موضوع: اقدامات روحانیون تهران . کردستان1[لرستان]
تاریخ سند: 26 اسفند 1341
موضوع: اقدامات روحانیون تهران . کردستان1[لرستان]
متن سند:
از: اداره یکم عملیات بخش 312 شماره: 4930 /312 آیت‌اله کمالوند که در واقع ریاست روحانیون کردستان[لرستان] را به عهده دارد ساکن خرم آباد است چند روز قبل به تهران آمده و چند نوبت با آیت اله بهبهانی2 ملاقات کرده و از مشارالیه کسب تکلیف نموده است.طبق اطلاع این شخص در جریان نهضت اول روحانیون علیه لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی مرتباً به تهران تلگراف کرده و در آنجا نیز مردم را علیه دولت تهییج می کرده و در زمان دکتر مصدق3 نیز به نفع مشارالیه فعالیت داشته و تلگرافاتی به تهران مخابره نموده است واکنون از طرفداران سرسخت آیت اله بهبهانی است.
آیت اله بهبهانی به مشارالیه دستور داده است که مردم را علیه حکومت مرکزی تهییج نمایند و مشارالیه فعلاً در منزل سید شهرستانی سکونت دارد.
به ساواک خرم آباد دستور مراقبت اعمال و افعال او داده شد.
27 /12 عیناً به استحضار ریاست اداره سوم می رساند.
28 /12
توضیحات سند:
1ـ در این ایام که نهضت امام خمینی (ره) در مخالفت با اصلاحات امریکائی آغاز شده بود، بسیاری از علماء و روحانیون در همراهی با امام به فعالیت های شبانه روزی مشغول بودند و بخش های مختلفی از سازمان اطلاعات و امنیت شاه موسوم به ساواک نیز در این راستا شروع به فعالیت کرده بودند.گستردگی فعالیت علماء و روحانیون از یک سو و عدم هماهنگی نیروهای ساواک در جریان مقابله با این حرکت از دیگر سو موجب گردیده تا آیت الله روح الله کمالوند در این گزارش رهبر روحانیت کردستان معرفی شود.
2ـ آیت اللّه سید محمد موسوی بهبهانی فرزند سید عبداللّه بهبهانی در نهم جمادی الاخر سال 1291 ق در تهران متولد شد.
تا سن دوازده سالگی مشغول تحصیلات مقدماتی بود.
و پس از آن به تحصیل فقه و اصول پرداخت و مدت شش سال هم در محضر درس مرحوم میرزا حسن جلوه، فلسفه و معقول آموخت و مدت هفت سال از محضر آیت اللّه آشتیانی در تحصیل خارج فقه و اصول کسب فیض کرد و پس از در گذشت مرحوم آیت اللّه آشتیانی، معلومات خود را در محضر پدر بزرگوارش تکمیل کرد و در درس مراجع بزرگ و استادان عراق چون مرحوم آخوند خراسانی شرکت جست و به مرتبه اجتهاد نایل گردید و پس از آن در تهران به تدریس خارج فقه و ترویج دین پرداخت.
آیت اللّه بهبهانی هنگام انقلاب مشروطیت بیست و دو سال داشت که محور اصلی انقلاب، پدر ایشان و سید محمد طباطبایی بودند که سید محمد با انجام کارهای پدر، سهم موثری در مبارزات مشروطه خواهان داشت.
سرانجام آیت اللّه سید محمد بهبهانی که سابقه کسالت ممتد داشت، پس از چند روز بیماری سخت، در 20 آبان 1342 (ساعت 20 /10) در سن 92 سالگی دارفانی را وداع گفت.
پیکر وی ساعت 2 بعد از نیمه شب به مسجد سرپولک و ساعت 30 /9 صبح روز 21 آبان به سر قبر آقا (تهران) حمل شد و ظهر همان روز با هواپیما به نجف اشرف منتقل و در آنجا دفن گردید.
3ـ دکتر محمد مصدق ملقب به مصدق السلطنه فرزند میرزا هدایت در سال 1261 ش به دنیا آمد.
در سن 17 سالگی مستوفی خراسان شد.
تحصیلات مقدماتی را در تهران به انجام رسانید و در سال 1287 برای تحصیلات عالیه به پاریس رفت.
