موضوع: اقدامات گلپایگانی
تاریخ سند: 10 بهمن 1350
موضوع: اقدامات گلپایگانی
متن سند:
به: 312 شماره: 3378 /21 از: 31 شب پنج‌شنبه 7 /11 /50 در تهران در منزل آیت‌اله‌زاده خوانساری آقای علوی داماد ِآیت‌اله گلپایگانی اظهار داشتند که از طرف آقای گلپایگانی آمده‌ام که با آل‌طه ملاقات کنم و موضوع دیگر این‌که راجع به این فیلم محلل1که قرار است در سینماها اجرا گردد، از طرف آقای گلپایگانی پیغام آوردم که آقای خوانساری اقدام کنند که عملی نشود.در همان مجلس آیت‌اله‌زاده خوانساری تلفن کردند برای روز شنبه ساعت 10 وقت ملاقات گرفتند و گفتند در موضوع فیلم هم با آقای باهری مذاکره شده، وعده دادند روز یکشنبه قرار است من این فیلم را ببینم و چنانچه صلاح نباشد تعطیل می‌شود ولی آقای علوی صبح پنج‌شنبه با اتومبیل آقای احمد حسینی چاوشی به قم آمدند و تا شنبه صبر نکردند برای ملاقات با آل‌طه.
ضمناً سیدمهدی گلپایگانی در قم اظهار می‌داشت که اگر اقدام مؤثر نشود قرار است آقا راجع به گرفتن آل‌طه و منتقل کردن حسینی و فیلم محلل سخنرانی کنند.
وی افزود که قرار است در مسجد جامع تهران از علماء تهران مجلسی گرفته شود برای تعظیم از آقای فلسفی.
نظریه شنبه ـ نظری ندارد نظریه یکشنبه ـ به گزارش عملیاتی خبر مراجعه شود.
شراره نظریه سه‌شنبه ـ مفاد گزارش به نظر صحیح می‌رسد فیلم محلل هم چندی در قم به نمایش گذاشته شد چون بین روحانیون سوء اثر گذاشته بود نسبت به برداشتن آن اقدامات لازم به عمل آمد.
به گزارش عملیاتی خبر مراجعه شود.
شرربار نظریه 21 ـ نظری ندارد اصل در 191133 است در پرونده 9292 بایگانی شود.
دایره بررسی و دایره عملیات در گزارش روزانه درج و بهره‌برداری شود.
7 /11
توضیحات سند:
1.فیلم محلل: رژیم پهلوی که همواره درصدد خارج کردن دین از صحنه اجتماع بود، با به‌کارگیری شگردهای مختلف فرهنگی و هنری تلاش می‌کرد به سیاست دین‌زدائی خودش در میان مردم مسلمان ایران تحقق بخشد.
از این‌رو در سال 1340 به عنوان سال کوروش و سال برگزاری جشن‌های 2500 ساله حرکت اسلام ستیزانه خودش را در شکل‌های گوناگون طراحی کرد.
هرچند، حضور همه جانبه امت مسلمان ایران پس از فوت مرحوم آیت‌الله بروجردی در صحنه اجتماع و هماهنگی‌شان با روحانیت در جریان نهضت پانزده خرداد به رهبری حضرت امام خمینی چنان هراسی در دل رژیم افکنده بود که تا این مقطع تاریخ نتوانست به‌طور علنی ابعاد ضدیت خود را با دین عملی سازد.
اینک پس از ده سال مخالفت‌های پیدا و ناپیدای رژیم علیه مقدسات اسلامی، سناریو «فیلم محلل» به اداره کل نظارت و نمایش وزارت فرهنگ و هنر فرستاده شده و با سرعتی کم‌نظیر به تصویب رسید و با شتابی وصف‌ناپذیر در عرض سه ماه تبدیل به یک فیلم سینمایی گردید، یعنی تبلیغات این فیلم از 17 دی (سالروز کشف حجاب رضاخان پهلوی) شروع و در شش بهمن (سالروز به اصطلاح انقلاب سفید محمدرضا پهلوی) به نمایش درآمد.
