موضوع : انتقادات عمال سابقه دار توده در عراق
تاریخ سند: 10 مرداد 1337
موضوع : انتقادات عمال سابقه دار توده در عراق
متن سند:
شماره : 131 /4 ب 2 به قرار اطلاع واصله : در عراق انتقاداتی به وسیله عمال سابقه دار حزب توده ایران1 در اوضاع جاری مملکت صورت می گیرد ولی عمال مزبور زیر نظر قرار دارند.محترما مقرر فرمائید در صورتی که امکاناتی هست صورت [اسامی] عمال سابقه دار حزب توده در عراق را برای بررسی به این بخش ارسال دارند.
بخش2 1 16 /5 /37 بخش 3 بخش 1 نیز مطالعه نماید 13 /5 بخش 3 ـ اقدام شود 20 /5 /37 شرحی به اداره کل بنویسید و صورت [اسامی] مزبور را بخواهید.
توضیحات سند:
1ـ حزب توده ایران : پس از سقوط رضاشاه و فروپاشی استبداد بیست ساله رضاخانی، بار دیگر فضای باز سیاسی میهن این امکان را بوجود آورد تا مارکسیستهای بازمانده از «حزب کمونیست ایران» به همراه گروه «53 نفر» و عناصر ملی و روشنفکر بتوانند آزادانه ناشر افکار و اندیشه های دور و دراز خود باشند.از همین روی در مهرماه1320 در منزل (سلیمان محسن اسکندری) بیش از هفتاد تن از انقلابیون حرفه ای، کمونیستها، سندیکالیستها و عناصر ملی و آزادی خواه شرکت یافتند تا آغازگر تلاشی نو در تاریخ حزب توده باشند.
به هر صورت «حزب توده ایران» در دهم مهرماه 1320 تأسیس و «سلیمان محسن اسکندری» به عنوان رهبر حزب انتخاب می گردد.
پس از مرگ «سلیمان محسن اسکندری» تا برگزاری اولین کنگره حزب «نورالدین الموتی»به مقام رهبری نائل می گردد ولی احدی او را به عنوان رهبر حزب قبول نداشت.
در کنگره دوم،اساسنامه ای به تصویب می رسد که طبق مصوبات آن مقام دبیر کلی تصریح و حدودی تعیین می شود.
در این کنگره (رضا رادمنش) به عنوان دبیر کل انتخاب و به مدت بیست سال، یعنی تا (پلنوم چهارم) در این سمت باقی می ماند.
پس از خلع (رضا رادمنش) از مقام دبیر کلی، (ایرج اسکندری) به مقام دبیر اولی حزب نائل و تا «پلنوم شانزدهم حزب» در این سمت باقی می ماند.
پس از برگزاری «شانزدهمین پلنوم» کمیته مرکزی حزب توده، سرانجام سکان کشتی به گل نشسته حزب، در اسفند ماه 1357 در دستان لرزان «نورالدین کیانوری» برای مدتی در امواج پر تلاطم انقلاب اسلامی به حرکت در می آید.
اما تمام مسیرش همانند پیشینیان کژراهه بود و پایانش سر در گمی و در هم شکستن! سر انجام بدنبال اعترافات تکان دهنده سران حزب توده، در سال 1362 کارنامه پر اعوجاج و سیاه این حزب پس از 42 سال حیات سیاسی بسته و انحلال آن از زبان اعضای کمیته مرکزی حزب توده ایران اعلام می گردد.
2ـ ادارات کل ساواک شامل ادارات و هر اداره شامل بخش ها و هر بخش شامل شعب می شد.
خاطرات فردوست، ج یک، مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، ص 411.