جلسه منزل على امینى نخست‌وزیر اسبق
تاریخ سند: 19 مرداد 1357
جلسه منزل على امینى نخست‌وزیر اسبق
متن سند:
سرى 13570519جلسه منزل على امینى نخست‌وزیر اسبق
ساعت 00 /9 روز 19 /5 /37 جلسه‌اى با شرکت 14 نفر از دوستان على امینى نخست‌وزیر اسبق، در منزل وى در الهیه تهران تشکیل گردیده است.
در ابتداى جلسه، یکى از حاضرین به نام دکتر محمد مقدس‌زاده دندانپزشک در مورد محاکمه 24 نفر از اخلالگران‌در دادگسترى شهرستان سارى (مشروح جریان دادگاه این افراد قبلاً به استحضار رسیده است)، صحبت و اظهار داشته:
من در جلسات دادرسى آنها حضور داشتم. هنگام دادرسى هزارها نفر از طبقات مختلف مردم، به حمایت از متهمین در جلو دادگسترى اجتماع کرده بودند و از نیروهاى انتظامى مستقر در اطراف دادگسترى واهمه‌اى نداشتند. مردم دیگر تحمل بیدادگرى‌هاى دستگاه را ندارند. شما (امینى) باید مبارزه‌اى را که شروع کرده‌اید، به جایى برسانید.
در این موقع على امینى گفته:
من مبارزه را شروع نکرده‌ام، بلکه فعالیت سیاسى خود را به نفع استقلال و تمامیت ارضى ایران آغاز کرده‌ام. اجازه دهید تا من کار خود را انجام دهم.
سپس یکى دیگر از حاضرین به نام محمود مشکان خطاب به امینى گفته:
وضع مردم بحرانى است و تمام ملت بپا خاسته‌اند، به طوری که حاضر به شنیدن حرف‌هاى شما و امثال شما نیستند.
آنگاه شخصى به نام هاشمى، در ادامه اظهارات محمود مشکان گفته:
«هدف مردم بر انداختن رژیم ایران است.»
على امینى در پاسخ اظهار داشته:
مردم با مملکت، ثروت و آنچه که دارند مبارزه مى‌کنند. باید وضعى پیش آید تا مردم ابتداء به مملکت و استقلال آن پایبند بشوند و بعد از آن باید وضع اقتصادى مردم را درست کرد تا بهم نزدیک‌تر شوند.
محمود مشکان خطاب به على امینى گفته:
ارزش ریال ایران پایین آمده است. تمام سرمایه ایران توسط خارجى‌ها به غارت برده مى‌شود. کارخانجات ایران، با مواد اولیه و سرمایه‌هاى خارجى اداره مى‌شوند و اگر روزى خارجى‌ها سرمایه خود را از ایران خارج کنند، در آن موقع سیل کارگران بیکار در خیابان‌ها به راه خواهد افتاد. شما (امینى) باید جبهه متحدى به وجود آورید، زیرا از شما اصیل‌تر و علاقمندتر به این مملکت، کسى وجود ندارد.
نامبرده در ادامه اظهارات خود گفته:
نباید به درآمد نفت متکى بود.دول خارجى وضعى را پیش خواهند آورد تا همه درآمد نفت را صرف خرید اسلحه کنیم و از جان و مال خارجى‌ها دفاع کنیم. تا کار به اینجا نکشیده شما (امینى) باید راه بیفتید و چاره‌اندیشى کنید.
على امینى اظهار داشته:
به اندازه‌اى خرابى در مملکت به وجود آمده که جبران‌ناپذیر است. اول باید اعتماد مردم را جلب کرد و بعداً میزان تولید را عملاً بالا برد. در آن موقع که من نخست‌وزیر بودم، متوجه شدم که سازمان آب کسرى بودجه دارد، لذا مهدى بازرگان1 (عضو مؤسس جمعیت به اصطلاح نهضت آزادى) را خواستم و به وى گفتم با تهیه طرحى مقدار بهاى مصرفى را بالا ببرد و ایشان نیز همین کار را انجام دادند و بهاى آب مصرفى را گران کردیم. پس از این اقدام، جبهه ملى به او (بازرگان) حمله کرد که چرا با دولت امینى همکارى کرده است. در حال حاضر باید با همه کنار آمد تا کارهاى مملکت پیش برود.
