شماره های عطفی پیرو 175ـ11/2/44
تاریخ سند: 19 اردیبهشت 1344
شماره های عطفی پیرو 175ـ11/2/44
متن سند:
از : مشهد به : مرکز فرات ب 2 گزارش می دهد.1 در قم با آقایان گلپایگانی ـ شریعتمداری و مرعشی مذاکره و پیغام آقای میلانی را که مصالح ایجاب می کند در دوازدهم محرم که مصادف با پانزدهم خرداد بوده اقدامی نشود و حتی اعلامیه پخش نشود ابلاغ شد.
اما آقای گلپایگانی که هیچگونه تصمیمی نداشته و می گفت من مداقا با این کارها مخالفم و اما آقای مرعشی می گفت خوب شد که شما آمدی و این پیغام را آوردی چون من خودم احساس می کنم اوضاع خوب نیست و ممکن است مخصوصا اگر من اقدامی بکنم دستگاه نسبت به خودم شدت عمل داشته باشد.
ولی چند روز قبل دو نفر آمدند که آقای میلانی گفته حتما باید اقدام کرد و نباید ساکت بود.
گفتم آنها مسلم دروغ گفتند و نظر داشتند صحنه بوجود آورند و نظر ایشان این است و آقای مرعشی هم مسرور شد و هم می گفت واقعا راحت شدم و گفتند اقدامی نخواهم کرد و آقای شریعتمداری معلوم شد نمی خواسته اقدامی بکند.
چون وقتی پیام آقای میلانی را شنید گفت این مطلب را به آقای مرعشی هم بگوئید بدانند و متوجه باشند گفتم گفته شده و قبول کردند آقای شریعتمداری گفت من سال گذشته هم عقیده نداشتم اعلامیه داده شود و عزای ملی اعلام شود و در خارج هیچ اثر نگذارد و ارزش گفته ما از بین برود لذا اعلامیه سال قبل را هم امضاء نکردم و امسال هم نمی کنم بعد ایشان گفت آقای هیراد آمده اینجا و من چند موضوع را به اعلیحضرت پیغام دادم یکی عفو متهمین به قتل منصور2 و شما به آقای میلانی بنویسید که ایشان هم کسی را بخواهد از دربار و این مطلب را پیغام بدهند شاید اثر بگذارد و جان عده ای حفظ شود.
خبر دیگری نبوده و تا این تاریخ با این مذاکرات تصمیمی نیست و با هر کدام از منبریهای تهران و غیره صحبت شد همه می گفتند باید احتیاط کرد هوا ابر[ی] است ــ 199 ــ 19 /2 /44 سرتیپ بهرامی.
اصل در پرونده میلانی بایگانی است.
در پرونده گلپایگانی بایگانی شود.
23 /2
توضیحات سند:
1ـ همانطور که در گزارش فوق ملاحظه می فرمائید.فرات عامل نفوذی ساواک در بیت آیت الله میلانی می باشد، او که به هدایت ساواک شگردهای گوناگونی را برای جلب توجه و اطمینان آیت الله میلانی نسبت به وی از خود نشان داده بود، از سوی آیت الله میلانی جهت هماهنگی با مراجع قم دایر بر اینکه عید نوروز امسال هم به مناسبت سالگرد شهداء 15 خرداد 42 عزای ملی اعلام شود به قم رفته ساواک که در جریان این مأموریت قرار گرفته بود، به گونه یی عامل نفوذی خود را راهنمایی کرد که بتواند و با قیافه و موضعگیری انقلابی و در عین حال با ابراز نظرهای منفی، زمینه های مثبت ذهنی آقایان را منفی نموده تا سال جدید اطلاعیه ای مبنی بر احیاء خاطره مبارزات و شهداء مظلوم 15 خرداد، صادر نگردد.
با پیش بینی هایی که ساواک های تهران و قم در این خصوص به عمل آورده بودند و همانطور که در متن سند ملاحظه می فرمایید.
فرات نقش خود را به نحو احسن ایفاء کرد.
بررسی های اسنادی در این خصوص نشان می دهد که ارتباط اطمینان بخش آقایان علماء در آن فصل از تاریخ منحصرا از طریق پیک خصوصی امکان پذیر بوده است.
فرات که ظاهرا نقش پیک خصوصی را در این مقطع بازی می کرده است به گونه ای عمل کرده است که اگر هر آینه هر کدام از آقایان انگیزه ای برای صدور اعلامیه هم می داشتند به دلیل فضای به وجود آمده (عدم تأثیر اعلامیه) از صدور آن خودداری ورزیدند، که البته شکی نیست که با توجه به برنامه ریزی های اطلاعاتی و امنیتی ساواک، و پیش بینی های لازم در این خصوص، این سال برخلاف سال قبل متأسفانه اعلامیه ای صادر نگردید.
