهائی در رابطه با موضوع فوق در قم و سایر نقاط کشور انجام شده که چگونگی بشرح زیر از عرض می گذرد: 1 ـ از بعد از ظهر روز 27 /11 /36 تا بامداد روز 29 /11 /36 فتوکپی و رونوشت اعلامیه های تهیه شده بوسیله آیات و روحانیون مقیم قم به تعداد زیادی در اکثر نقاط کشور توزیع گردیده است.
2 ـ شهرستان قم ـ وقایع شهرستان قم عبارت بوده است از: الف ـ مغازه های بازار قم و اغلب مغازه های خیابانها باستثناء مغازه های نانوائی و قصابی تعطیل بوده است.
ب ـ باستثناء دبیرستان حکیم نظامی قم که حدود هشتاد درصد از دانش آموزان آن از حضور در کلاسهای درس خودداری کرده اند بقیه مدارس این شهر فعالیت عادی خود را ادامه داده اند.
پ ـ ساعت 0700 روز 29 /11 /36 حدود 70 نفر از کارگران کارخانه ژورنال گاز شهر قم برای شرکت در مجلس منعقده در مسجد اعظم شهر قم دست از کار کشیده اند.
ت ـ از ساعت 0900 روز 29 /11 /36 در مسجد اعظم شهر قم مجلس تذکر تشکیل شده است.
در این مجلس حدود 20 هزار نفر از طلاب علوم دینی و سایر طبقات مردم شرکت نموده و آیات اله شریعتمداری، گلپایگانی و نجفی مرعشی و همچنین تعدادی از روحانیون سرشناس قم در این مجلس حضور یافته اند.
در این اجتماع سه نفر واعظ سخنرانی نموده و به خانواده های مقتولین تسلیت گفته و یکی از آنان ضمن اشاره به اصول قانون اساسی و اینکه یکی از وظایف رهبری مملکت ترویج دین اسلام و مذهب شیعه است، مدعی شده که این اصل از قانون اساسی ایران تا کنون اجراء نگردیده است.
1 اجتماع مذکور بدون بروز حادثه خاصی در ساعت 1200 پایان پذیرفته و شرکت کنندگان مسجد را ترک نموده اند.
در بین طلاب شرکت کننده در این مجلس گفته شده که در ساعت 1500 روز 29 /11 /36 برای انجام تظاهرات در مسجد اعظم اجتماع نمایند.
ث ـ ساعت 1000 روز 29 /11 /36 حدود 50 نفر زن چادری قصد داشته اند در مجلس منعقده در مسجد اعظم قم شرکت نمایند که مامورین انتظامی بنحو مقتضی از ورود آنان به مسجد جلوگیری کرده اند.
3 ـ شهرستان کاشان ـ در کاشان اعلامیه های آیات به تعداد زیادی توزیع شده و از صبح روز 29 /11 /36 بازار و مغازه های خیابانهای شهر باستثناء مغازه های نانوائی و قصابی تعطیل بوده و کسبه ای که مغازه های خود را بطور پراکنده باز کرده اند مورد تهدید بوده و کسبه ای که مغازه های خود را بطور پراکنده باز کرده اند مورد تهدید تلفنی واقع و بناچار مغازه های خود را تعطیل کرده اند.
2 از ساعت 0900 روز 29 /11 /36 مجلسی با شرکت حدود 15 هزار نفر از طبقات مختلف در یکی از مساجد کاشان برگزار شده و یک نفر واعظ که از قم بآن شهر رفته بوده در سخنان خود به خانواده های مقتولین مورد نظر تسلیت گفته و متعاقبا جمعیت شرکت کننده با آرامش مسجد را ترک و متفرق شده اند.
4ـ تهران ـ در پایتخت مجلس تذکر یا ترحیم بخصوصی تشکیل نگردیده و در روز 29 /11 /36 عکس العمل بازاریان و کسبه بشرح زیر بوده است: الف ـ کلیه مغازه های بازار تهران در ساعت 0900 روز 29 /11 /36 بطور معمول باز شده ولیکن از ساعت 0930 بتدریج تعدادی از عناصر متعصب مذهبی مبادرت به بستن مغازه ها در بازار بزرگ، عباس آباد، چهار سوق کوچک و چهار سوق بزرگ و بازارچه سعادت تا خیابان مولوی نموده اند.
