وزارت جنگ ستاد ارتش
تاریخ سند: 28 شهریور 1330
وزارت جنگ ستاد ارتش
متن سند:
تاریخ: 28 /6 /1330وزارت جنگ
ستاد ارتش
محترماً طبق گزارش واصله آقای افصح‌المتکلمین(1) از طرف آقای آیت‌الله کاشانی به مازندران آمده و قصد دارد تا اول محرم در شهرستان‌های مازندران سخنرانی و در تاریخ ۲۹ جاری میتینگی در بابل تشکیل دهد. نظر به اینکه این عمل کاملاً بر خلاف مصالح منطقه می‌باشد، دستور داده شد به آنها حالی شود پس از تشکیل میتینگ آنها ممکن است، دیگران نیز بخواهند چنین عملی بنمایند در نتیجه ایجاد آشفتگی و تشنج خواهد شد. مراتب جهت استحضار مبارک عرض، نتیجه متعاقباً گزارش خواهد شد.
توضیحات سند:
۱- افصح‌المتکلمین: رئیس چاپخانه انزلی و مدیر روزنامه‌های «خیرالکلام» و «ساحل نجات» در شهر انزلی بود. پس از نشر دوازده شماره روزنامه خیرالکلام، به علت مخالفت «امیرخان سردار» حاکم گیلان، افصح‌المتکلمین ناچار برای دادخواهی، رشت را ترک و به تهران مهاجرت نموده و از این رو، این روزنامه مدتی در تهران انتشار یافته و مجدداً پس از بازگشت افصح‌المتکلمین به رشت، روزنامه تا سال چهارم در رشت منتشر گردیده است. چند شماره‌ای که در تهران منتشر می‌شده بیشتر دادخواهی مدیر روزنامه، از حاکم گیلان بوده است. در آن هنگام، جراید دیگر پایتخت نیز، با مدیر خیرالکلام هم‌صدا شده و اظهار تنفر از اعمال امیرخان سردار، نموده‌اند از جمله مدیر روزنامه تمدن در شماره شوال ۱۳۲۵ ﻫ ق آورده است که افصح‌المتکلمین به اتفاق چند تن از مشروطه‌طلبان رشت گرفتار عذاب و شکنجه امیر‌اعظم گردیده و پس از آنکه حاکم مستبد گیلان، افصح‌المتکلمین را به چوب بسته و تا توانسته است او را چوب زده، وی و یارانش را به زندان افکنده و احدی را پیش آنها راه نمی‌داده است. در این‌باره نیز عیال افصح‌المتکلمین از رشت نامه‌ای به عنوان دادخواهی برای روزنامه «مساوات» فرستاده و مدیر مساوات آن را در روزنامه درج کرده است. در نامه مذکور افصح‌المتکلمین، واعظ و مدیر روزنامه‌های ساحل نجات و خیرالکلام گیلان معرفی شده است.رک: محمد صدرهاشمی، تاریخ جراید و مجلات ایران، ج ۲، صفحات ۲۶۰ - ۲۶۱ ج ۲، صفحات ۱۵۱۴