محمود مشکان سپس اظهار داشته:
دنیا باید سوسیالیزم را قبول کند و اگر کشور قبول نکند و از راه دیگرى آن کشور را براى قبول آن، تحت فشار قرار خواهند داد.
یادشده همچنین افزوده:
هوشنگ نهاوندى2 چاپ کتب مضره را در دانشگاه آزاد کرد و وقتى او از دانشگاه تهران عوض شد، کتابخانه دانشگاه را جمع‌آورى کردند و متعاقب آن نیز حوادث دانشگاه شروع شد.
مشکان آنگاه خطاب به یکى دیگر از حاضرین به نام سروش گفته:
شما باید کتاب ادیب برومند را (شاعر، نویسنده و از عناصر سرشناس جبهه به اصطلاح ملى) که درباره تاریخچه جبهه ملى است، هرچه زودتر ترجمه کنید. زیرا اگراین کتاب چاپ شود، بزرگترین افتخار براى جبهه ملى است. شما از کسى ترسى نداشته باشید چون هم‌اکنون کتب مضره یکى پس از دیگرى چاپ مى‌شوند. چاپخانه امیرکبیر قبول کرده، آنچه که ارائه شود، چاپ کند.
محمود مشکان افزوده:
آقاى امینى، ایران شخصیتى مثل شما ندارد. شما شاهزاده و گل سرسبد اشرافیت هستید و آنچه دارید متعلق به خود شما است. هژبر یزدانى با رئیس سابق سازمان اطلاعات و امنیت کشور نزدیک شده بود و شب‌ها در هتل هیلتون میهمانى مى‌داد و از همه افراد سرشناس براى شرکت در این میهمانى‌ها دعوت به عمل مى‌آورد تا به این طریق شخصیتى براى خود کسب نماید. شخصیت باید با اصالت خانوادگى توأم باشد، پول شخصیت نمى‌آورد.
ارزیابى خبر:
تشکیل جلسه صحت داشته و مطالب بالا توسط نامبردگان عنوان شده است.
اقدامات انجام شده:
مراتب به نخست‌وزیرى اعلام گردیده است.
توضیحات سند:
1ـ در این جا لازم است به عملکرد دولت موقت اشاره شود:دولت موقت براى بازرگان و همفکرانش یک فرصت طلائى بود. فرصتى که در صورت حسن استفاده موجب عزت و آبروى نهضت آزادى مى‌گردید و نام آنان را با افتخار در تاریخ انقلاب اسلامى به ثبت مى‌رساند.
اما این فرصت به سادگى از دست رفت، آن هم به بهاى بسیار سنگینى که نه فقط خود بلکه انقلاب نیز بار پرداخت آن را بر دوش گرفت. بررسى کارنامه عملکرد دولت موقت در سال‌هاى بعد از کنار رفتن آن به علت آمیختگى با شرایط و زمینه‌هاى سیاسى موجود و نیز مرور زمان، هنوز با ابهاماتى همراه است.
خاصه این که در طول این مدت نهضت آزادى با بهره‌گیرى از ضعف‌هاى موجود در برخوردهاى تبلیغاتى و تحلیلى مخالفان خود، تاحد بسیار زیادى توانسته است از فشار انتقادات بر دولت موقت بکاهد.
پیچیدگى روزافزون مسایل سیاسى، شرایط متلاطم و بحرانى و از همه مهمتر فراموشى اجتناب‌ناپذیر حافظه مردم، عواملى بودند که نهضت آزادى را در «مشتبه» نمودن حقایق یارى کردند. تحلیل و بررسى این نوشتار از وضعیت دولت موقت در ادامه بررسى‌هاى پیشین با تکیه بر اسناد و مدارک قاطع و انکارناپذیر و نیز رعایت اصول منطقى و قضاوت منصفانه صورت گرفته است.