بعد از اتمام دوره مدرسه علوم سیاسی پاریس، به دانشگاه توشاش سوئیس وارد شد و در سال 1293 با اخذ درجه دکتری در حقوق، به ایران بازگشت.
چون مخالف قرارداد 1919 ایران و انگلیس بود، در بهار 1298 به سوئیس بازگشت و قصد داشت در آنجا مشغول کار شود که کابینه مشیرالدوله برای تصدی وزارت دادگستری از وی دعوت کرد.
در حین مراجعت به ایران در پائیز 1299 به حکومت فارس منصوب شد.
با این همه در همان سال از شناسایی کودتای سیدضیاءالدین طباطبائی امتناع ورزید.
پس از سقوط سید ضیاءالدین در سال1300 به وزارت دارایی منصوب شد و به اصلاحات در این وزارتخانه پرداخت.
در سال 1301 به حکومت آذربایجان دست یافت و بعد از چندی به علت عدم موافقت دولت مرکزی با نظریات او از این سمت استعفا داد.
در سال 1302 وزیر امور خارجه شد در سال 1303 در دوره پنجم قانونگذاری به نمایندگی مردم تهران در مجلس شورای ملی انتخاب گردید و در این دوره با واگذاری سلطنت به سردار سپه مخالفت کرد.
در دوره ششم مجدداً به وکالت مجلس از طرف مردم تهران انتخاب شد و ضمن مخالفت با تشکیل مجلس مؤسسان، پس از اتمام این دوره چون دولت در انتخابات مجلس دخالت کرد، از سیاست کناره گرفت و در قریه احمدآباد در غرب تهران اقامت گزید.
با اینکه به کلی از سیاست کناره گرفته بود، در چهارم تیرماه 1319 به وسیله شهربانی تهران توقیف شد و پس از اعزام به بیرجند، تا آذرماه همان سال در زندان عمومی آن شهر محبوس بود.
سپس مجدداً به احمدآباد تبعید شد.
پس از وقایع شهریور 1320 در دوره چهاردهم و شانزدهم بار دیگر از طرف مردم تهران به وکالت مجلس شورای ملی انتخاب گردید.
در این دوره برای استیفای حفاظت ایران از شرکت نفت ایران و انگلیس و دولت انگلستان جبهه ملی را با موافقت محمدرضا پهلوی تشکیل داد و به مبارزه پرداخت و در 29 اسفند 1329 قانون ملی شدن صنعت نفت را از تصویب مجلس شورای ملی گذراند.
در اردیبهشت 1330 برای اجرای این قانون و خلع ید از شرکت نفت سابق، نخست وزیری ایران را قبول کرد.
موفقیت مصدق در جریان نهضت ملی شدن نفت، مرهون حمایتها و پشتیبانیهای روحانیون و نیروهای مذهبی بود که در رأس آنها آیت اللّه کاشانی قرار داشت.
اما بروز اختلاف میان آیت اللّه کاشانی و مصدق که با تفکرات لیبرالیستی و ملی گرایی همواره مدافع جدایی دین از سیاست بود، موجب گردید که حکومت شاه با همکاری امریکا و انگلیس، نقشه هایی را برای سرنگونی حکومت مصدق طرح ریزی کنند.
در تیرماه 1331 با اینکه مجلس جدید (دوره هفدهم) به نخست وزیری او رأی تمایل داده بود، به سبب اختلاف نظر با محمدرضا پهلوی برای تصدی وزارت دفاع ملی، از تشکیل دولت جدید استنکاف کرد و شاه، قوام السلطنه را به نخست وزیری منصوب نمود، ولی ملت با قیام سی تیر به رهبری آیت اللّه کاشانی مجدداً او را به نخست وزیری برگزید.
در 28 مرداد 1332 پس از یک کودتای انگلیسی ـ امریکایی، دولت مصدق سقوط کرد و او پس از محاکمه در یک دادگاه نظامی، به 3 سال زندان محکوم شد.
در شهریور 1335 از زندان آزاد شد و در احمدآباد تحت نظر قرار گرفت.
مصدق در 14 اسفند 1346 بر اثر بیماری درگذشت.