آتش سوزی در سینما رکس و کشته شدن 377 نفر از تماشاچیان در آبادان استان خوزستان
تاریخ سند: 28 مرداد 1357
آتش سوزی در سینما رکس و کشته شدن 377 نفر از تماشاچیان در آبادان استان خوزستان
متن سند:
1ـ حدود ساعت 2210 روز 28 /5 /37 سینما رکس شهر آبادان ـ استان خوزستان در حالیکه حدود 400 نفر در آن مشغول تماشای فیلم بوده اند، دچار آتش سوزی گردیده است.2ـ متعاقب آتش سوزی فوق، سه دستگاه اتومبیل آتش نشانی شهرداری آبادان برای اطفاء حریق به محل حادثه رفته و در حالیکه جمعیت در سینما محبوس شده بود، مامورین آتش نشانی به اطفاء حریق پرداخته اند.
3ـ نظر باینکه اتومبیلهای آتش نشانی مذکور از تجهیزات کامل مانند نورافکن برخوردار نبوده اند و بلندگوی اعلام خطر نیز در اختیار آنان نبوده است، کار آتش نشانی با اشکال مواجه بوده است.
4ـ برای سرعت بخشیدن به عملیات اطفاء حریق از پایگاههای دریائی و اداره بنادر و کشتیرانی خرمشهر و آتش نشانی شرکت ملی نفت ایران نیز کمک خواسته شده است.
5ـ بعلت شدت آتش سوزی و دود غلیظ ناشی از حریق، نجات تماشاچیان سینما مقدور نگردیده و سرانجام در ساعت 0100 روز 29 /5 /37 آتش مهار و خاموش گردید، و قسمتی از سقف سینما نیز فرو ریخته است.
6ـ از 391 نفر تماشاچیان حاضر در سالن سینمای مذکور، 377 نفر از آنان فوت، 10 نفر مجروح و فقط 4 نفر در ابتدای آتش سوزی از طریق دربهای خروجی سینما موفق به فرار شده اند.
7ـ اجساد کشته شدگان به گورستان شهر آبادان حمل گردیده تا پس از انجام تشریفات قانونی و مذهبی (نظر باینکه در اثر شدت سوختگی هویت آنان قابل شناسائی نبوده)، بصورت دستجمعی بخاک سپرده شوند.
1 8ـ آتش نشانی شرکت ملی نفت ایران در آبادان با یکساعت و نیم تأخیر با تعدادی مامور و وسایل در محل حادثه حاضر و آتش نشانی پایگاه دریائی خرمشهر نیز پس از یکساعت به محل رسیده است.
علت تأخیر چه بوده؟ 9ـ مسئول آتش نشانی شرکت ملی نفت ایران در آبادان به شهردار آبادان گفته که رانندگان اتومبیلهای آتش نشانی در هنگام وقوع حادثه، محل خدمت خود را ترک و اتومبیلها را نیز قفل کرده بودند.
بعلاوه آتش نشانی شرکت ملی نفت ایران در آبادان تعهدی در مورد آتش سوزیهای شهری ندارد.
اگر آتش سوزی برای یکی از تأسیسات شرکت ملی نفت اتفاق افتاده بود چگونه این عمل را توجیه میکردند.
10 ـ شیرآب مخصوص آتش نشانی تعبیه شده در خیابان جلوی سینما مذکور در زیر لایه ای از اسفالت پنهان بوده است.
مسئول که بوده؟ 11ـ سینمای مذکور قدیمی با راهروهای باریک و فاقد دربهای ایمنی بوده است.
مدیر سینما نیز معمولا پس از شروع نمایش فیلم در هر سانس دربهای خروجی سینما را قفل و بدنبال کارهای شخصی خود میرفته و بهنگام خاتمه نمایش فیلم مجددا دربهای سینما را باز میکرده است.
