اظهاریه دولت شوروی به دولت ایران
تاریخ سند: 21 شهریور 1339
اظهاریه دولت شوروی به دولت ایران
متن سند:
اظهاریه دولت شوروی به دولت ایرانروز ۳۱ ماه اکتبر سال جاری آ.آ.گرومیکو وزیر امور خارجه اتحاد شوروی آقای مصطفی سمیعی سفیر کبیر ایران را نزد خود پذیرفت و اظهاریه دولت شوروی را به دولت ایران که ذیلاً درج می‌گردد به مشارالیه تسلیم نمود. دولت شوروی لازم می‌داند توجه دولت ایران را به وضع جدیدی که در نتیجه اقدامات اخیر دولت ایران در روابط شوروی و ایران بوجود می‌آید - معطوف دارد. مطلب بر سر انعقاد قرارداد نظامی جدید بین ایران و ایالات متحده آمریکا است که طی آن تفویض امکانات وسیعی به نیروهای مسلح ایالات متحده آمریکا برای تبعیت بازهم بیشتر ایران از نقشه‌های نظامی آمریکا پیش‌بینی شده است به طوری که اطلاع دارند مذاکرات بین ایران و ایالات متحده آمریکا در این باب مخصوصاً در موقع مسافرت ماکلروی وزیر دفاع آمریکا به تهران که هم اکنون به پایان رسیده است انجام گرفت. دولت ایران با توسعه باز هم بیشتر همکاری نظامی خود با ایالات متحده آمریکا به آن مرحله‌ای قدم می‌گذارد که کمک مستقیم به محافل معین خارجی برای عملی کردن نقشه‌های تجاوزکارانه آنها که معطوف بر ضد اتحاد شوروی و سایر کشورهای صلح دوست می‌باشد از آنجا آغاز می‌گردد. انعقاد چنین قراردادی موجب وابستگی باز هم بیشتر ایران به ایالات متحده آمریکا از لحاظ نظامی سیاسی خواهد گردید و خطر جلب ایران به ماجراهای نظامی آن محافل خارجی که مدت‌ها است ناحیه خاور نزدیک و میانه را بعنوان پایگاه نظامی نیرومند برای نقشه‌های تجاوزکارانه خود تلقی می‌کنند - افزایش خواهد داد. به طوری که می‌دانند گام خطرناک جدید دولت ایران را می‌کوشند با استناد به احتیاجات دفاعی آن توجیه نمایند. لیکن این استنادها ممکن نیست کسی را گمراه سازد زیرا هیچگونه خطری از ناحیه همسایگان ایران و مخصوصاً از ناحیه اتحاد شوروی که بدون انحراف از سیاست حسن همجواری و دوستی در مورد ایران پیروی می‌نماید ایران را تهدید نمی‌کند. علاوه بر این باید گفت که در اگر در ایران کسی می‌کوشد امنیت را در زیر بام ویران پیمان بغداد و تحت حمایت مشکوک ممالک غرب را که از ایران هزاران کیلومتر فاصله دارند بجوید در این صورت به طوری که تجربه متفقین اخیر ایران در پیمان بغداد نشان می‌دهد اینگونه مساعی کمتر از هر چیز می‌توانند با این هدف‌ها مطابقت داشته باشند. بدیهی است که اینگونه اقدامات دولت ایران نمی‌تواند وضع خاور نزدیک و میانه را حادتر نسازد اقدامات مزبور با منافع تحکیم صلح و امنیت در خاور نزدیک و میانه مطابقت ندارد. این عملیات دولت ایران با اظهارات رجال دولتی آن مبنی بر این که مایلند روابط بین دو کشور ما توسعه و بهبود یابد مبانیت دادر و با اصول مناسبات حسن همجواری و با تعهدات ایران که طبق قراردادهای موجوده شوروی و ایران و مخصوصاً طبق قرارداد مربوط به تضمین و بی‌طرفی مورخه اول اکتبر سال ۱۹۲۷ بعهده گرفته است و در ماده سوم آن بنحو واضحی گفته می‌شود که هر یک از طرفین متعاهدین موظفند نه عملاً ونه رسماً در اتحادیه‌ها و موافقت نامه‌های سیاسی معطوف بر ضد امنیت بری و بحری طرف متعاهد دیگر شرکت ننمایند صریحاً مطابقت ندارد. وضع