گزارش
تاریخ سند: 27 تیر 1329
گزارش
متن سند:
تاریخ: 27 /4 /1329گزارش
گزارش مأمور ویژه حاکیست که روز گذشته پس از آنکه آقای کاشانی از نماز عید فطر به منزل مراجعت نموده عده زیادی برای تبریک عید به منزل مشارالیه رفته ضمناً درباره فعالیت عمال شوروی‌ها و طرفداران دست چپ مذاکراتی به میان آمده و یکی دو نفر از جمله مدیر روزنامه کمال گفته‌اند در این موقع حساس وضع منقلب جهان، ایرانی‌ها هرچه با هم متفق و نزدیک باشند و تشتت و نفاق را کنار بگذارند بهتر است.(۱) باید دولت و ملت همکاری نمایند تا خطر مرتفع گردد. آقای کاشانی پاسخ داده است با این دولت نمی‌شود کار کرد. مجدداً یکی دو نفر گفته‌اند انگلیس‌ها در موقع خطر اختلاف را کنار می‌گذارند و دشمن را دفع می‌کنند کاشانی جواب می‌دهد ما هنوز به پای انگلیس‌ها نرسیده‌ایم. سر مار را هر وقت ممکن شود باید کوبید.
توضیحات سند:
ــ۱- سپهبد رزم‌آرا ارتباط با سران حزب توده را حفظ کرده بود و به سیاست «نفتی» آن حزب، یعنی تأیید و قبول منافع انگلستان در برابر واگذاری نفت شمال به شوروی‌ها، آشنائی کافی داشت. رزم‌آرا برای انجام منظور خود یعنی بهره‌گیری از اختلاف حزب توده و جبهه ملی، با وجود غیر‌قانونی بودن حزب توده، تا جائی که امکان داشت فعالیت‌های غیر‌قانونی آن حزب را به نحوی غیر‌محسوس نادیده گرفت. ارگان‌ها و دسته‌جات وابسته به حزب توده بار دیگر به حرکت درآمدند؛ سازمان هواداران صلح، با آزادی عمل وسیع به فعالیت پرداخت. جبهه واحد مبارزه با شرکت نفت جنوب، با شعار «لغو و بطلان امتیاز نفت جنوب» شروع به کار کرده نشریات متعدد حزب با عناوین مختلف، در سراسر کشور انتشار یافت. رهبران حزب توده که پس از واقعه سوء‌قصد به شاه دستگیر و زندانی بودند، از زندان قصر فراری داده شدند. بدین ترتیب کادر رهبری حزب توده با استفاده از جمیع امکانات خود به حرکت در‌آمد و در گرما گرم مبارزه برای رد لایحه الحاقی و ملی شدن صنعت نفت، به صورت یک سازمان سیاسی نیرومند، علیه نهضت ملی ایران موضع گرفت.
از جنبه سیاست خارجی، رزم‌آرا امیدوار بود منافع انگلیس و آمریکا را بر سر نفت به طریقی تأمین کند و بدون برخورد و جبهه‌گیری با انگلستان و ایالات متحده آمریکا با شوروی‌ها نیز روابط دوستانه برقرار سازد. بدین منظور برای بهره‌گیری از پشتیبانی تبلیغاتی شوروی‌ها، از ادامه کار رادیو صدای آمریکا، که از ایران پخش می‌شد جلوگیری کرد و روابط سیاسی و تجاری شوروی و ایران را به مراتب بیش از دوران حکومت مصدق که از سوی انگلستان و آمریکا متهم به برقراری اتحاد با کمونیست‌ها شده بود توسعه داد. از اواسط مردادماه ۱۳۲۹ مذاکرات محرمانه‌ای بین سپهبد رزم‌آرا، که به زبان روسی آشنائی داشت و «سادچیکف» سفیر اتحاد جماهیر شوروی بر سر مسائل مرزی و مطالبات ایران به نحو رضایت‌بخشی انجام گرفت و زمینه گسترش روابط بازرگانی ایران و شوروی فراهم گردید.