علت این اقدام مسئول سینما ظاهرا جنبه صرفه جوئی در هزینه سینما برای استخدام دربان داشته است.
قابل تعقیب است.
12ـ کارشناسان و متخصصین امر تاکنون نظر خود را درباره علت قطعی آتش سوزی اعلام نکرده اند و سرگرم بررسی در این باره میباشند ولی کیفیت آتش سوزی بنحوی بوده است که بنظر میرسد جنبه خرابکاری داشته و آتش سوزی بطور عمدی صورت گرفته است زیرا آتش از چهار سوی سالن بطور یک زمان زبانه کشیده است.
13ـ صبح روز 29 /5 /37 عده ای از افرادی که بستگان خود را در حادثه مذکور از دست داده اند، در جلوی شهربانی آبادان اجتماع و شعارهائی بمضمون زیر داده اند: «چرا افسران پلیس با خرابکاران مماشات میکنند، مرگ بر خمینی، ما تمام مساجد را آتش خواهیم زد.
»1 14ـ طبق اطلاع اجساد تعدادی از کشته شدگان تا ساعت 1300 روز 29 /5 /37 بخاک سپرده شده است.
ارزیابی خبر : خبر صحت دارد.
اقدامات انجام شده : مراتب به نخست وزیری منعکس گردیده است.
اداره یکم این پی نوشتهای آقای آموزگار نخست وزیر وقت است در پرونده نگهداری شود (ثابتی) 5 /6 /37
توضیحات سند:
1ـ روایت دیگری از این فاجعه چنین است: «آتش با چنان سرعتی آغاز شد که در زمان کوتاهی تمام فضای سینما را...دربرگرفت.
به طوری که عده ای از تماشاگران جز تسلیم در برابر شعله های سرکش آتش چاره ای دیگر نداشتند و عده ای دیگر در حالی که وحشت سراپای شان را فرا گرفته بود از لابه لای صندلی ها به قصد فرار خود را به درهای خروجی سینما رساندند، اما جز تعداد کمی، کسی نتوانست از آن حصار شوم بگریزد و آن هم پس از خروج از در و پنجره های سوخته سینما مامورین شهربانی آنها را زیر لگد و مشت خود گرفتند.
در این زمان شعله های آتش تمام سالن را دربرگرفته بود...
مردم برای نجات آسیب دیدگان به طرف درهای سینما می رفتند تا بلکه بتوانند به هر وسیله ای شده تماشاگران را از آنجا خارج سازند، اما سرتیپ رزمی در حالی که فریاد می زد خرابکارها توی سینما هستند اجازه نزدیک شدن به کسی را نمی داد و دستور داده بود در سینما را که از درون با زنجیر بسته شده بود از بیرون نیز برای محکم کاری با دستبندهای آهنی شهربانی قفل کنند.
مردم که نظاره گر سوختن فرزندان خود بودند برای ورود به داخل سینما تلاش می کردند اما مامورین شهربانی به زور اسلحه و باتون و با ضرب و جرح به مقابله با آنان می ایستادند و از ورودشان به درون سینما ممانعت می کردند...
پس از گذشت نیم ساعت از آتش سوزی...
مامورین آتش نشانی فاصله 5 دقیقه ای را مدت 30 دقیقه طی کرده و به محل آتش سوزی رسیدند...
» (خوزستان همگام با انقلاب، صص 109 تا 113) 1ـ این شعار که در واقع آن را باید یک عکس العمل زودرس غیرطبیعی خواند اتهام این فاجعه را بیش از پیش متوجه دستگاههای امنیتی و انتظامی می کند؛ این که آنها با چنین برنامه ریزی غیرانسانی درصدد وارد کردن لطمه بزرگی به نهضت اسلامی بودند.
خواست رژیم که همانا لکه دار کردن نهضت به خشونت ها و فجایع انسانی بود خیلی زود به طرف خودش بازگشت.
سندهای روز آخر مردادماه مؤید این موضوع است.