قابل ذکر است مفاد این سند (به مناسبت روز دوازدهم محرم هیچگونه اعلامیه یی صادر نشود) بر خلاف گزارشات متعددی است که از سوی ساواک صادر شده است برای نمونه به اسناد ذیل توجه فرمایید: از : اداره کل سوم تاریخ : 18 /12 /43 به : ریاست ساواک استان نهم (خراسان) شماره : 42465 /321 درباره : آیات اللّه میلانی و قمی طبق اطلاع نامبردگان بالا برای آیت الله شریعتمداری پیغام فرستاده اند که عید نوروز امسال هم به مناسبت اوضاع روز عزای ملی اعلام شود.
خواهشمند است دستور فرمائید ضمن بررسی موضوع در این باره مراقبت کامل اعمال نمایند.
از طرف مدیر کل اداره سوم (شاهین) آقای دبیری اخذ دستور 22 /12 گیرنده : خراسان (مشهد) تاریخ : 15 /1 /44 شماره : 2145 /321 فرستنده : اداره کل سوم موضوع : حاج سید عیسی جزایری مقیم خرم آباد شماره عطف 706 ـ 27 /12 /43 بدینوسیله یک برگ فتوکپی نامه آیت الله میلانی که جهت نامبرده بالا به خرم آباد ارسال داشته و در آن توصیه شده که امسال مراسم عید نوروز برگزار نگردد و از رسوم عادی متعارف خودداری نمایند جهت اطلاع و هرگونه اقدام مقتضی به پیوست ایفاد می گردد.
خواهشمند است دستور فرمائید از چگونگی این اداره کل را مطلع نمایند.
از طرف مدیر کل اداره سوم.
شاهین 15 /1 /44 بسمه اللّه تعالی شانه تسلیم و تحیت وافر به عرض رسانیده در این آستان قدس به انواع دعوات یادآورم.
امید آنکه موجبات آسایش روحی و جسمی و به عنایات خاصه حضرت بقیه الّلهی ارواحنا فداه نائل شوید.
مدتی است مستقیما از حالات شریفه اطلاعی ندارم و نمی دانم آیا راجع به اوضاع فعلی و گرفتاریها که از آن جمله است زندانی بودن جمعی از حضرات اهل علم و مبلّغین و سایر محترمین چه به نظر شریف رسیده و چه تصمیم گرفته اید میل دارم از نتیجه افکار عالیه مطّلع باشم شاید بتوانم به خواست خداوند متعال از مجموعه افکار آقایان و آن چه به نظر می رسد خدمتی مفید و مؤثر انجام دهم ـ و تاکنون برای استخلاص آقایان و مراجعت حضرت آقای خمینی دامت برکاته اقداماتی شده است.
و علیه سبحانه التوکل بدیهی است دعا خواهید نمود که به اسرع وقت و احسن وجه نتیجه حاصل آید ـ انشاءاللّه و دیگر اگر صلاح بدانید دستور دهید مراسم عید نوروز برگزار نشود و از رسوم عادی متعارف خودداری نموده و فقط به مجرّد صله ارحام مثلاً اکتفا نمایند ـ بدیهی است چنانچه عید گرفته نشود هم تأثرات امّت اسلامی بروز و ظهور خواهد داشت و هم تسلّی دل دستگیر شدگان به عمل خواهد آمد ـ و حسبنااللّه و نعم الوکیل والسلام علیکم محمد هادی الحسینی المیلانی تاریخ وصول خبر : 4 /1 /44 موضوع : جلوس نکردن قمی و میلانی در روز عید علماء به جرم بازداشت شدن آقای خمینی در مشهد طبق روز اول فروردین عید ندارند بنابراین از ساعت 8 صبح نوروز افراد مختلف به عنوان روز اول سال به منزل آقایان قمی و میلانی، سبزواری می رفتند ولی منازل نامبردگان به روی مردم بسته شده بود فقط فردی که جلوس داشته جناب آقای کفائی بود و آن هم از طبقه طلاب صدی چند نفر به منزل مشارالیه می رفتند و سپس در ساعت 9 صبح آقایان امیر مجاهدی و دست غیبی و حاجی ضابطی و ایمانی افتخار و سید عسگری و رئیسی و واعظی و محمدعلی ابوالحسن که وابسته به مجمع مبلغین بودند شرف حضور ایشان را پیدا نمودند.
تعداد نسخه : 7 از : اصفهان تاریخ : 3 /1 /44 به : مرکز شماره : 761 آیت الله میلانی از مشهد تلگرافی به حاج شیخ حسین خادمی در اصفهان تلگراف کرده است که امسال به واسطه نبودن خمینی در ایران عید نداریم موضوع را به وعاظ بگوئید که روی منابر به اطلاع مردم برسانند خادمی صبح روز 1 /1 /44 به عده ای از وعاظ این مطلب را بیان نموده و از آنها خواسته است در موقع مقتضی روی منابر ادا نمایند.
صدقی فوری ابلاغ و سئوال شود 1ـ یقین دارم چنین تلگرافی نشده باید عین تلگراف را به بینید و اگر صحت دارد رونوشت آن را از تلگرافخانه بگیرید 2ـ آیا روی منابر کسی چنین مطلبی را گفته است یا خیر و اگر کسی اظهار کرده چه عملی کرده اید 3ـ در صورت جعلی بودن تلگراف فورا باید خادمی به عنوان نشر اکاذیب تحت تعقیب قرار گیرد.
