موضوع : حزب مردم
تاریخ سند: 20 آبان 1337
موضوع : حزب مردم
متن سند:
شماره : 2 ـ 3 ـ 3575 روز مزبور عمدی منشی مخصوص آقای علم رهبر حزب مردم اظهار داشته که از طرف آقای ابتهاج1 مدیر عامل سازمان برنامه من غیر رسم به کارکنان سازمان برنامه دستور داده شده تا در حزب مردم نام نویسی نمایند و تاکنون عده ای در حدود 100 نفر از اعضا سازمان برنامه تقاضای عضویت حزب را نموده اند.حزب مردم 7 ـ ح ـ 317 بخش 2 بایگانی شود.
توضیحات سند:
1ـ ابوالحسن ابتهاج در سال 1278 شمسی در رشت متولد شد.تحصیلات مقدماتی را در رشت و تهران به اتمام رسانید و زبان انگلیسی را فرا گرفت و مدتی هم در پاریس و بیروت تحصیل کرد و پس از ورود به ایران، داخل بانک شاهی شد و در اثر جدیت و علاقمندی به کار به معاونت بازرسی بانک رسید.
در 1315 به پیشنهاد علی اکبر داور وزیر دارائی وقت به عنوان قرار دادی وارد وزارت دارائی شد و یکسال بعد به معاونت بانک ملی رسید و قریب سه سال در سمت معاونت بانک ملی بود.
در سال 1319 به مدیر عاملی بانک جدیدالتأسیس رهنی ایران منصوب گردید.
در دیماه 1321 احمد قوام نخست وزیر وقت ابوالحسن ابتهاج را به جای حسین علاء که به وزارت دربار منصوب شده بود در رأس بانک ملی ایران قرار داد و این مأموریت متجاوز از هفت سال بطول انجامید.
در آن تاریخ بانک ملی که وظایف بانک ناشر اسکناس (بانک مرکزی) را انجام می داد، تنها مؤسسه بزرگ اقتصادی ایران بود و به عبارت دیگر در ستون اقتصادی و سیاسی ایران نقش آفرین بود.
استخدام دکتر آرتور میلسپوی آمریکایی و تفویض ریاست کل دارایی ایران از یک طرف و توقف نیروهای نظامی متفقین در ایران و نیاز مبرم آنها به ریال از طرف دیگر مشکلات بزرگ اقتصادی برای کشور ما فراهم ساخت.
قحطی و گرسنگی مردم و کم شدن محصولات کشاورزی نیز دولت را شدیدا در فشار قرار داده بود و بانک ملی و عدم تمکین دولت در مورد عزل ابتهاج از نکاتی است که هنوز روشن نشده است.
بدون شک ابتهاج در اداره بانک ملی مدیر موفقی بود.
تمام مشکلات اقتصادی را پشت سر گذاشت و در توسعه بانک نیز کوشش زیادی نمود.
در سال 1329 سپهبد رزم آرا نخست وزیر وقت در میان نخستین روزهای صدارتش ابتهاج را از رأس بانک ملی تغییر داد و او را به سمت سفیر کبیر ایران در فرانسه به پاریس فرستاد...
و در حکومت محمد مصدق از سفارت معزول شد.
در 11 شهریور 1333 به تصدی سازمان برنامه منصوب گردید.
وی سازمان برنامه را مطابق میل و سلیقه خود به گردش در آورد و مطلقا اجازه دخالت به احدی نمی داد.
وقتی دکتر اقبال به نخست وزیری رسید مایل به دخالت و رسیدگی به کارهای سازمان برنامه شد.
ابتهاج به هیچوجه زیر بار نرفت و در نتیجه در بهمن ماه 1337 رئیس دولت لایحه ای به قید سه فوریت تقدیم مجلس کرد که در همان جلسه به تصویب رسید.
این لایحه انتقال قدرت و اختیارات رئیس سازمان برنامه به نخست وزیر بود و بدینطریق ابتهاج از سازمان برنامه کنار گذاشته شد.
در فروردین 1340 احمد آرامش وزیر مشاور و رئیس سازمان برنامه گزارش مفصل و مبسوطی در وضع اسفناک سازمان برنامه به اطلاع نمایندگان مجلس رسانید و علت سوء جریان سازمان برنامه را متوجه ابتهاج نمود و او را متهم به خرابکاری و اتلاف و سوء استفاده کرد.
در کابینه دکتر علی امینی در اردیبهشت 1340 ابتهاج در مظان اتهام قرار گرفت و با صدور قرار توقیف به زندان رفت و قریب هفتاد ماه در زندان باقی ماند.
ابوالحسن ابتهاج پس از کناره گیری از سازمان برنامه مقدمات تاسیس یک بانک خصوصی را فراهم ساخت و پس از کسب اجازه نام آن را بانک ایرانیان نهاد.
در اوایل تاسیس موفقیتی نصیب او نشد تا اینکه 25% از سهام بانک مزبور را به سیتی بانک واگذار کرد و سرانجام در 1356 سهام خود و همسرش (آذر صنیع) را به هژبر یزدانی فروخت و از ایران خارج شد.
ر.ک.
خاطرات ابوالحسن ابتهاج (جلد اول).
ـ تهران: انتشارات علمی، 1371 ـ مقدمه