تاریخ سند: 2 فروردین 1345
متن سند:
از : قم به : مرکز شماره : 5/ ق م شماره های عطفی پیرو 3 / ق م ـ 2 /1 /45 شیخ عبدالرحیم ربانی شیرازی دستگیر1 چون تفتیش منزل وی و منتظری مفید بنظر میرسد مقرر فرمایند قرار بازداشت دو نفر مذکور را سریعا ابلاغ فرمایند.5 / ق م ـ 2 /1 /45 بدیعی
توضیحات سند:
1ـ انتشار و اعلام این مطلب که انتقال امام از ترکیه به عراق، چیزی جز تغییر محل تبعید از محّلی به محّل دیگر نیست، برای رژیم شاه و بخصوص سازشکاران حوزوی، بسیار گران تمام شد و آنها را در تنگنای عجیبی قرار داد.از یک طرف شاه احساس کرد که اگر قرار باشد دور بودن امام از ایران همچنان بهانه ای برای ادامه اعتراضات علما و طلاب حوزه علمیه قم بشمار رود، او مجبور خواهد بود که همواره بخشی از نیروهای خود را صرف مبارزه با آن نماید و تازه معلوم نیست که دست آخر به چه نتیجه ای هم برسد.
از طرف دیگر عناصر سازشکار حوزوی هم دیدند که برای همیشه نمی توانند از درخواست حمایت و پشتیبانی علماء و مدرسین انقلابی مبنی بر اعتراض به اقدامات ضد اسلامی رژیم شاه و از جمله ادامه تبعید امام خمینی طفره بروند و بالاخره ناچار خواهند بود دست به انتخاب بزنند و یکی از آن دو طرف را برگزینند.
آنها در این انتخاب طرف شاه را گرفتند و با دادن آوانس های بسیار به او، پشتیبانی و حمایت کامل وی را نسبت به خود جلب کردند.
این توافق ضمنی آن دو را به این فکر واداشت که برای خلاصی از این بن بست به دنبال یک راه حل مشترک برآیند.
بهترین راه حلی که به نظرشان رسید این بود که با کمک یکدیگر حوزه علمیه قم را از عناصر ناراحت؟! و روحانیون انقلابی و طرفدار امام خمینی، تصفیه نمایند.
در همین راستا در آستانه سال 1345 (دو روز قبل از عید نوروز) با هجوم گسترده خود به دژ مقاومت مبارزات ملت مسلمان ایران به دستگیری طلاب و فضلای انقلابی حوزه پرداخت.
بنا به پیشنهاد مرحوم آیت الله ربانی، اعلام گردید که علماء و مدرسین بصورت جمعی به منزل علماء و مراجع رفته، خواستار اقدام فوری و جدی آنان برای استخلاص و آزادی بازداشت شدگان شوند.
بدنبال اعلام این خبر در عصر روز اول فروردین که صدها نفر از اساتید و فضلای حوزه در منزل آقای مرعشی نجفی گردآمده بودند تا با ایشان برای یافتن راهی جهت آزادی بازداشت شدگان گفتگو و تبادل نظر نمایند.
خبر رسید که آیت الله ربانی نیز در همان موقع که راهی منزل آقای نجفی بوده اند، از طرف ماموران ساواک دستگیر شده اند.
ر.ک : بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، سید حمید روحانی، ج 1، ص 896