متعاقب این جریان از جانب مسئولین اتاق اصناف و مامورین کلانتری بازار اقدام به ثبت شماره های مغازه های تعطیل شده گردیده و لحظاتی بعد کسبه که در اطراف مغازه های خود پراکنده بوده اند اقدام به گشودن مجدد مغازه های خود کرده و تا ساعت 1200 متجاوز از هشتاد درصد مغازه های قسمت اصلی بازار تهران باز شده بود و در بازار بزازها بجهت تعطیل مغازه های کسبه کلیمی حدود پنجاه درصد از مغازه ها تعطیل است.
ب ـ بازار تجریش باستثناء فروشندگان مواد غذایی بحال تعطیل درآمده و سایر کسبه از گشودن مغازه های خود امتناع کرده اند.
پ ـ در شهر ری مغازه ای تعطیل نشده و کلیه مغازه های بازار و خیابان های این شهر باز است.
ت ـ در کرج کوشش برای تعطیل مغازه ها شدید بوده و یکی از مامورین اتاق اصناف که مغازه داران را تشویق به باز کردن اماکن کسب خود می نموده، بوسیله چاقو مورد حمله فرد ناشناسی واقع و مجروح و به بیمارستان منتقل شده است.
ضارب پس از این واقعه از محل متواری گردیده است.
در چهار مسجد شهر کرج مجالس ترحیم و فاتحه خوانی تشکیل شده و در هر مجلسی تعداد معدودی حضور یافته اند.
از ساعت 1130 به بعد کسبه کرج بتدریج به گشودن مغازه های خود پرداخته اند و تا ساعت 1200 حدود نود و پنج درصد از مغازه ها باز شده است.
5 ـ استان آذربایجانشرقی ـ وقایع زیر در رابطه با حوادث اخلالگرانه شهر قم در آذربایجانشرقی رخ داده است:1 الف ـ تعداد زیادی رونوشت و فتوکپی اعلامیه های آیات قم بخصوص آیت اله شریعتمداری در تبریز و سایر شهرهای آذربایجانشرقی توزیع گردیده است که در روزهای 27 و 28 /11 /36هفده نفر از موزعین اعلامیه های مذکور توسط مامورین انتظامی دستگیر شده اند .
ب ـ شب هنگام مورخ 28 /11 /36 افراد ناشناسی مبادرت به شکستن شیشه های یکی از شعب بانک صادرات در اردبیل نموده اند که متعاقبا یک نفر از این افراد توسط مامورین انتظامی شناسائی و دستگیر شده است.
پ ـ شب هنگام مورخ 28 /11 /36 تعدادی اعلامیه دست نویس به دیوارهای نقاط مختلف شهر تبریز الصاق گردیده که توسط مامورین انتظامی جمع آوری شده است.
در این اعلامیه ضمن اشاره به وقایع 15 خرداد سال 2522 عنوان شده که واقعه 19 دیماه سال جاری قم تکرار همان واقعه است و طی مطالب اعلامیه به مقامات عالیه مملکتی اهانت شده است.
ت ـ روز 28 /11 /36 از طرف چند تن از روحانیون سرشناس شهر تبریز اعلامیه ای منتشر و طی آن اعلام شده که بمناسبت چهلمین روز واقعه قم مجلس یادبود در مسجد میرزا یوسف مجتهدی شهر تبریز برگزار خواهد شد.
1 ث ـ از صبح روز 29 /11 /36 بازارهای شهرستانهای تبریز، مراغه، اهر، سراب، آذرشهر و خسروشاه تعطیل بوده است.
ج ـ از ساعت 1000 روز 29 /11 /36 گروهی از اخلالگران و متعصبین در خیابانهای مختلف شهر تبریز به تظاهرات دست زده و ابتدا با پرتاب سنگ به اتوموبیل رئیس پلیس تبریز خساراتی وارد نموده اند.
2 تظاهر کنندگان در خیابان کورش تبریز ابتدا یکدستگاه موتورسیکلت را که جلو پاسگاه پلیس خیابان مذکور قرار داشته آتش زده و بعدا در پاسگاه پلیس نیز آتش سوزی ایجاد نموده اند.
مامورین پلیس به مقابله پرداخته و یکی از افسران شهربانی آذربایجان با پرتاب سنگ از سوی تظاهر کنندگان از ناحیه سر مجروح شده است.
3 چ ـ تظاهرکنندگان در اطراف بازار تبریز شیشه های شعبه بانکملی را با پرتاب سنگ شکسته و به اتوموبیلهائی که در اطراف بازار پارک بوده خساراتی وارد نموده اند.