بخش 321 روی ماده 1 امروز صبح تلگراف به مشهد و اصفهان صادر شد نسبت به ماده 2 از مشهد و اصفهان و نسبت به ماده 3 آن را به ساواک اصفهان ابلاغ و نتیجه را بخواهید 3 /1 /44 متن نامه آیت الله العظمی میلانی که در تاریخ 22 /12 /1343 برای آیت الله خادمی ارسال شده است به شرح زیر است : تسلیم و تحیت وافر تقدیم داشته و به انواع دعوات یادآورم امید آنکه موجبات آسایش روحی و جسمی و به عنایات خاصه حضرت بقیه اللهی ارواحنا فداه نائل شوید قبلا مرقوم شریف واصل از عواطف مبذوله موجب تقدیر و تشکرگوئی رسانید و جواب عرض شد.
وله الحمد وله الشکر مزاجا بد نیستم اگرچه روحا افسرده می باشم نمی دانم آیا راجع به اوضاع فعلی و گرفتاریها که از آن جمله است زندانی بودن جمعی از حضرات اهل علم و مبلغین و سایر محترمین جه به نظر شریف رسیده میل دارم از نتیجه افکار عالیه مطلع باشم شاید به خواست خداوند متعال بتواکم خدمتی مفید و مؤثر انجام دهم و تاکنون برای استخلاص همه آقایان و مراجعت حضرت آقای خمینی دامت برکاته اقداماتی شده و البته وعده هائی داده اند تا چه مقدار عمل کنند و علیه سبحانه التوکل بدیهی است دعا خواهید نمود که به اسرع وقت و احسن وجه نتیجه حاصل آید.
انشاءاللّه تعالی و دیگر اگر صلاح بدانید دستور دهید، امسال مراسم عید نوروز برگزار نشود و از رسوم عادی متعارف خودداری نموده و فقط به مجرد صله ارحام مثلا اکتفا نمایند.
البته چنانچه عید گرفته نشود هم تأثیرات امت اسلامی بروز و ظهور خواهد داشت و هم تسلی دل دستگیرشدگان و خانواده شان به عمل خواهد آمد.
و حسبنااللّه و نعم الوکیل.
محمد هادی الحسینی المیلانی.
همانطور که در متن سند ملاحظه می فرمایید، اقدام آیت الله میلانی دایر بر ارسال پیام برای اعاظم روحانیت در شهرها و استانهای مختلف ایران، به منظور تحقق بخشیدن به نوعی مبارزه منفی علیه رژیم پهلوی و تسری دادن آن به اجتماع با استفاده از حساسترین فرصت در ایام سال که مردم ایران در هر کوی و برزن و براساس رسم دیرینه در ایام عید نوروز به دید و بازدید یکدیگر می روند، به شدت ساواک را سردرگم و آشفته نموده بود.
به همین جهت رییس ساواک دستور پیگیری و مراقبتهای ویژه علیه آیت الله میلانی در مشهد و آیت الله خادمی در اصفهان را صادر می نماید.
قابل ذکر است، آیت الله میلانی این قبیل نامه ها و پیامها را برای دور ماندن از تجسّس و دسترسی ساواک به وسیله پیک ویژه ارسال می نموده اند، و گزارش ساواک اصفهان به مرکز یا عنوان «تلگراف» نتیجه مسموعات و تجسسهای اجتماعی ساواک اصفهان می باشد.
از این رو ارزیابی های اولیه ساواک از این موضوع در حد «حدس و گمان» بوده است.
از آنجا که آیت الله میلانی مطابق نامه ارسالی به اصفهان به علمای شهرستانهای دیگر نیز ارسال نموده اند.
ساواک خرم آباد به نامه آیت الله میلانی که برای آیت الله حاج عیسی جزائری خرم آبادی ارسال نموده اند دسترسی پیدا می نماید، که این امر موجبات ایجاد تضییقات و فشارهای مضاعف ساواک علیه آیت الله میلانی را فراهم نمود.
2ـ در تاریخ 7 اردیبهشت 1344 محاکمه 13 نفر متهمان به قتل حسنعلی منصور، در دادگاه نظامی آغاز شد.
متهمین عبارتند از : محمد بخارائی، مرتضی نیک نژاد، رضا صفار هرندی، صادق امانی همدانی، هاشم امانی همدانی، امید عراقی، حمید ایپکچی، محی الدین انواری، ابوالفضل حیدری، محمدتقی کلافچی، حبیب اللّه عسگراولادی، احمد شاهید اوغلو و عباس مدرسی فر، که دادستان ارتش برای هر 13 نفر تقاضای اعدام کرده بود.
نهایتا در 26 خرداد 1344 دادگاه نظامی حکم اعدام چهار نفر از آنها را صادر می نماید.
شهداء این دادگاه عبارتند از: محمد بخارائی، صفار هرندی، صادق امانی همدانی و نیک نژاد.
و بقیه محکومین به حبسهای طولانی محکوم گردیدند.
ر.ک: باقر عاقلی، روزشمار تاریخ ایران، از مشروطه تا انقلاب اسلامی، نشر گفتار، جلد 2، صص 186 و 187.