مخصوصی بوجود می‌آید از یک طرف نمایندگان رسمی دولت ایران به اتحاد شوروی اطمینان می‌دهند که ایران می‌کوشد مناسبات حسن همجواری و روابط دوستانه را با اتحاد شوروی توسعه دهد و اجازه نخواهند داد که ایران از طرف دول ثالث بر ضد اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی مورد استفاده قرار گیرد. از طرف دیگر دولت ایران با شتاب‌زدگی می‌کوشد خود را بوسیله موافقت نامه نظامی آشکارا غیر دوستانه که علاوه بر آن نسبت به اتحاد شوروی کاملاً جنبه خصمانه دارد به ایالات متحده آمریکا وابسته سازد. سوال می‌شود که آیا اینگونه اقدامات را چگونه می‌توان تعبیر نمود؟ این اقدامات را نمی‌توان جز نشانه آنکه دولت ایران خط مشی سیاست خارجی خطرناکی را در پیش می‌گیرد که مقدم بر همه خطر آن متوجه خود ایران می‌باشد – و ظاهراً چندان توجهی به عواقب ممکنه آن ندارد چیز دیگری تعبیر نمود. اتحاد شوروی که هدفش تحکیم صلح و امنیت در خاور نزدیک و میانه و در تمام جهان است در سال‌های اخیر در مواردی که در خاور نزدیک و میانه چنان اوضاعی بوجود می‌آمد که خطر مناقشات نظامی را در بر داشت یعنی مناقشاتی که ممکن می‌بود لطمه جدی به صلح در این ناحیه و امنیت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی وارد آورد - خود را بی‌اعتناء نشان نداد. مخصوصاً اتحاد شوروی در مقابل وضعی که به مناسبت انعقاد قرارداد جدید نظامی بین ایران و ایالات متحده آمریکا بوجود می‌آید و مرزهای جنوبی اتحاد شوروی را در معرض خطر مستقیم قرار می‌دهد بی‌اعتناء نخواهد بود. در این شرایط برای اتحاد شوروی این ضرورت ایجاد می‌شود که وضع کنونی روابط شوروی و ایران را بطرز جدیدی مورد ارزیابی قرار دهد بنا بعقیده دولت شوروی مثلاً عملی کردن چنین اقدامی مانند مسافرت ک. ی. واراشیلف صدر هیئت رئیسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی با ایران که راجع به آن در اوقات اخیر به مناسبت دعوت واصله از طرف دولت ایران گفتگوهائی جریان داشت و در نظر بود که بعنوان مسافرت حسن نیت و دوستی انجام داده شود در اوضاع و احوال کنونی بجا بنظر نمی‌رسد. در شرایطی که دولت ایران اقداماتی بعمل می‌آورد که معطوف بر ضد منافع اتحاد شوروی است این مسافرت تصور نادرستی درباره وضع کنونی روابط شوروی ایران بوجود می‌آورد. از آنچه که در بالا گذشت واضح است که در حال حاضر ظاهراً شرایط برای انجام چنان مسافرتی که در روابط شوروی و ایران مفید واقع گردد وجود ندارد. دولت شوروی صمیمانه امیدوار است که دولت ایران وضعی را که در روابط بین دو کشور به مناسبت اقدامات اخیر طرف ایران بوجود می‌آید مورد رسیدگی جدی قرار داده و بجا خواهد دانست از اقداماتی که ممکن است منجر به ایجاد بحران جدی و خطرناک در این روابط گردد خودداری نماید. دولت شوروی با جلب توجه دولت ایران به کلیه مراتب فوق فقط مایل است از اینگونه سیر وقایع که ممکن است صلح را در خاور نزدیک و میانه متزلزل سازد و سرنوشت بعدی روابط ایران و شوروی را که برای بهبود آن کارهای زیادی در سال‌های اخیر انجام گردیده مورد شک و تردید قرار دهد جلوگیری نماید. آقای سمیعی اظهار داشت که اظهاریه مزبور را بلافاصله به دولت ایران تسلیم خواهد نمود.
بایگانی شود. 21 /6 /39