موضوع : اعلامیه جامعه سوسیالیستهاى نهضت ملى ایران
تاریخ سند: 23 خرداد 1342
موضوع : اعلامیه جامعه سوسیالیستهاى نهضت ملى ایران
متن سند:
شماره : 6075/ س ت تاریخ : 23 /3 /42موضوع : اعلامیه جامعه سوسیالیستهاى
نهضت ملى ایران
متن اعلامیه بشرح زیر در جامعه سوسیالیستهاى1 نهضت ملى ایران تهیه گردیده و قرار است توسط عباس عاقلى زاده تعداد کمى براى افراد جامعه پلى کپى گردد. توضیح اینکه اعلامیه مزبور فقط مخصوص افراد جامعه سوسیالیستها است و در خارج منتشر نخواهد گردید.
تجلیل از وقایع اخیر.
واقعه پانزدهم خرداد در تهران و بعضى از شهرستانها از هر جهت در خور اهمیت است. تا آنجا که بتهران-مربوط است تظاهرات خشم آلود این روز بهترین اعتراض سیاسى نسبت بدستگاه حاکمه ایران پس از قیام سى ام تیر 1331 است (این تظاهرات از تظاهرات سى تیر بسیار شدیدتر بود ولى جامعیت آنرا داشت.) شرکت کنندگان این تظاهرات بطور عمده مردم فقیرى بودند که احساسات ضد حکومت را با احساسات مذهبى خود توأم ساخته بوند و تظاهرات گرچه زیر رهبرى روحانیون صورت گرفت جنبه مذهبى آن به نسبت جنبه سیاسیش خیلى ضعیف بود و نیز گرچه محرکهاى اولیه رهبران این عصیان بیشتر جنبه ارتجاعى داشت خود تظاهرات جنبه مترقى داشت و مخصوصا نتایج آن از لحاظ جنبش ملى ایران اثرات بسیار مفیدى تواند داشت. این مطلب روشن است که محرک اولیه بخش عمده رهبران مذهبى در مخالفت با حکومت حاضر بر سر مسئله
توضیحات سند:
1ـ جامعه سوسیالیستهاى نهضت ملى ایران در تیر ماه 39 به دنبال قول شاه مبنى بر آزادى انتخابات، در آستانه مجلس بیستم، جبهه ملى دوم تشکیل-شد؛ بى آنکه نقشى براى ما ملکى در آن قائل شوند. ملکى که پیش از این، طرح تشکیل سازمان گسترده‌اى از همه نیروهاى ملى را به سران نهضت-ارائه داده و با استقبالى از سوى آنان روبرو نشده بود، مستقلاً موجودیت تشکل جدید را علام کرد ؛ اما از آنجا که این جامعه گستردگى و مشمول مورد نظر را نداشت، نام آن به جامعه سوسیالیستهاى نهضت ملى ایران محدود شد. جامعه سوسیالیستهاى نهضت ملى داراى دو تشکیلات وابسته-فعال بود ؛ کمیته دانشگاه که مدتى امیر پیشداد مسؤولیت آن را داشت و کمیته کارگران که محمد باقر اسحاقى و پرویز شمسیان از فعالان آن بودند. همزمان با فعالیت جامعه سوسیالیستهاى نهضت ملى ایران در داخل، جامعه سوسیالیستهاى ایرانى در اروپا نیز به هوادارى خلیل ملکى و-جامعه سوسیالیستها، در خارج از کشور تشکیل شد که تا سالهاى پس از سرکوب و فرو پاشى جامعه سوسیالیستها در ایران، فعالیت داشت. در مرداد 1344 یک ماه بعد از تشکیل جبهه ملى در اروپا، به این جبهه پیوست. نشریات سوسیالیسم و نیرو، ارگان جامعه سوسیالیستهاى ایرانى در اروپا محسوب مى‌شد. در اوایل سال 1340، جامعه سوسیالیستهاى نهضت ملى ایران تقاضاىاصلاح ارضى و مخصوصا بخش مربوط بموقوفاتو نیز مسئله آزادى زنان بوده است ولى جریان حوادث از این نقطه عزیمت ارتجاعى بسیار فراتر رفت تا بجائى که حتى فى المثل آیت‌ا... خمینى که مؤثرترین رهبر این جریان بود در اواخر کار صریحا اعلام میکرد که علت مخالفت او با حکومت مربوط بمسئله اصلاح ارضى و زنان نیست بلکه بسبب مخالفت با استبداد است.
آنچه موجب شد رهبران مذهبى در مخالفت با حکومت از چنین پشتیبانى مؤثرى از جانب گروه کثیرى از مردم برخوردار شوند. صرفنظر از عوامل مذهبى بطور عمده عبارت است از نبودن یک رهبرى شجاع و مصمم سیاسى در جناح مخالف حکومت در واقع رهبرى جبهه ملى که مردم در ابتدا امید خود را باو دوخته بودند بیش از آن از خود ضعف و ندانم کارى نشان داد که بتواند نفوذ مؤثرى در توده‌هاى مردم داشته باشد تا بجائى که دیگر کسى براى اعلامیه‌هاى آن اعتبارى قائل نبوند و چند بار آزمایش نشان داد که دیگر از عهده تعطیل کردن بازار هم بر نمیاید. باین ترتیب هنگامى که رهبران مذهبى از در مخالفت با دستگاه حکومت بر آمدند و مخصوصا هنگامى که از نقطه‌هاى عزیمت ارتجاعى دورى گزیدند و در تبلیغات خود حمله بفساد و استبداد موجود را تاکتیک خود قرار دادند انظار مردم بتدریج متوجه آنها گشت خاصه که رهبران مذهبى در این کار با شجاعت عمل میکردند. در واقع بسیارى از مردم آن رهبرى مصمم را که در جبهه-ملى نیافته بودند در میان روحانیون یافتند و بدنبالش براه افتادند. این امر یکى از جنبه‌هاى مهم تظاهرات 15 خرداد است. بطور خلاصه رهبران مذهبى بعلت فقدان یک