موضوع: آیت‌اله بهبهانی و اللهیار صالح
تاریخ سند: 16 آذر 1340
موضوع: آیت‌اله بهبهانی و اللهیار صالح
متن سند:
شماره: 740 تاریخ:16 /9 /1340موضوع: آیت‌اله بهبهانی و اللهیار صالح
به قرار اطلاع واصله.
بین آقای آیت‌الله بهبهانی1 و اللهیار صالح مکاتبه می‌شود مبنی بر اینکه چون اوضاع فعلی کشور ایجاب نمی‌کند از طرف اللهیار صالح و رفقایش مطالبی انتشار و اقداماتی علیه دولت و اوضاع فعلی صورت گیرد؛ گویا آقای اللهیار صالح نیز ضمن تنقید از اوضاع کلی کشور و عملیات دولت، کتباً اظهار اطاعت و توصیه آقای آیت‌الله بهبهانی را قبول می‌کند.2
تا وصول اطلاعیه بعدی در همین زمینه، فعلاً اقدامی ندارد. کامیاب 19 /9
توضیحات سند:
1. آیت‌الله سیدمحمد بهبهانى، فرزند سیدعبدالله در سال 1250ش در تهران متولد شد. پس از انجام تحصیلات مقدماتى و سطح، به خواندن فقه و اصول پرداخت و مدت شش سال نیز فلسفه و معقول را نزد میرزا ابوالحسن جلوه فرا گرفت. وى هفت سال هم در محضر علامه آشتیانى به تحصیل خارج فقه و اصول همت گمارد. در نجف اشرف از محضر مرحوم آخوند خراسانى و فقهاى معاصر بهره‌مند گردید و به درجه اجتهاد رسید. پس از بازگشت به ایران، ضمن تدریس در حوزه علمیه تهران، در کنار پدر، براى حکومت قانون و تشکیل مجلس تلاش‌هاى زیادى نمود. او که از آزادیخواهان تندرو به حساب مى‌آمد، در دوره دوم مجلس شورای ملی، وکیل مجلس شد. وى نزد عموم سیاستمداران کشور از احترام خاصى برخوردار بود و برخى پیام‌هاى خصوصى حضرت آیت‌الله بروجردى توسط ایشان به مقامات بالاى دولتى ابلاغ مى‌شد. بعضى از علماى مرکز، در کارها و رویدادها، بدون مشورت با او کار نمى‌کردند. وى یکى از روحانیون مشهور و از سران مشروطه بود و در کمیسیونى که از طرف مشروطه‌خواهان تشکیل شد، به همراه 27 نفر دیگر براى اداره امور کشور تعیین شد. این کمیسیون محمدعلى شاه را از سلطنت خلع و احمدشاه را به نیابت وى انتخاب کرد. از دیگر کارهاى سیاسى او، بسیج عده‌اى از مردم جنوب تهران به نفع شاه و حضور در برابر کاخ شاه و منع وى از مسافرت به خارج در واقعه نهم اسفند 1331 بود. شهرت علمى و جایگاه معنوى او سبب شد که تدریجاً در تهران ملجأ و مرجع مؤمنان و نیازمندان شود. وى حدود چهل سال در تهران به تدریس خارج فقه و اصول و ترویج دین پرداخت. آیت‌الله بهبهانى در جریان نهضت امام خمینى در آخرین ماه‌هاى عمر خود، به حمایت از امام(ره) برخاست و از همین رو مورد غضب رژیم واقع شد و در تنگنا قرار گرفت. وى در 20 آبان ماه سال 1342 در سن 92 سالگى دار فانى را وداع گفت و پس از تشییع باشکوهى در تهران، جنازه‌اش به نجف اشرف منتقل و در آنجا به خاک سپرده شد.2. در همین ایام، گزارشی از اظهارات دکتر عباس شیبانی در جلسه جوانان نهضت آزادی به تاریخ 28 /9 /40 در کتابخانه بونصر تهیه گردیده که در آن آمده است: «جبهه ملی فقط حرف می‌زند و آزادی را دستخوش خود کرده و با اعلامیه‌های بی‌نتیجه، وقت را تلف می‌نماید. در صورتی که سرلوحه هر حزب این است که باید با انقلاب یا کودتا زمام امور را در دست گیرد، ولی جبهه ملی خیال می‌کند خود به خود هم می‌تواند حکومت را در دست گیرد، اما نهضت آزادی ایران برخلاف عقیده جبهه ملی، کوشش می‌کند تا حکومت را به دست گیرد و از هر راهی که بتواند متوسل به این موضوع خواهد شد.» بخش ضمائم