ح ـ گروه دیگری از تظاهر کنندگان در خیابان پهلوی تبریز بحرکت در آمده و شیشه های مغازه هایی که باز بوده اند را شکسته اند.
خ ـ اخلالگران همچنین هتل آسیا، سینما آسیا، شعب بانک ملی ایران و انگلیس و بانک صادرات، فروشگاه تعاونی شهر و روستا، فروشگاه مبلیران، ساختمان حزب رستاخیز، اداره بیمه های اجتماعی، شعب بانکهای تهران و چند دستگاه اتومبیل شخصی را آتش زده اند.
د ـ بعلت تراکم جمعیت ماشینهای آتش نشانی قادر به اطفاء حریق در نقاط مختلف نشده اند و برای خاموش کردن آتش از نیروی پادگان تبریز استمداد شده است.
ذ ـ تظاهرات تا ساعت 1330 کماکان ادامه داشته و در نقاط مختلف شهر اخلالگران در حال خرابکاری و ایجاد آتش سوزی بوده اند.
ر ـ شورای هماهنگی استان آذربایجانشرقی بطور فوق العاده تشکیل و تصمیم گرفته شده که واحدهائی از نیروهای مسلح نظامی برای کمک به مامورین انتظامی وارد در عمل شوند.
1 6 ـ استان خوزستان ـ در شهرهای مختلف خوزستان وقایع زیر طی روزهای 27، 28 و 29 /11 /36 رخ داده است: الف ـ ساعت 1700 روز 28 /11 /36 مجلس موعظه ای در مسجد اصفهانیهای شهر آبادان با شرکت حدود 800 نفر تشکیل شده است.
سخنران این مجلس یکی از وعاظ غیر محلی بوده که در سخنان خود مردم را به تعطیل عمومی در روز 29 /11 /36 ترغیب مینموده که متعاقب این سخنرانی ممنوع از وعظ شده و از منطقه طرد گردیده است.
2 ب ـ در ساعت 2000 روز 28 /11 /36 حدود 1000 نفر که در مسجد بهبهانیها در شهر آبادان اجتماع کرده و به انتظار سخنرانی واعظ فوق الذکر (ممنوع از وعظ) بوده اند، پس از اطلاع از ممنوع المنبر شدن او اقدام به شعار دادن نموده و به هنگام خروج از مسجد مبادرت به پرتاب سنگ بسوی مامورین شهربانی که در اطراف مسجد مستقر بوده اند، کرده اند.
در این هنگام رئیس شهربانی آبادان همراه با تعدادی مامورین کمکی به محل وارد و با شلیک چند تیر هوائی تظاهر کنندگان را متفرق و 12 نفر از آنان از جمله یک نفر دختر را دستگیر نموده اند.
پ ـ روز 29 /11 /36 کلیه مغازه های شهر آبادان، خرمشهر، دزفول و اهواز باز بوده و وضع عمومی در این مناطق عادی بوده است .
ت ـ عده ای از متعصبین مذهبی در خرمشهر تصمیم به برگزاری مجلس ترحیم در یکی از مساجد این شهرستان را داشته اند که مامورین شهربانی خرمشهر با عنوان اینکه برای تشکیل مجلس مذکور کسب اجازه قبلی نشده است مسجد را بسته و از برگزاری مراسم جلوگیری کرده اند.
ث ـ در شهرستان بهبهان نیز مامورین شهربانی از تشکیل مجلس مشابه در این شهرستان جلوگیری کرده اند.
1 7 ـ استان خراسان ـ در خراسان و بخصوص از طرف حوزه علمیه مشهد در جریان وقایع دیماه قم و بعد از آن همکاری مؤثری با سایر روحانیون بعمل نیامد.
متعصبین مذهبی ضمن تماس با آیت اله سید عبداله شیرازی او را تحت فشار قرار داده اند که با روحانیون قم همدردی کند.
وی سرانجام متن اعلامیه ای را تهیه و به چند تن از طرفداران خمینی نشان داد ولی عملاً از توزیع آن خودداری کرد.
در رابطه با کوششهائی که برای تعطیل روز 29 /11 /36 صورت گرفت اعلامیه های آیات قم در شهر مشهد و سایر شهرهای استان خراسان توزیع گردید.
باستثناء شهر مشهد اوضاع در سایر شهرهای استان مذکور در روز 29 /11 /36 عادی بوده و وقایع زیر در شهر مشهد رخ داده است: الف ـ مدارس علوم دینی مشهد بطور کامل تعطیل نشده و بحال نیمه تعطیل بوده است.