در اولین روز نمایش روزنامه کیهان شماره: 608562، بهمن 1350 در صفحه 18 با تصویری بزرگ نوشته بود: «مردی که زندگی سعادتمندانه‌ای دارد، در اثر یک سوءتفاهم همسرش را طلاق می‌دهد و محضردار اشتباهاً زن را سه‌طلاقه می‌کند و مرد که به اشتباه خود پی‌برده است به جستجوی «محلل» مناسبی می‌پردازد که بتواند همسرش را به زندگی خود برگرداند اما ...
.
«پروانه فیلم مذکور: در 3 /9 /1350 به شماره: 111 /4 به نام مهدی میثاقیه [بهائی] صادر شده است.
و در پرسشنامه صدور پروانه فیلم‌سازی چنین آمده است: 1ـ عنوان فیلم: محلل 2ـ تهیه کننده: مهدی میثاقیه .
سناریونویس: نصرت‌اله کریمی، کارگردان: نصرت‌اله کریمی.
3ـ بازیگران نقش نخست: نصرت‌اله کریمی 4ـ استریوئی که فیلم در آن ساخته می‌شده: استودیو میثاقیه 5ـ نوع فیلم 25 میلیمتری 6ـ مدت تقریبی نمایش: 110 دقیقه (ر.ک: فصلنامه یاد، شماره اول، زمستان 1364، صفحه: 21 و 120 و شمارۀ دوم و سوم، تابستان 1365، صفحه 295 به بعد ) استاد شهید علامه مطهری در مقاله‌ای با عنوان: فیلم محلل، فیلمی که سراسر قلب، مسخ و تحریف است، نوشته است: «چند هفته قبل اعلانی بسیار وقیح و زننده در روزنامه‌ها دیده می‌شد که علاقمندان به عفت عمومی را سخت ناراحت کرده بود و غالباً درباره زنندگی آن اعلان صحبت می‌کردند، از قرائن پیدا بود بنا است که فیلمی تحت عنوان «محلل» نشان داده شود، هدف فیلم هم از اول معلوم بود، طولی نکشید که شنیدیم آن فیلم آغاز شده و در بسیاری از سینماهای پایتخت و شهرستان‌ها نشان داده می‌شود...
.
هرچند این فیلم از نظر هنری و فکری مبتذل است اما نظر به این‌که طوری تنظیم شده که قانون «محلل» را که در قرآن مجید به آن تصریح شده است بی‌پایه و ستمگرانه جلوه می‌دهد و طبعاً در روحیۀ طبقه جوان که از ماهیت و فلسفه آن بی‌خبرند اثر بدی می‌گذارد ...
.
من پیاده آن فیلم را بر روی کاغذ خواندم.
دیدم سراسر قلب و تحریف است چه از نظر قانون محلل و چه از نظر واقعیاتی که در جامعه ما در گذشته و حال جریان داشته و دارد.
تهیه‌کننده فیلم از آن‌جا که نظر تبلیغاتی داشته و نمی‌توانسته با خود واقعیت مواجه گردد.
زیرا ارائه عین واقعیت از وجهه تبلیغاتی که او درنظر داشته است نتیجه معکوس می‌داده یعنی به نفع قانون محلل تمام می‌شده است، ناچار برخلاف اصل صداقت رفتار کرده است.
هم قانون محلل را مسخ کرده است و هم صحنه‌هائی ساختگی که مشابه آن‌ها هیچ‌وقت در جامعۀ ما وجود نداشته و ندارد آفریده است، در حقیقت به جامعه‌ای‌که خود در آن زندگی می‌کند افترا بسته و بهتان زده است.
وظیفه یک فیلم‌ساز این است که جریانات واقعی را روی صحنه بیاورد و ا نتقاد کند، نه آن‌که صحنه‌‌های صددرصد خیالی از خود بسازد و به دروغ جامعۀ خود را متهم سازد و موجبات گمراهی افکار را نسبت به جامعه فراهم کند.
