موضوع : گزارش
تاریخ سند: 13 آبان 1340
موضوع : گزارش
متن سند:
روزنامه بامشاد طی مقاله ای به عنوان (راه و رسم تقی زاده ای1) از نوشته های آقای جمال زاده انتقاد کرده و از وضع وی به عبارت معروف (کنار گود نشسته و می گوید لنگش کن) تعبیر کرده است و از این راه به تقی زاده پرداخته که حتما آقای جمال زاده دستورالعمل های نامبرده را به کار بسته که کنار دریاچه لمان2 نشسته اند و دستورالعمل صادر می کنند استحضارا به عرض می رساند محرمانه بخش جراید 13 /8 /40 در پرونده بامشاد بایگانیتوضیحات سند:
1ـ سیدحسن تقی زاده از بانیان اولیه و اصلی وابستگی ایران به سیاستهای انگلیس طی نهضت مشروطیت ایران و یک قرن پس از آن بود و از عوامل توفیق نقشه های سیاسی بریتانیا و نفوذ آن کشور در ایران به شمار می رفت.او با انعقاد قرارداد خائنانه سال 1312 با انگلستان زمینه سلطه هر چه بیشتر بریتانیا بر منابع نفتی ایران را فراهم آورد.
و در دوره های مختلف مجلس شورای ملی گامهای بلندی علیه روحانیت برداشت.
تقی زاده در شهریور 1256 در تبریز متولد شد و در دارالفنون تهران تحصیل کرد و از جوانی رشته های مختلف تحصیلی را در کنار زبانهای عربی و انگلیسی فرا گرفت.
او با عضویت در تشکیلات فراماسونری و با توجه به نفوذ گسترده در آن در بین منورالفکران ایرانی و خصوصا مشروطه خواهان در جنبش مشروطه شرکت فعالی را به عهده گرفت و در اکثر دوره های اولیه مجلس شورای ملی به نمایندگی انتخاب شد.
وی از عوامل دستگیری و محاکمه و شهادت شیخ فضل اللّه نوری بود.
تا قبل از مشروطه وی سفرهای زیادی به اروپا داشت و در خلال جنبش مشروطه مجری سیاست انگلستان شد.
به هنگام به توپ بستن مجلس توسط نیروهای محمدعلیشاه قصد جان وی را کرده بود.
مسؤولان سفارت او را تحت نظر از کشور خارج کردند.
تقی زاده ابتدا به قفقاز و سپس به وین، پاریس، لندن و دیگر شهرهای اروپا رفت.
پس از سرنگونی حکومت محمدعلیشاه وی به تهران بازگشت و در انتخابات دوره دوم مجلس به وکالت برگزیده شد.
وی در آن زمان در مجلس به جبهه دموکراتها که از طرفی طرفدار اموری از جمله اجباری نمودن نظام وظیفه عمومی و آموزش و از طرفی دیگر طرفدار تز جدایی دین از سیاست بودند.
این حزب که مورد حمایت انگلیس بود، نقش مؤثری در مبارزه با روحانیت در داخل و خارج مجلس ایفا کرد.
تقی زاده یک بار نیز در مجلس دوم از سوی مراجع نجف تکفیر شد.
او به دلیل جاه طلبی مورد نفرت رهبران نهضت مشروطه قرار گرفت و در سالهای قبل از جنگ جهانی اول به دلیل تنفر شدید افکار عمومی از ایران خارج شد و به کشورهای آمریکا، انگلیس، فرانسه، هلند و آلمان غربی رفت.
پس از انقراض سلسله قاجاریه تقی زاده در اوایل حکومت رضاخان در 1307 والی خراسان شد و تا تیرماه سال بعد در این سمت ماند.
پس از شهریور 1308 تا فروردین 1310 سفیر رضاخان در انگلیس شد.
در مرداد 1310 وی وزیر دارایی شد.
او در این سمت با امضای معاهده قرارداد دارسی در مرداد 1312 سلطه بریتانیا را بر منابع نفتی و سرمایه های ایران استمرار بخشید.
این معاهده وی را به شدت بدنام ساخت به گونه ای که از وی همان سال با سمت سفارت ایران در فرانسه از ایران خارج شد و تا مرداد سال بعد در این سمت باقی ماند.
او در سالهای بعد یعنی تا سال 1320 سرپرستی هیأتهای اعزامی ایران به کنفرانسها و مجامع اروپایی و جهانی را عهده دار گردید.
در زمان محمدرضا پهلوی بار دیگر به عنوان سفیر ایران عازم لندن شد و تا سال 1326 باقی ماند سپس به تهران بازگشت و وارد مجلس پانزدهم شد و دو سال در مجلس ماند و با تأسیس مجلس سنا در 1328 ریاست آن را به عهده گرفت طی جریان حوادث ملی شدن صنعت نفت و خلع ید از بریتانیا و انحلال شرکت نفت ایران و انگلیس در 1329 بیش از پیش چهره تقی زاده عامل تسلط انگلیسها برای مردم آشکار و متصور گردید.
اما با سرنگونی حکومت مصدق در کودتای 28 مرداد 1332 و بازگشت شاه به کشور، مجددا مجلس سنا تأسیس و تقی زاده به ریاست آن برگزیده شد.
او سپس به دلیل افشا شدن اسامی و اسرار فراماسونهای ایران توسط ساواک که برای تضعیف نفوذ انگلیس و تقویت نفوذ آمریکا صورت گرفت.
به بهانه کهولت سن خانه نشین شد.
وی که از اعضای فعال فراماسونری و از مؤسسان لژ بیداری ایرانیان بود سرانجام در 17 بهمن 1348 در 92 سالگی درگذشت.
ر.ک : سیدحسن تقی زاده به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسیهای تاریخی 2ـ دریاچه لمان یا دریاچه ژنو، بزرگترین دریاچه سوئیس است که وسعت آن 40 مایل و عمقش 1200 فوت می باشد و مابین فرانسه و شهر کنتون سوئیس قرار دارد.
ـ نون جون و دوغ گو، مؤلف محمد ابراهیم، باستانی پاریزی، تهران، موسسه فرهنگی انتشاراتی معارف، 1377، پاورقی ص 17