«غرب‌گرایى» یا «غرب‌زدگى» عنصرى که در تحلیل امام از ضعف‌ها و ناتوانى دولت موقت عاملى اساسى محسوب مى‌گشت، و ضرورت بررسى مختصرى پیرامون پیشینه‌هاى آن در شخصیت فکرى بازرگان را ایجاب نمود، محورى اساسى در برخورد با دولت موقت به شمار مى‌آید. در واقع همانگونه که یک بار متذکر شده‌ایم، علت‌العلل ماهیت و عملکرد دولت موقت را در حاکمیت آن روحیه باید جستجو نمود.
دولت موقت با «خصلت دمکرات»، «لجبازى»، «به دنبال کسب پرستیژ در محافل بین‌المللى» همراه با «دید ضعیف نسبت به انقلاب» «در حالی که با انقلاب در تضاد است» پا به عرصه انقلاب مى‌گذارد. ضعف اساسى دولت موقت اعتقاد به روش «گام به گام» برخورد با مسائل و مشکلات انقلاب بود. روشى که سخت از فرهنگ غرب تأثیر پذیرفته بود.
ر.ک. خط سازش تحقیق و نگارش: مجتبى سلطانى ص 165 و 166
2ـ هوشنگ نهاوندى
هوشنگ نهاوندى فرزند على‌اکبر در سال 1312 ش در تهران به دنیا آمد. او تحصیلات دانشگاهى خود را در رشته حقوق دانشگاه تهران آغاز کرده و پس از دریافت مدرک لیسانس به فرانسه رفت و مدرک دکتراى دولتى را در رشته اقتصاد اخذ نمود.
نهاوندى خواهرزاده دکتر فریدون کشاورز عضو سابق رهبرى حزب توده بود و فعالیت‌هاى سیاسى او در فرانسه مبهم است. او از همان زمان تحصیل در پاریس مانند بسیارى از عناصر مشابه به ارتباط با سرویس‌هاى اطلاعاتى غرب کشیده شد و فعالیت‌هاى سیاسى او هم در همین راستا بود.
سند بیوگرافیک ساواک نامبرده را متهم به بهائی‌گرى نیز مى‌داند. نهاوندى در زمان دبیر کلى شورای عالى اقتصاد حسنعلى منصور به سمت مشاور شوراى عالى اقتصاد رسید. وى از جمله عناصرى بود که در چارچوب سناریوى نخبگان آمریکایى فعالیت خود را آغاز کرد و در دولت حسنعلى منصور (اسفند 1342 ـ بهمن 1343) در رأس وزارت نوبنیاد آبادانى و مسکن قرار گرفت و این سمت را در دولت امیرعباس هویدا تا سال 1347 حفظ کرد او در همان سال به عنوان آجودان کشورى شاه منصوب شد و به ریاست دانشگاه پهلوى شیراز و هیأت امناى دانشگاه مشهد نیز دست یافت و جزء مهره‌هاى به اصطلاح فرهنگى رژیم قرار گرفت.
او در سال 1352 عضو هیأت امناى دانشگاه گیلان و در سال 1353 دانشگاه هنر بود اسناد موجود عموماً از اختلافات نهاوندى با همکاران و رؤساى خود خبر مى‌دهد که یا ناشى از مسائل مالى و یا جاه‌طلبى و تفرعن بیمار‌گونه اوست. در آبان 1353 به ریاست دفتر مخصوص فرح پهلوى منصوب شد. وى در دولت آشتى ملى شریف امامى در سال 1357 به آرزوى دیرین خود یعنى وزارت علوم و آموزش عالى دست یافت اما به دلیل اینکه به عنوان یکى از چهره‌هاى بدنام رژیم پهلوى مطرح بود در تاریخ 15 /11 /1357 به همراه عبدالمجید مجیدى رئیس پیشین سازمان برنامه و بودجه بازداشت و در جمشیدیه زندانى شد.
او در اثناى قیام مسلحانه 22 بهمن از زندان گریخت. و در سال‌هاى پس از انقلاب در نشریات خارج از کشور چند مقاله از نهاوندى انتشار یافت که سطح بسیار نازل دانش اجتماعى و سیاسى او به عنوان نمونه‌اى از نخبگان رژیم پهلوى نشان مى‌دهد.
ظهور و سقوط پهلوى جلد دوم ص 517 و 510
اسناد ساواک ـ پرونده‌هاى انفرادى