ب ـ از صبح روز 29 /11 /36 حدود سی درصد از مغازه های بازار مشهد تعطیل و بقیه کسبه مغازه های خود را باز و بکار ادامه داده اند.
2 پ ـ حدود ساعت 1100 تعدادی بین 15 تا 20 نفر در یکی از خیابانهای فرعی اطراف خیابان پهلوی شهر مشهد بدادن شعار مضره مبادرت نموده و پس از دقایقی متفرق شده اند.
ت ـ ساعت 1200 حدود 100 نفر که اکثرا جوان بوده اند در خیابانهای نادری، منوچهری و شاهرخ مشهد به تظاهرات خیابانی و دادن شعار مبادرت نموده و اقدام به شکستن شیشه های شعب بانکها نموده اند.
تظاهرات کنندگان بوسیله مامورین پلیس متفرق و 8 نفر از آنان دستگیر شده اند.
8 ـ استان فارس ـ در استان فارس متعصبین مذهبی برای تظاهرات و اخلالگری تحریکات دامنه داری کرده اند و وقایع قابل ذکر در شیراز و سایر شهرهای استان مذکور در روزهای 27 و 29 /11 /36 بشرح زیر بوده است: الف ـ ساعت 2045 روز 27 /11 /36 سید عبدالحسین دستغیب (روحانی افراطی) در حضور حدود 2 هزار نفر در مسجد جامع شیراز به منبر رفته است.
وی ضمن بیان مطالب تحریک آمیزی پیرامون وقایع اخلالگرانه دیماه سال جاری در قم و اشاره به اعلامیه های اخیر آیات، اعلام نموده که روز 29 /11 /36 تعطیل و عزای عمومی خواهد بود.
ب ـ بهاءالدین و مجدالدین محلاتی1 (دو روحانی مقیم شیراز که پدر و پسر هستند) هر یک بطور جداگانه در تاریخ 28 /11 /36 اعلامیه ای انتشار داده و اعلام نموده اند که روز 29 /11 /36 تعطیل و عزای عمومی خواهد بود.
پ ـ در شهر شیراز اکثر مغازه ها در صبح روز 29 /11 /36 تعطیل و چون مصادف با روز شنبه و تعطیل مغازه های اقلیت کلیمی نیز بوده، شهر تقریبا بحال تعطیل در آمده است.
ت ـ در شهرستان جهرم نزدیک به سی درصد مغازه های بازار تعطیل بوده و تعدادی زن چادری در جلو بازار مبادرت به دادن شعارهای مضره نموده اند که توسط مامورین شهربانی متفرق گردیده اند.
ث ـ بازار شهرستان کازرون کلاً در صبح روز 29 /11 /36 تعطیل بوده و مقارن ساعت 1100 عده ای از عناصر اخلالگر به تظاهرات پرداخته و مبادرت به پرتاب سنگ بسوی مغازه ها و مامورین پلیس نموده اند.
مأمورین ناگزیر به تیراندازی شده و بر اثر آن دو نفر از تظاهر کنندگان مجروح و یکی از آنان برای معالجه به شیراز اعزام شده است.
آخرین خبر نشان میدهد که تظاهرات اخلالگرانه در کازرون تا ساعت 1300 ادامه داشته است.
9 ـ استان مازندران ـ در شهرهای مختلف استان مازندران تعداد زیادی از اعلامیه های آیات و روحانیون از روز 27 الی 29 /11 /36 توزیع گردیده و در روز 29 /11 /36 باستثناء مغازه های شهر بابل که حدود نود درصد آن تعطیل بوده در سایر نقاط استان مازندران وضع غیر عادی مشاهده نشده است.
1 10 ـ استان اصفهان ـ در استان اصفهان نیز اعلامیه های روحانیون توزیع شده و وقایع زیر در نقاط مختلف این استان طی روزهای 27 و 29 /11 /36 قابل ملاحظه بوده است: الف ـ بعد از ظهر روز 27 /11 /36 یک اتوبوس مسافری که از تهران عازم اصفهان بوده در شهرک دلیجان متوقف و متعاقبا سه نفر طلبه که از سرنشینان این اتوبوس بوده اند مبادرت به توزیع اعلامیه به مناسبت تعطیل عمومی در روز 29 /11 /36 کرده اند.
پس از آنکه مامورین انتظامی از واقعه مطلع شده اند، در صدد دستگیری طلاب توزیع کننده اعلامیه برآمده اند.
