موضوع : کمیته مرکزی حزب منحله توده
تاریخ سند: 6 آبان 1353
موضوع : کمیته مرکزی حزب منحله توده
متن سند:
از : آمیب به : بریستول 331 شماره : 3780 / ق پس از یکی شدن حزب توده و فرقه ی دموکرات اکنون به ظاهر حزب دارای یک کمیته مرکزی است که در لیپزیک آلمان شرقی است و اعضای آن از اعضای اصلی و مشاور کمیته مرکزی تشکیل می شود که اعضای اصلی آن پس از درگذشت عبدالصمد کامبخش و رضا روستا و عبدالحسین نوشین و پیشنمازی چنین است (البته تا نزدیک دو سال پیش که من در مسکو بودم) ایرج اسکندری ـ رضا جودت ـ احسان اللّه طبری ـ نورالدین کیانوری ـ غلام یحیی دانشیان ـ محمدرضا قدوه ـ میزانی ـ احمدعلی رصدی ـ محمود بقراطی ـ علی [امیرجزی ]ـ بالاش آذر اوغلی ـ سیف اللّه بابازاده ـ میرآقا آذری ـ صمد حکیمی ـ امیرعلی لاهرودی1 ـ حمید صفری ـ که از این اعضاء اصلی پنج نفر ایرج اسکندری ـ جودت ـ طبری ـ کیانوری ـ غلام یحیی هیئت اجرائیه این حزب بوده اند که ایرج اسکندری صدر و ارتباط با احزاب دیگر کمونیست و دولتهای آنها به ویژه با حزب کمونیست شوروی و دولت و غیره ی آن حزب کمونیست آلمان شرقی و دولت آن می باشد و از این گذشته مسئول رابط با تشکیلات پنهانی ایران می باشد کیانوری پس از درگذشت کامبخش مسئول تشکیلات اروپایی غربی است (در زنده بودن او نیز همکار و کمک او بوده) اعضاء مشاور کمیته مرکزی چنین اند.چلیپا (سرهنگ 2 سابق ارتش) آگاهی (سروان مهندس سابق ارتش) آذرنور (سرگرد سابق ارتش) ـ غفار کندلی ـ نوروزی ـ شاندرمنی ـ بزرگ علوی از این اعضاء اصلی و مشاور ایرج اسکندری ـ جودت ـ طبری در لیبزیک منزل دارند.
کیانوری ـ نوروزی در برلن شرقی قدوه در هاله آلمان شرقی.
بقراطی ـ امیر جزنی ـ رصدی ـ در مسکو.
غلام یحیی ـ آذراوغلی ـ آذری ـ سیف اللّه بابازاده ـ حکیمی لاهرودی ـ کندلی ـ آگاهی در باکو ـ چلیپا در ورشو.
میزانی ـ صفری در سوفیه [صوفیه ]بلغارستان آذرنور در الجزیره ـ شاندرمنی در دوشنبه ی تاجیکستان می باشند.
تشکیلات حزب توده چنین است.
1ـ تشکیلات آلمان شرقی الف ـ حوزه لیپزیک ب ـ حوزه برلن شرقی پ ـ شاید حوزه کوچکی در هاله.
2ـ تشکیلات بلغارستان سوفیه [صوفیه] که گویا مسئول آن میزانی باشد (که مسئول رادیو پیک ایران نیز می باشد.) 3ـ تشکیلات مسکو که مسئول آن احمدعلی رصدی (سروان توپخانه سابق ارتش) است.
4ـ تشکیلات تاجیکستان (دوشنبه) که مسئول آن کوه پایی است.
5ـ حوزه ترکمنستان 6ـ تشکیلات چکسلواکی (پراک) 7ـ تشکیلات آذربایجان شوروی 8ـ در جنب کمیته مرکزی حزب یک اتحادیه کارگران که تنها اسمی از آن باقیست و برای شرکت در مجامع بین المللی کارگران کمونیستی باقی مانده است می باشد.
عضو و تشکیلاتی ندارد گرداننده آن در گذشته رضا روستا بود.
پس از مرگ او برای حضور در مجامع بین المللی و مداحی از ادیبان از یک نفر یهودی رشتی که در ایران کارگر چاپخانه بود به نام شعبان یعقوب زادگان استفاده می کنند و گاهی که مجامع مفصل تر باشد یکی از رهبران باسوادتر را روانه می کنند چنانکه در چند سال پیش در مجمعی که در پراک تشکیل شد مرا فرستاده بودند.
