تاریخ سند: 25 خرداد 1342
موضوع : اخبار شایعات و جریانات روز
متن سند:
شماره : ر ـ 21186 بخش 311 تاریخ : 25 /3 /42
موضوع : اخبار شایعات و جریانات روز
1ـ میگویند در جریان تظاهرات روز 15 خرداد متظاهرین یک کلانترى را اشغال و خلع سلاح کردهاند ولى اسلحههائیرا که بدست آوردهاند خرد کرده و آنها را شکستهاند.
2ـ یکى از متعصبین طرفدرا متظاهرین میگفت. علت آنکه دو دکان جواهر فروشى اول بازار مورد حمله- غارت گرفته براى آن بوده که صاحب دکانهاى مزبور بنفع دولت قبلاً اقداماتى انجام داده و از طرف بازاریها-نامههائى بجراید در رادیو نوشتهاند و متظاهرین در روز 15 خرداد با غارت دکانهاى آنها خواستهاند تلافى کنند.
3ـ عدهاى از مردم میگویند دولت انگلستان و عوامل آنها در تظاهرات اخیر دست داشتهاند و الا بدون پشتیبانى از خارج متظاهرین نمىتوانستند باین اقدامات دست بزنند.
4ـ رادیو صداى ملى در برنامه دوشنبه شب 20 خرداد خود ضمن تحلیل جریانات اخیر ایران گفت سپهبد بختیار در تظاهرات اخیر دست داشته و میخواسته با کمک دولت امریکا رژیم فعلى ایرانرا سرنگون کند و یک دولت نظامى و خشن امریکائى بر سر کار آورد صداى ملى گفت. دولت با مخالفین بخصوص با فئودالها و مالکین معاشرت میکند و براى دلجوئى از آنان دکتر ارسنجانى را که باصلاحات ارضى اعتقاد عمیق داشت و مردى قاطع بود عوض کرد صداى ملى گفت مردم ایران از
دیکتاتورى و عدم آزادى ناراضى و ناراحتند و ملایان و مترجعین و فئودالها میخواهند از این عدم رضایت بنفع خود بهره بردارى کنند. رادیو صداى ملى گفت. در تظاهرات اخیر برخى از دولتیها و حتى عدهاى از مامورین سازمان امنیت دست داشتهاند.
5ـ رادیو پیک ایران ارکان حزب توده در برنامههاى خود هم بدربار و دولت و هم بروحانیون و ملاکین حمله میکند ولى البته حملات این دستگاه بیشتر متوجه روحانیون و فئودالهاست.
6ـ هم رادیو صداى ملى و هم رادیو پیک تظاهرات اخیر تهران و قم و مشهد را یک تظاهرات ارتجاعى میخوانند که مبتکرین آن روحانیون. فئودالها. افسران بازنشسته. مرتجعین و اوباش میباشند.
7ـ امروز سه شنبه 21 خرداد که قرار بود تظاهراتى انجام شود هیچگونه اتفاقى رخ نداد و صبح که مغازهها بسته بودند بدینجهت بود که صاحبان آنها از حمله و آزار و غارت متظاهرین میترسیدند و الا غالب کسبه مایلند بکسب و کار و زندگى عادى خود ادامه دهند.
8ـ در جریان تظاهرات روز 15 خرداد عدهاى بگلستان جاوید (قبرستان بهائیها) حمله کرده و ضمن نبش قبر اجساد بهائیها را از قبرها بیرون کشیده و آتش زدهاند. همچنین به موسسات که مربوط به بهائیها است (از قبیل کمپانى ثابت پاسال و کارخانه پپسى کولا) خساراتى وارد کردهاند.
9ـ از هنگام اعلام حکومت نظامى و ممنوعیت تشکیل اجتماعات بهائیها طبق دستور محفل ملى
روحانى (دستگاه رهبریشان) کلیه جلسات و اجتماعات بزرگ و کوچک خود را تعطیل کرده و حتى از ترتیب یک مجلس سه نفرى خوددارى میکنند.
10ـ تودهایهاى سابق روشنفکران. شریعتخواهان. کسانیکه مخالف اختلاف دین و سیاست هستند مخالفین خرافات و اوهام. اقلیتهاى مذهبى (کلیمى. مسیحى. زردشتى. بهائى) که همواره مورد فشار و تهدید روحانیون هستند اقدامات دولت را در سرکوبى تظاهرات اخیر و جلوگیرى از روحانیون تندرو تائید مینمایند.