نظر باینکه اتوبوس به حرکت خود ادامه داده بوده، به تعقیب آن پرداخته و با متوقف کردن اتوبوس افراد مورد نظر را با تعدادی اعلامیه دستگیر نموده اند.
ب ـ در ساعت 2300 روز 28 /11 /36 سه نفر ناشناس در حالیکه با یک اتومبیل پیکان در حرکت بوده اند، یک سطل بنزین به جلو شهرداری ناحیه 3 اصفهان پرتاب و آنجا را آتش زده اند.
آتش بلافاصله خاموش شده و خسارات قابل ملاحظه ای به بار نیاورده است.
پ ـ از صبح روز 29 /11 /36 مغازه های بازار اصفهان و همایونشهر اکثرا تعطیل و در همایونشهر قریب پنجاه درصد از مغازه ها تعطیل بوده است.
2 11 ـ استان سمنان ـ متعاقب انتشار اعلامیه های آیات در مورد تعطیل روز 29 /11 /36 در شهرهای مختلف استان سمنان، اکثر مغازه های کسبه در شهرهای دماوند، دامغان، شاهرود و ورامین بحال تعطیل درآمده و متعصبین مذهبی و روحانیون در صدد برآمده اند که در شهرهای مذکور مجالس ترحیم تشکیل دهند.
تا ساعت 1300 روز 29 /11 /36 در این نقاط مجلسی تشکیل نگردیده و گفته شده که بعد از ظهر مجالس مذکور برگزار خواهد شد.
12 ـ استان کرمانشاهان ـ روز 28 /11 /36 سیزده نفر از روحانیون کرمانشاه برای همکاری با روحانیون قم جلسه ای تشکیل داده و تصمیم گرفته اند که روز 29 /11 /36 در مساجد کرمانشاه مجالسی تشکیل و اقدام به تلاوت کلام اله مجید بنمایند.
در اعلامیه دست نویس شده ای که باین مناسبت توزیع شده از مردم درخواست گردیده که مغازه های خود را تعطیل نمایند.
از ساعت 0900 صبح روز 29 /11 /36 فقط در مسجد میبدی کرمانشاه جلسه ای تشکیل شده که حدود 300 نفر در آن شرکت نموده اند و متعاقبا در ساعت 1045 عده ای حدود 4 نفر که عموما جوان بوده اند در داخل مسجد مبادرت به دادن شعار مضره نموده اند که هفت نفر آنان دستگیر و بدادسرای محل اعزام گردیده اند.
13 ـ استان زنجان ـ در استان زنجان در رابطه با وقایع اخلالگرانه صبح روز 29 /11 /36 مغازه های بازار و خیابانهای شهر زنجان تعطیل بوده است.
1 14 ـ استان یزد ـ علیرغم کوششهائی که بمنظور تعطیل نگاهداشتن مغازه های کسبه یزد و اردکان صورت گرفته با کوششهائی که از طرف فرماندار و سایر مقامات مسئول صورت گرفته اکثر کسبه مغازه های خود را باز کرده اند و اقدام در خور توجهی در استان صورت نگرفته است.
15 ـ استان لرستان ـ اعلامیه های آیات و روحانیون قم در استان لرستان به تعداد زیادی توزیع گردیده است.
ضمنا تهدیدات تلفنی متعددی به صاحبان مغازه ها شده بود که روز 29 /11 /36 مغازه های خود را تعطیل کنند.
اطلاعات رسیده حاکیست که در شهرهای مختلف استان لرستان مغازه ها باز بوده و مامورین انتظامی با پیش بینیهای قبلی از برگزاری هرگونه مجلسی در رابطه با وقایع اخلالگرانه قم ممانعت نموده اند.
تعدادی بین 15 تا 20 نفر در صدد بوده اند که در یکی از مساجد خرم آباد اجتماع نموده و مبادرت به تظاهرات کنند که توسط ماموران انتظامی متفرق گردیده اند.
16 ـ استان کرمان ـ در استان کرمان تعدادی اعلامیه توزیع شده ولی در عمل در روز 29 /11 /36 اتفاق قابل توجهی در این استان رخ نداده است.
هنگامیکه صبح روز 29 /11 /36 تعدادی از وعاظ افراطی رفسنجان همراه با حدود 200 نفر در حال تلاوت قرآن در شهر بحرکت درآمده اند، توسط مامورین انتظامی از حرکت آنها جلوگیری و اجتماع کنندگان متفرق شده اند.
ضمنا دو تن از متعصبین مذهبی که مبادرت به توزیع اعلامیه کرده بودند در کرمان دستگیر و به دادسرای محل اعزام شده اند.
