وزارت امور خارجه
تاریخ سند: 25 آذر 1338
وزارت امور خارجه
متن سند:
شماره: ۳۲۵۹تاریخ: 25 /9 /1338
وزارت امور خارجه
پیرو گزارش‌های تلگرافی حاوی خلاصه مندرجات مقاله‌ای که آقای والتر لیپمن1 درباره مسافرت خود به ایران منتشر و نظریات و عقایدی که اظهار داشته است اینک عین مقالات به پیوست برای مزید استحضار تقدیم می‌گردد.
آنچه می‌توان در این باب عرض کرد این است که نویسنده در زمره اشخاصی قرار دارد که از هواخواهان سازش با شوروی و پیدا کردن راهی برای خاتمه دادن به جنگ سرد می‌باشند البته نه به قیمت انحراف یا رها کردن اصولی که دولت امریکا بدان پای‌بند است نامبرده همچنین معتقد است که کمک‌های فنی و مساعدت‌هائی که برای ترقی کشورها از لحاظ اقتصادی عقب مانده معمول می‌گردد بیشتر از ناحیه سازمان‌های بین‌المللی مخصوصاً مؤسسه توسعه بین‌المللی که در شرف تشکیل است باید معمول گردد. بنابراین با مطالعه مقالات مزبور چنین مستفاد می‌شود که نویسنده از مسافرت خود بیشتر برای تشریح این نظریه که سابقاً داشته و مدت‌ها است در فکر خود پرورانده استفاده نموده است و به سایر مسائل مهم ایران یا اصلاً توجه نکرده یا مطالبی روی مطالعات سطحی و بیشتر متکی به اظهارات اشخاص معلوم‌الحالی که در تهران با آنها تماس گرفته نوشته است. به همین لحاظ به طوری که ملاحظه می‌فرمایند با آنکه در چند جا شخصیت بزرگ اعلیحضرت همایون شاهنشاهی را ستایش نموده و از کوشش‌های دلیرانه شاهنشاه صحبت می‌کند ولی از پیشرفت‌ها و فعالیت‌های عمرانی که در این مدت کوتاه حاصل شده و یا در شرف انجام است بحثی نمی‌نماید و باین نکته که مظهر ارتش شاهنشاهی شخص اعلیحضرت همایون شاهنشاهی می‌باشند و از این لحاظ وضع کشور شاهنشاهی قابل مقایسه با کشورهای همسایه نیست توجه کامل ننموده است
به طوری که استحضار دارند پس از فوت "دالس" که هیج مذاکره‌ای را با شوروی جائز نمی‌دانست تا عملاً اقداماتی از طرف آن دولت برای اثبات حسن نیست در برقراری صلح عالم و رفع خطر نفوذ کمونیسم معمول گردد امروز سیاست دولت امریکا البته با رعایت حزم و احتیاط و تائید اینکه هرگز از اصولی که مبنای سیاست اساسی امریکا را تشکیل می‌دهد انحراف حاصل نخواهند کرد قبول کرده است با شوروی وارد صحبت و مذاکره شود و مسافرت معاون رئیس جمهوری به شوروی و مسافرت خروشچف به آمریکا و تشکیل کنفرانس سران کشورها نمونه‌ای از آن است در آمریکا هم این طرز تفکر طرفدار زیاد دارد و در واقع نظری است که مدت‌ها است دولت انگلستان تعقیب و دنبال نموده و می‌نماید. البته عده‌ای هستند که هنوز تعقیب سیاست دالس را مطابق منافع عالیه آمریکا می‌دانند چنانکه در این اواخر آقای "اچسن رویه" و سیاست جدید دولت را سخت مورد انتقاد قرار داده مذاکرات با شوروی را بر سر برلن علامت ضعف و سستی تشخیص داد و آقای هرتز وزیرخارجه مجبور شد به این اظهارات جواب بدهد و نحوه استدلال اسن را رد نماید و مذاکره با شوروی را ولو اینکه برای امتحان از حسن‌نیت آن دولت باشد مفید بداند.
البته نکاتی که در بالا عرض شد و همچنین مطالبی را که انتظار داشتیم آقای "والتر لیپمن" بعد از مسافرت خود به ایران به قلم بیاورند به ایشان متذکر خواهد شد و با توجه به فرمایش‌های ملوکانه درباره ملت تقویت ارتش شاهنشاهی که در مقاله "دروپیرسن" که تقدیم گردیده است، به خوبی منعکس گردیده آقای لیبین را روشن خواهد نمود چنانکه در مصاحبه تلویزیونی که روز چهاردهم دسامبر به مناسبت ورود رئیس جمهور به تهران داشت به طور وضوح این نکته را تشریح کرد. موجب کمال امتنان خواهد شد چنانچه اینجانب را از توجهی که به مقالات والترلیپمن شده است مطلع و درباره اقدامات دیگری که باید بشود راهنمائی بفرمایند.
سفیرکبیر - دکتر علیقلی اردلان2
توضیحات سند:
ـ1- والتر بهمن خبرنگار آمریکایی بود که با شاه نیز مصاحبه‌ای داشته است.
2- علیقلی اردلان در سال ۱۲۷۶ ش در تهران به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را در مؤسسه عالی ایران و آلمان به پایان رسانید. سپس وارد مدرسه علوم سیاسی شد. در سال ۱۳۰۰ دیپلم گرفت و به لندن عزیمت کرد و تحصیلات عالی را در آن جا ادامه داد و موفق به اخذ دکترا در رشته علوم اقتصادی گردید. نامبرده سمت‌هایی از جمله: سفارت برلین به صورت افتخاری، مترجم اداره اطلاعات و ترجمه، نایب سفارت واشنگتن، دبیر دوم سفارت پاریس، وزیر مشاور، معاون سیاسی وزارت خارجه، وزیر صنایع و معادن، وزیر امور خارجه، سفیرکبیر ایران در آمریکا و ... را عهده‌دار بود. اردلان از مهره‌های به اصطلاح خوشنام و دارای وجهه عمومی بود که رژیم شاهنشاهی در اواخر عمر خود برای به ظاهر آشتی با ملت وی را به سمت وزیر دربار شاهنشاهی منصوب کرد و بخشنامه بیست ماده‌ای کنترل افراد خانواده سلطنتی توسط وی ابلاغ می‌شود و تمامی معاونان وزارت دربار شاهنشاهی در زمان تصدی او از پست خود استعفا می‌دهند و یک سری اقدامات عوام‌فریبانه دیگر مثل بازگردانیدن قسمت‌های دولتی وزارت دربار به بخش‌های مربوط و ... انجام می‌شود لیکن تأثیری ندارد و عمر رژیم به پایان خود نزدیک می‌شود. اردلان از اعضای جمعیت فراماسونری و عناصر مورد اعتماد شاه بود و تا آخرین لحظه عمر سیاسی خود سعی داشت رژیم پهلوی را حفظ نماید. مشارالیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی از خدمت دولتی منفصل شده است.
- اسناد ساواک - پرونده‌های انفرادی