این است که این فیلم گذشته از جنبه اسلامی از جنبه ملی نیز یک خیانت است.
(ر .
ک: مرتضی مطهری، امدادهای غیبی در زندگی بشر به ضمیمۀ چهار مقالۀ دیگر، صفحه 191) برابر اسناد موجود، ساواک در گزارشی درباره «فیلم محلل» گفته است: تاریخ: 13 /11 /50 گزارش درباره: فیلم محلل محترماً به استحضار می‌رساند.
به‌طوری‌که گزارش رسیده از ساواک تهران نشان می‌دهد شخص ناشناسی به شیخ محمدتقی فلسفی واعظ اظهار داشته از طرف آیت‌اله غروی کاشانی آمده تا درباره فیلم محلل که در روزنامه کیهان درباره آن تبلیغ می‌شود صحبت نمایم که شما با آیت‌اله خوانساری تماس گرفته و ترتیبی بدهید که از نمایش فیلم مزبور جلوگیری به عمل آید.
متعاقب این موضوع محمدتقی فلسفی جواباً اظهار داشته من و آیت‌اله خوانساری اقداماتی انجام داده‌ایم، حال تاچه حد نتیجه بدهد معلوم نیست.
این فیلم از طرف بهائی‌ها و به منظور اهانت به اسلام تهیه شده است و به آیت‌اله غروی کاشانی بگوئید درحد قدرتمان اقدام نموده‌ایم.
نظریه: به‌طوری‌که استنباط می‌گردد نمایش فیلم محلل در جامعه روحانیت موجب ناراحتی عده‌ای از متعصبین مذهبی گردیده که به همین جهت برخی از آنان درصدد برآمده‌اند که عکس‌العمل‌هایی در مقابل نمایش آن نشان دهند با عرض این‌که پیش‌بینی‌های مراقبتی به عمل آمده و مراتب به شهربانی اعلام گردیده به نظر می‌رسد چنانچه از نمایش این فیلم در شهرستان قم جلوگیری به عمل آید در جلب جامعه روحانیت به ویژه در شرایط فعلی حسن اثر بخشد مراتب استحضاراً معروض می‌گردد.
وثوقی 312 ـ ازغندی اداره یکم عملیات و بررسی مبینی در گزارش دیگری به تاریخ 12 /11 /50 ساواک از کنترل تلفن منزل آقای فلسفی گزارش زیر را استخراج کرده است: شخص ناشناسی به نامبرده بالا اظهار نمود این بهائیان و کمونیست‌ها دست به دست هم داده با آن میثاقیه پدرسوخته بی‌شرف فیلمی تهیه کرده‌اند به نام محلل که در آن مستقیماً به آیات قرآن و قانون اسلامی اهانت شده.
این چه وضع مملکتی است چه کسی این‌ها را اجازه می‌دهد؟ چه کسی باید از قرآن ما حمایت کند؟ آن میثاقه کثیف که 12 سال چکسلواکی بوده این‌ها چیست که درست می‌کند.
این چه وضعی است؟ آن وضع مدارس دختر و پسر، آن کلاس‌های راهنمائی .
آخر ما به کی درد دلمان را بگوئیم؟ فقط امید ما شما هستید.
فلسفی جواب داد آقا من خودم هم معترضم و تا آنجائیکه قادر باشم عمل می‌کنم.
همه ملتهب هستند، همه ناراحتند، این قیام برضد قرآن است چه بکنیم.
هر قدر شما متأسف هستید ما ده برابر خودتان ناراحت بدانید و تا آنجائیکه در قدرت داشته باشم این وظیفه دینی است و برای خدا انجام می‌دهم دعا کنید اثری داشته باشد.
(آیت‌الله‌العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی، جلد دوم، صفحه 78 و 79، مرکز بررسی اسناد تاریخی)