در سایر نقاط کشور واقعه قابل توجهی رخ نداده است.
1 ارزیابی خبر: خبر صحت دارد.
اقدامات انجام شده: مراتب به نخست وزیری اعلام گردیده است.
توضیحات سند:
1 ـ اعلامیه های آقایان سید محمد رضا گلپایگانی، سید محمد وحید میاندوآبی و سید کاظم شریعتمداری به مناسبت گرامی داشت چهلمین روز شهادت شماری از مردم و طلاب علوم دینی شهر قم، به تاریخ 25 /11 /56 منتشر شد و اعلامیه آیت الله العظمی سید شهاب الدین نجفی مرعشی یک روز بعد یعنی 26 /11 انتشار یافت که تقریبا در سراسر کشور پخش شدند.مفاد این اعلامیه ها در تاریخهای یاد شده در کتاب دوم آمده است.
* امروز (29 /11 /56) حضرت امام خمینی به مناسبت چهلم شهدای قم در مسجد شیخ انصاری نجف سخنرانی کردند.
محور سخنان امام در باره حقوق بشر بود و این که امضاء کنندگان این اعلامیه هم اکنون در راه نابودی بشر گام برمی دارند: «...
این انگلستان بشردوست دمکرات امضاء کننده اعلامیه حقوق بشر، به حسب اقرار خودش رضا شاه را به سلطنت رساندند و قریب بیست سال ماها در زحمت بودیم و ملت اسلام در زحمت بود...
و این امریکایی که امضاء کرده است این اعلامیه حقوق بشر را، بر ما مسلط کرده است، بر ایران مسلط کرده است یکی آدمی را که خلف صالحی است از برای آن پدر.
این شاه موجود ما در این مدتی که در رأس حکومت بوده است و ایران را به صورت یک مستعمره رسمی برای امریکا درآورده است، چه جنایاتی در این خدمت کرده است.
این پدر و پسر به واسطه نصب آنهایی که حقوق بشر را، اعلامیه حقوق بشر را امضاء کرده اند، آنها این جنایات را بر ما وارد کرده اند...
» امام در بخش دیگری از سخنان خود گفتند: «...
الان که ما اینجا نشستیم، در مسجد اعظم به طوری که به ما اطلاع وسیع رسیده است، در مسجد اعظم اجتماع بزرگی است و نمی دانیم آیا دولت با این اجتماع چه خواهد کرد...
نگران این معنا هستیم که آیا در این شهرهای بزرگ از قبیل مشهد که دولت نسبت به آن بسیار حساس است، از قبیل آذربایجان و تبریز که نظر دارد دولت به آن و آیا در قم که مرکز همه این امور است [چه خواهد شد].
» (کوثر / ج یک/ صص 345 تا 346.
1 - ساواک قم یکی از سخنرانان این جلسه را رضوانی (علی اکبر مکارم شیرازی) و سخنران دیگر را بشارت یا بشارتی و واعظ سوم را احمد کلانتر یاد کرده است.
به نظر می رسد دو اسم اول مستعار است.
اشاره نویسنده این بولتن در مورد گفته واعظ جلسه که یکی از اصول قانون اساسی ایران اجرا نشده است، از طرف شخص اول (رضوانی) بود.
وی در بین سخنان خود گفته بود: «ماده 69 متمم قانون اساسی می گوید شاه باید مروج مذهب شیعه باشد.
شاه و وکلای مجلس و وزیران و تمام پست داران ایران در برابر قرآن و مکتب تشیع متعهدند که به اسلام خدمت کنند و ما ناظر هستیم که اینان به تعهد خود پشت پا زدند.
» این سند و همچنین گزارش سخنرانی های دو روحانی دیگر در بین سندهای بعدی مربوط به همین روز (29 /11 /56) خواهد آمد.
2 - امروز (29 /11) شش نفر در شهر کاشان به جرم چسباندن اعلامیه دستگیر می شوند.
این سند در بین گزارشات بعدی ساواک خواهد آمد.
- آنچه در این بولتن از رویدادهای این روز (29 /11) تبریز آمده است، به طور خلاصه و ناقص است که در بولتن بعدی و اسناد پس از آن کامل می شود.
1- این اعلامیه به وسیله آیت الله شهید سید محمدعلی قاضی طباطبایی تهیه شد و به امضاء شماری دیگری از روحانیان تبریز همچون آیت الله حاج سید ابوالحسن انگجی رسید.