9ـ در جنب کمیته مرکزی یک سازمان جوانان حزب نیز هست که تشکیلات مرتب و کارآیی ندارد تنها کار آن نفوذ در جوانان ایرانی اروپائی غربی و در مواردی که مجامع کمونیستی و یا نیمه کمونیستی جوانان در اروپا قرار می گیرد نیز در آن شرکت می کنند و بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد تا تشکیلاتی و مسئول آن بهزادی است.
10ـ از این گذشته در جنب کمیته مرکزی یک دستگاه تبلیغات وجود دارد که دارای 3 بخش است.
الف ـ رادیو پیک ایران که مرکز آن در سوفیه بلغارستان است و میزانی با نام مستعار جواد مسئول آن است و هیئت تحریریه آن خود میزانی و بهرام دانش (سروان پیاده سابق ارتش) و حمید صفری (مسئول زبان ترکی آذربایجانی) و شاید اخیرا چنانکه گفتگویش بود هدایت اللّه حاتمی (سرگرد پیاده سابق ارتش) و یک نفر کرد برای زبان کردی (چون همواره عوض می شد اکنون نمی دانم چه کسی دست اندرکار آنست).
در اینجا یادآور شوم که معمولاً مقالات و نوشته ها یکی است که بعدا به ترکی و کردی ترجمه می شود.
ب ـ روزنامه ارگان حزب که مسئول اداره آن در گذشته ایرج اسکندری بود و هیئت تحریره اش خود اسکندری ـ احسان اللّه طبری و ناظر (سرگرد یا سرهنگ 2 سوار سابق ارتش) هستند و خانم ناظر هم در آنجا منشی است.
پ ـ ماهنامه دنیا که مسئول آن احسان اللّه طبری است و هیئت تحریریه آن همان هیئت تحریریه روزنامه است.
ت ـ تشکیلات آذربایجان شوروی ـ این تشکیلات همچنان با نام کمیته فرقه دموکرات باقی مانده است گرچه به ظاهر با حزب توده یکی شده است نه تنها در واقع استقلال دارد بلکه عملاً نظریات خود را به کمیته به اصطلاح مرکزی حزب توده نیز تحمیل می کند و از حمایت بیشتر گردانندگان دستگاه شوروی و به ویژه سازمان امنیت آن M.
G.
B برخوردار است و بودجه قابل توجهی توسط صلیب سرخ باکو از بودجه کل سازمان امنیت جمهوری آذربایجان دریافت می دارد.
این تشکیلات فرقه مرکزش در باکو است که کمیته مرکزی دارد و شاید نزدیک به 6 ـ 5 هزار عضو دارد (چون هر کس که ایرانی است و مهاجر و می خواهد زندگی کند و کاری داشته باشد ناچار باید عضو این حزب باشد والا فلا.
اعضای کمیته فرقه دموکرات به دلخواه غلام یحیی و صلاح دید سازمان امنیت باکو دائم در تغییر و دگرگونی است پاره ای از اعضای آن عضو کمیته مرکزی حزب توده و پاره ای عضو مشاوران و پاره ای تنها عضو کمیته خود فرقه اند که اغلب در کمیته فرقه اختیاراتشان از اعضای کمیته حزب توده در آن بیشتر است چون از [زر و زور] بیشتری برخوردارند اعضای کمیته فرقه تا جائی که من آگاه بودم چنین است غلام یحیی دانشیان ـ انوشیروان ابراهیمی ـ بالاش آذراوغلی ـ میرآقا آذری ـ مجیری (ستوان یکم توپخانه سابق ارتش) امیرعلی لاهرودی ـ گل علی خیامی (شاهسون اردبیلی) ـ مارتیک گیری گوریان (شوفر سابق غلام یحیی) و ...
.
این کمیته دارای تشکیلات چندی است که چنین است.
1) تشکیلات باکو که به نام کمیته شهری باکو نامیده می شود که چندین حوزه را دربر می گیرد مانند حوزه آکادمی ـ حوزه انیورستید ـ حوزه های پزشکی و مامائی ـ حوزه های تکنیکوم های گوناگون و غیره ...
2) تشکیلات کوی چای 3) تشکیلات برده 4ـ تشکیلات آقدام 5ـ تشکیلات کیروف آباد (گنجه) که پس از باکو بزرگترین تشکیلات فرقه است 6ـ تشکیلات شکی 7ـ تشکیلات طاوس 8 ـ تشکیلات آق اشتقا 9 ـ تشکیلات شامخور 10ـ تشکیلات شماضی (شیروان) [شماخی] 11ـ تشکیلات قوبا 12ـ تشکیلات سلیان 13ـ تشکیلات (حوزه است چون کوچکتر است) خداد و خاچمز 14ـ در جنب کمیته فرقه تشکیلات سازمان جوانان است که نسبتا وسیع و اعضای بسیاری دارد و کلوپ و سازمان دارد و مسئول آن انوشیروان ابراهیمی است و جوانانی که [عضو] آن نباشند از کمک هزینه تحصیلی برخوردار نمی شوند.
