گزارش
گزارش
متن سند:
در اجرای امر در تاریخ 23 ماه جاری در معیت آقای هاشمی به شهرستان مشهد عزیمت و علت وقوع حادثه اخیر را و همچنین وضع عمومی شهرستان مزبور از لحاظ امنیت و عکس العمل طبقات مختلف بررسی چگونگی به شرح زیر به استحضار می رسد.یک هفته قبل از وقوع این حادثه واعظ گمنامی به نام سید عبدالکریم هاشمی نژاد فرزند سیدحسن 31 ساله اهل بهشهر و ساکن مشهد که در جریان 15 خرداد ماه سال جاری در تهران دستگیر و 41 روز زندانی شده بود در مجالس مختلف روضه خوانی و در نتیجه عدم اطلاع مقامات انتظامی تا روز 22 /7 /42 در سخنرانی نامبرده جلوگیری به عمل نمی آید و به مرور عده زیادی از دسته جات مخالف و افراد عامی در پای منبر وی اجتماع می نمایند تا اینکه عوامل اطلاعاتی لشگر از تحریکات او مطلع و در تاریخ 21 /7 /42 لشگر خراسان چگونگی را به استانداری منعکس و تقاضا می نماید واعظ نامبرده دستگیر و تعقیب گردد.
ساواک خراسان به استناد نامه های واصله از استانداری و لشگر به شهربانی اعلام می نماید واعظ مزبور و دو نفر دیگر را به اسامی شیخ علی فصیحی و غروی جلب و به ساواک هدایت نمایند.
مأمورین شهربانی بعدازظهر روز 22 ماه جاری برای جلب سید عبدالکریم هاشمی نژاد به منزل وی رفته مشارالیه بعد از اینکه مشغول ادای نماز است از آمدن به شهربانی استنکاف و بنا به شایعه دیگری اظهار می دارد من کاری با رئیس شهربانی ندارم و اگر رئیس شهربانی با من کاری دارد به دیدن من بیاید.
چون قرار بود شیخ علی فصیحی و واعظ مزبور در غروب همانروز در مسجد فیل به روی منبر بروند مأمورین شهربانی به عوض اینکه از تشکیل مجلس جلوگیری و یا وعاظ را در بین راه و قبل از ورود به مسجد دستگیر کنند پس از تشکیل مجلس و اجتماع عده ای در حدود هشت هزار نفر با تعداد قلیلی پاسبان به درب مسجد رفته ابتدا شیخ علی فصیحی را پس از انجام وعظ در حین خروج از مسجد دستگیر و به شهربانی جلب و سپس برای دستگیری هاشمی نژاد با همان وسیله به مسجد مراجعت می نمایند و منتظر می شوند تا سخنرانی او به پایان برسد پس از خاتمه سخنرانی چون مردم از دستگیری فصیحی مطلع و با تظاهری که مأمورین در جلوی مسجد داشتند احساس می نمایند که قصد دستگیری هاشمی نژد را دارند در این موقع چراغهای مسجد چندین بار خاموش می شودکه مردم متفرق شوند گروه هایی که منتظر فرصت بودند صحن مسجد را ترک ولی در آن حوالی و معابر منتظر اقدامات مأمورین شهربانی بوده و خود واعظ نیز با چند نفر در یکی از اطاقهای مسجد مخفی و شاید درصدد بود فرار اختیار نماید در این هنگام رئیس اطلاعات شهربانی مشهد نزد او رفته و به وی تکلیف می کند به همراهی مأمورین به شهربانی برود مشارالیه اظهار می دارد جلب من به اینصورت ممکن است موجب تحریک مردم شده و سبب بروز حوادثی شود بهتر است تأمل شود تا پس از متفرق شدن جمعیت به شهربانی برویم مأمورین شهربانی قانع نشده و او را به داخل اتومبیل فولکس واگن سرگرد قاسمی رئیس کلانتری 2 هدایت و هنگام حرکت با مقاومت جمعیت که در معابر بودند مواجه و در نتیجه تعرض آنان که با پرتاب سنگ و ایجاد موانع انجام می گردد از حرکت خودرو جلوگیری می نمایند و در اینجا مأمورین ناگزیر مبادرت به تیراندازی نموده و در نتیجه دو نفر مقتول و پنج نفر مجروح می گردند.
نظریه: 1 ـ پس از مراجعت آیت الله میلانی به مشهد به مریدان خود و همچنین به وعاظ توصیه می نماید مبارزه منفی را ادامه و با گفتن حقایق مردم را متشکل نمایند به موازات اقدامات طرفداران میلانی جناح روحانیون موافق دولت نسبت به مراجعت او بدبین بوده و در باطن بی میل نیستند که تشنجاتی به وجود آمده و در اثر اقدامات دولت مریدان و اطرافیان وی پراکنده شوند با تمام این مطالب اوضاع تا وقوع حادثه بسیار آرام بوده و حوادثی پیش بینی نمی شد تنها غفلت مأمورین انتظامی و بی تدبیری آنان درباره دستگیری یک نفر واعظ به وقوع چنین حادثه ای که به نظر بسیار تصنعی می آید منجر می گردد 2 ـ ساواک و شهربانی تا صدور نامه از لشگر یا از جریان بی اطلاع بود و یا در ایجاد عکس العمل قصور نموده اند و نحوه عمل دستگیری نیز به حدی با بی تدبیری انجام یافته که اکثریت مردم حتی افراد عامی نیز انتقاد می نمایند و علت تیراندازی پاسبانان بیشتر معلول ترس بود که از قتل دو نفر پاسبان در دهه اول محرم در آنان به وجود آمده و می توان حدس زد که حس انتقام جویی نیز در آنان تحریک شده بود.
3 ـ وقوع این حادثه آیت الله میلانی و سایر مخالفین را مرعوب نموده و در جلساتی که تشکیل دادند از هر گونه عکس العمل منصرف فقط میلانی تلگرافی به هاشمی نژاد مخابره که توصیه شد با نظر مقامات قضایی لشگر در پرونده وی ضبط نمایند اگر مامورین محل درایت داشته باشند حداکثر بهره برداری را برای آرامش می توانند از وضع موجود بنمایند.
4 ـ چون هاشمی نژاد واعظ پرونده ای در دادسرای ارتش دارد اگر با پرونده مربوطه به تهران اعزام و تعقیب شود مؤثر خواهد بود.
5 ـ پیشنهاد نمایید به خانواده مقتولین و پنج نفر مجروح که اغلب از طبقات پایین و رهگذر بودند در حدود خود صد هزار ریال کمک شود تنها باید این عمل طوری باختفا صورت گیرد که در افکار عمومی و یا برای مأمورین شهربانی اثر سوء نبخشد.
6 ـ به ساواک خراسان و ساواکهای دیگر دستوری صادر گردد مجالس روضه خوانی را زیر دید گرفته و با همکاری شهربانی از بانیان و صاحبان مجالس تعهدی بگیرند که از وعاظ خوشنام استفاده کنند ـ برگ پرونده متشکله که جزئیات واقعه منعکس است به پیوست تقدیم می گردد آقای صابری این پرونده از دفتر تیمسار ماهوتیان فرستاده شده بهره برداری فرمایید.
31 /5