این اعلامیه به شکل دست نویس بود و از بیم این که تکثیر آن در تبریز خطراتی در پی می داشت، در منطقه سردرود تکثیر شد و به تبریز انتقال یافت و در مناطق مختلف، به دور از چشم مأموران انتظامی و امنیتی رژیم شاه پخش یا نصب شد.
در این اعلامیه از مردم خواسته شده بود که برای چهلم شهدای قم در مسجد قزلْلی (قزل لی = طلایی) معروف به مسجد حاج یوسف اجتماع کنند.
(یادنامه اربعین نور / معاونت طرح و برنامه سپاه پاسداران ناحیه آذربایجان شرقی / ص 2 و 6) 2 ـ «[شرح] واقعه بدین قرار بود که مردم جهت بزرگداشت چهلم شهدای قم برای عزاداری به مسجد قزلْلی واقع در نزدیکی بازار می روند و می بینند که درِ مسجد بسته است.
برخورد کور پلیس (سروان حق شناس معدوم) که مسجد را طویله نامید و برای متفرق کردن مردم، تیراندازی هوایی کرد جرقه ای برای شروع حرکت شد.
مردم متشکل تر شده و در جریان این قیام قهرآمیز مردم با کینه تمام با روشهای براندازی شروع به تظاهرات در سطح شهر کرده و در عرض آن روز شهر را به ویرانه ای برای رژیم مبدل کردند.
» (راه مجاهد / س اول / ش 2) 3 - «مأموران به سرکردگی حق شناس رئیس کلانتری بازار در جلو مسجد قزلْلی تبریز بودند و از ورود مردم به مسجد جلوگیری می کردند تا این که یکی از جوانان غیور به نام محمد تجلاّ به طرف حق شناس معدوم (که بعدها به جوخه اعدام انقلاب سپرده شد) حرکت کرد و گفت: چرا نمی گذارید داخل مسجد شویم.
حق شناس با توهین به ساحت مقدس مسجد گفت: مگر نمی بینید در طویله تان را بسته ایم.
این سخن به غیرت جوان برمی خورد و با آجر به طرف حق شناس حمله ور می شود.
حق شناس با کُلت خود آن جوان را مورد هدف قرار داده به شهادت می رساند.
» (یادنامه اربعین نور / ص 2).
1- در سندی دیگر علت تشکیل شورای هماهنگی استان چنین بیان شده است: «چون تا ساعت 1130 تغییری در وضعیت مشاهده نشد و اقدامات جمعیت به صورت حاد گسترش یافت به تقاضای شهربانی، شورای هماهنگی استان تشکیل و تشخیص داده شد که شهربانی تبریز تحت امر فرمانده نظامی منطقه قرار گیرد که پیشنهاد معروضه از شرف تصویب ذات مبارک ملوکانه گذشته و از ساعت 1200 روز جاری (29 /11 /2536) واحدهای تابعه شهربانی تبریز تحت امر فرمانده نظامی منطقه قرار گرفته است.
» این سند در ضمیمه کتاب آمده است.
(ضمیمه یک) صورت جلسه شورای هماهنگی در سندهای بعدی خواهد آمد.
2 ـ سخنران این مراسم حجت الاسلام هادی غفاری بود که بلافاصله در یک صحنه سازی از سوی ساواک دستگیر شد.
ایشان قرار بود ساعت 8 شب همین روز در مسجد بهبهانیهای آبادان نیز سخن براند.
ر.ک: خاطرات هادی غفاری / ص 218 و 219.
1- در بولتن سری دیگری از ساواک که با عنوانی یکسان با همین بولتن منتشر شد در باره دیگر رویدادهای استان خوزستان چنین آمده است: «ساعت 1800 روز 29 /11 /36 حدود 80 نفر جوان در یکی از خیابانهای شهر دزفول استان خوزستان اجتماع و با فرستادن صلوات، شعارهایی به طرفداری از مقتولین حوادث دی ماه شهر قم داده و سپس پراکنده شده اند.
» این بولتن اضافه می کند: «ساعت 1900 روز 29 /11 /36 حدود 70 نفر جوان ضمن حرکت در خیابان سیروس شهر اهواز با دادن شعارهای ضد مذهبی، چند جام از شیشه های بانک صادرات را شکسته و با رسیدن مامورین انتظامی به محل، متفرق گردیده اند.
شش نفر از اخلالگران توسط مأمورین انتظامی دستگیر و پرونده آنها برای رسیدگی قانونی به دادسرای شهرستان اهواز ارسال شده است.