15ـ در جنب کمیته مرکزی سازمان زنان نیز وجود دارد که جمعیت نسبتا قابل توجهی دارد که زن غلام یحیی ستاره دانشیان وقتی مسئول آن بود 16ـ در جنب فرقه جزو شعبه تبلیغات فرقه یک روزنامه به نام روزنامه آذربایجان هست که به زبان ترکی آذربایجانی منتشر می شود که هیئت تحریریه و دستگاه آن دائما در نیمه عدم سازی با غلام یحیی دستخوش تغییر است (می توان تصورش را کرد که غلام یحیی که به هیچ زبان حتی زبان ترکی خواندن و نوشتن نمی داند وقتی بخواهد رهبر روزنامه ای باشد و دستورات کلی ایدئولوژیکی و فلسفی بدهد چه محشری خواهد شد) این روزنامه اکنون بیشتر نوشته هایش تنقید و قماش از مطبوعات ایران و دولت است و خواننده ای حتی در خود باکو نیز ندارد در گذشته از چهار صفحه آن 1 صفحه اش کردی بود که اکنون آن حذف شده است.
از من [از این] گذشته تبلیغات فرقه در سال چندین مجله و مانند آن نیز انتشار می دهد که چیز قابل ملاحظه ای در آن نمی توان یافت ولو از نظر خود آنها باشد.
17 ـ کمیته فرقه زمام کار سازمان جمعیت مهاجرین ایرانی در باکو را نیز به دست دارد و کل علی حنائی خود دست نشانده ای غلام یحیی است.
لطفا در کلاسه 93178 به نام احمدعلی رصدی بایگانی گردد.
7 /9 /53 به اداره یکم و اداره کل ششم منعکس شده اصل در کلاسه 21972 بایگانی شود.
توضیحات سند:
1ـ امیرعلی لاهرودی از فعالین قدیمی حزب توده است که در همان نخستین دوران تشکیل حزب، عضو کمیته ایالتی آذربایجان شده در کنگره اول (1323) به نمایندگی از اردبیل شرکت داشت و پس از تشکیل فرقه دمکرات آذربایجان به آن پیوست و در دوران حکومت پیشه وری برای تحصیل به شوروی اعزام شد.او در دوران مهاجرت از طرفداران جدی غلام یحیی دانشیان بود و در ماجرای وحدت حزب توده با فرقه دمکرات آذربایجان (کنفرانس وحدت، 1339) با پیشنهاد فرقه عضو کمیته مرکزی و عضو مشاور در هیئت اجرائیه حزب شد.
مدتی نیز به عنوان نماینده فرقه در لایپزیک فعالیت کرد، اما دوباره به شوروی بازگشت و به همکاری خود با فرقه دمکرات ادامه داد (1341).
در پلنوم یازدهم (1344)، پس از رد شدن طرح اخراج فروتن، قاسمی و سغایی، همراه با گروه غلام یحیی جلسه را به اعتراض ترک کرد که همین امر موجب بحران در پلنوم حزب شد و سرانجام با پافشاری آنان اخراج قاسمی و فروتن در این پلنوم به تصویب رسید.
پس از پلنوم چهاردهم لاهرودی از اعضای کمیسیونی بود که تهیه برنامه حزب توده را بر عهده داشت و در پلنوم 16 (1357) به عضویت هیئت اجرائیه حزب درآمد.
در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی، به علت پیری و بیماری دانشیان، امیرعلی لاهرودی اداره امور فرقه را بر عهده گرفت و دانشیان صدرافتخاری فرقه دمکرات بود که پس از مرگ دانشیان در 1364 لاهرودی رسما به رهبری فرقه انتخاب شد.
در پلنوم هفدهم (1360) او به همراه کلیه اعضای اصلی و مشاور کمیته مرکزی حزب توده در خارج از کشور که حاضر به بازگشت نبودند، از مرکزیت حزب تصفیه شد، و پس از دستگیری سران حزب توده در ایران، وی با حمید صفری و حبیب اللّه فروغیان، کمیته خارج از کشور حزب توده و هیئت سیاسی جدید را تشکیل دادند.