11ـ در مجلسى یکنفر میگفت. روز شنبه 18 خرداد عدهاى بکلانترى 20 حمله کرده و توانستهاند اسلحه- چند پاسبان را بربایند.
12ـ چند نفر میگفتند که بعد از تظاهرات 15 خرداد در خیابانها دو پاسبان را مخالفین با کارد از پا در آوردهاند.
13ـ یکى از فروشندگان فروشگاه فردوسى میگفت صبح روز شنبه 18 خرداد عدهاى چند پیت نفت و بنزین بفروشگاه برده و قصد آتش زدن آنجا را داشتهاند.
14ـ میگویند چون رادیو بعد از تظاهرات 15 خرداد میگفت دانشجویان دانشگاه طومارى تهیه و از عملیات متظاهرین 15 خرداد تنفر خود را ابراز و اقدامات دولت را تایید کردهاند براى آنکه دانشجویان نشان دهند که این موضوع دروغ است دست بتظاهراتى زدهاند که ضمن آن چند نفر مقتول و مجروح شدهاند.
15ـ دانشجویان بیطرف دانشگاه از اینکه بر اثر وقایع اخیر امتحانات دانشگاه متوقف شده شدیدا نگران و ناراحت هستند و بمتظاهرین و مسببین وقایع اخیر لعنت میفرستند.
16ـ یکى از فرهنگیان با سابقه درباره علّت کنارهگیرى یا بر کنارى جهانگیر تفضلى1 میگفت علت بر کنارى او آن بوده که تفضلى چندى قبل بیک دختر آلمانى که گوینده آلمانى رادیو بوده تجاوز کرده است یکى از کارمندان بانک ملى در این باره میگفت جهانگیر تفضلى بواسطه بهائى بودن از ریاست انتشارات و رادیو بر کنار شده است.
17ـ صرفنظر از این شایعات که درباره تفضلى بر سر زبانها است وى در انتشارات و رادیو خوب کار نکرد برنامههاى قبلى اخبار و غیره را که مردم بوقت و فرم آنها عادت کرده بودند بهم زد در زمان او عدهاى از کارمندان انتشارات و رادیو ناراضى و عصبانى شدند و بعضى از گویندگان اخراج گردیدند و بطور کلى- حاصل کار تفضلى رضایتبخش نبود.
18ـ در شیراز عدهاى از دانشآموزان که میخواستهاند امتحان کلاس ششم متوسطه طبیعى و ریاضى بدهند بوسیله یکى از مامورین پست و تلگراف آنجا بسئوالات امتحانى که از تهران فرستاده شده است مىیابند و فرهنگ محل بموضوع پى میبرد و جریان به وزارت فرهنگ گزارش میشود و بالاخره قرار میشود که امتحاناترا که سئوالات آن بدست محصلین افتاده تجدید نمایند.
19ـ میگویند دولت قصد دارد بازار را از وضع فعلى خارج سازد و کارى کند که مرکزیت اقتصادى بازار بکلى از بین برود که براى همیشه از تحریکات بازار راحت شود.
20ـ یکنفر از هواداران سازمان نهضت آزادى ایران میگفت. تشکیلات نهضت را دولت بکلى خرد کرده دستگاه چاپ و پلى کپى نهضت لو رفته و عده از سران نهضت و نویسندگان نشریات بازداشت شدهاند و عدهاى دیگر متوارى و مخفى هستند و با تلفن با یکدیگر تماس میگیرند.
توضیحات سند:
1ـ جهانگیر تفضلى پس از ماجراى حذف برنامههاى اذان ظهر از رادیو قطع گفتارهاى مذهبى و پخش موسیقى در ایام سوگوارى در سال 42 از کار کنارهگیرى کرد و در تاریخ 19 /3 /42 نصرت اللّه معینیان به جاى وى به وزارت مشاور و سرپرست اداره کل انتشارات و رادیو رسید. جهت اطلاع بیشتر در این باره به جلد دوم از این مجموعه رجوع کنید.
منبع:
کتاب
قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک - جلد 3 صفحه 236