» (پرونده 129514 / ج 6) 2 - تصمیم گرفته شد چهلم [شهدای قم] مشهد تعطیل شود...
از همان پایین خیابان مسلم تعطیل بود.
بازارهم احیانا تعطیل بود...
شایع کرده بودند هر کس مغازه اش را ببندد، پشت در مغازه اش علامت می گذارند.
جسته و گریخته هم علامتهایی گذاشته بودند.
گفته می شد اینها را اسم نویسی می کنند و بعد چنین و چنان خواهند کرد ولی با همه شایعات تعطیلی غیر منتظره ای بوجود آمد و سنگ اول تظاهرات بر ضد رژیم گذاشته شد.
(خاطرات مروی سماورچی / نزد دفتر ادبیات انقلاب اسلامی) 1 - مجدالدین محلاتی: حاج شیخ مجدالدین محلاتی فرزند آیت الله بهاءالدین محلاتی در سال 1304 ه .
ش در نجف متولد شد و چندی بعد به همراه پدر به شیراز آمد.
وی تحصیلات خود را در همین شهر آغاز و دروس جدید را تا بیست سالگی ادامه داد و در سال 1324 راهی قم شد و نزد اساتید آن زمان به آموزش علوم دینی پرداخت و طی 15 سال به مدارج بالای علمی رسید.
ایشان در سال 1339 به شیراز بازگشت.
حجت الاسلام مجدالدین محلاتی با آغاز نهضت امام خمینی در سال 1342 به گروه مبارزان پیوست و پایداری در همین امر موجب شد به ایرانشهر و زاهدان تبعید شود و گاه راهی زندان گردد.
نتیجه علاقه ایشان به ترجمه، برگردان دو اثر از دکتر تیجانی تونسی است.
همچنین در تألیف برخی از کتابهای دروس معارف برای دانشگاه شرکت جسته است.
حجت الاسلام مجدالدین محلاتی از روحانیان برجسته استان فارس است.
1- رویدادهای شهر بابل بیش از این گزارش چهار خطی بوده است.
یکی از اتفاقات امروز (29 /11 /56) بابل، در یکی از سندهای شهربانی استان مازندران چنین آمده است: «حدود 150 نفر از دانشجویان و بازاریان بابل که تعدادی از آنها چوبدستی در اختیار داشته اند در خیابان شاه بابل ضمن اخلال نظم و سر دادن شعار بر له خمینی و بر علیه 66 حرکت، بلافاصله مأموران انتظامی به محل اعزام، ضمن متفرق نمودن آنان 9 نفر از اخلالگران به مشخصات زیر دستگیر و 20 اصله چوبدستی نیز ضبط، به منظور شناسایی عاملین توزیع چوبدستی و محرکین اصلی اقدام لازم معمول شده است...
» این سند در ضمیمه کتاب آمده است.
(ضمیمه 2) در سندهای بعدی جزئیات بیشتری از رویدادهای شهر بابل را خواهید خواند.
2 ـ ساواک در بولتن سری دیگری که عنوان یکسانی با همین بولتن دارد در باره واکنش های بعدی نسبت به تعطیلی بازار اصفهان نوشته است: «مغازه های چهار نفر از بازاریان شهر اصفهان که در تحریک دیگران به تعطیل مغازه خود در روز 29 /11 /36 دخالت داشتند به عنوان تخلف صنفی از طریق اتاق اصناف اصفهان تعطیل گردیده است.
» (پرونده 129514 / ج 6) 1ـ در سندی که در همین روز (29 /11) بین مدارک ساواک خواهد آمد، رئیس ساواک زنجان افرادی که موجب تعطیل شدن بازار به مناسبت بزرگداشت چهلم شهدای قم شده اند، معرفی کرده و نام ایشان را به مرکز فرستاده است.
1 - در گزارش دیگر از ساواک در باره حوادث کرمان در این روز (29 /11 /56) آمده است: «چند نفر از مغازه داران بازار کرمان قصد داشته اند که مغازه های خود را به واسطه روز چهلم به اصطلاح شهدای واقعه قم باز نکنند.
از جمله تحریکاتی که به همین منظور انجام گرفته از طرف حسین عادلی فروشنده لوازم خرازی و ساعت در بازار کرمان می باشد.
» این گزارش با شماره 10895 / ه و تاریخ 3 /12 /36 از کرمان به تهران فرستاده شد.
با این حال حوادث بزرگتر استان کرمان در رفسنجان روی داد که در اسناد بعدی خواهید خواند.