موضوع: فعالیتهای سیدضیاءالدین طباطبائی
تاریخ سند: 14 اردیبهشت 1339
موضوع: فعالیتهای سیدضیاءالدین طباطبائی
متن سند:
شماره: 2 – 3 – 668 تاریخ: 14 /2 /39%موضوع: فعالیتهای سیدضیاءالدین طباطبائی
دکتر ناصر زندی از دوستان سیدضیاءالدین طباطبائی اظهار داشته سیدضیاء اخیراً فصولی بر کتاب مربوط به حوادث کودتای ۱۲۹۹ که خود نام (کتاب سیاه) بر آن نهاده و در زمان اقامتش در سویس آن را تألیف نموده افزوده است و به دوستان نزدیک و محرمش وصیت کرده است که پس از فوتش این یادداشتها را منتشر نمایند.
مشارالیه افزوده اکنون این کتاب و یادداشتهای جدید لاک و مهر شده در اختیار کیهان1 دوست نزدیک سیدضیاءالدین طباطبائی نگهداری می‌شود.
توضیحات سند:
1- مسعود کیهان: فرزند عبدالمطلب مستشارالوزاره، مستشار توپخانه در سال ۱۲۷۲ ه ش در تهران متولد شد. تحصیلات ابتدایی را در خانه پدری فرا گرفت و در مدرسه علمیه به ریاست مهدیقلی‌خان مخبرالسلطنه به تکمیل تحصیلات پرداخت. سپس در یازده سالگی برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و دوره تحصیلات متوسطه خود را در فرانسه به پایان برد. در امتحان دانشکده نظامی سن سیر پذیرفته شد و با اخذ درجه افسری یک سال در ارتش فرانسه خدمت کرد و در اولین سالهای جنگ جهانی اول به ایران بازگشت.پس از بازگشت به ایران، ابتدا در فوج سرباز شیراز به فرماندهی پیاده نظام گمارده شد و بعد از مدت کوتاهی در ۱۳۳۳ ق بنا به درخواست مهدیقلی خان مخبرالسلطنه، حاکم نظمیه فارس را نیز به عهده گرفت. پس از آن که مخبرالسلطنه از حکومت فارس برکنار و به تهران فراخوانده شد، کیهان نیز به تهران آمد.
پیش از کودتای ۱۲۹۹ و با تشکیل کمیته آهن که ریاست آن بر عهده سیدضیاء بود ماژور مسعود خان کیهان نیز به عضویت آن در آمد. آشنایی سیدضیاء با مسعود خان کیهان به دوره دو ساله تحصیل سیدضیاء در فرانسه باز می‌گردد. در واقعه کودتا کیهان عامل ارتباط شاخه نظامی با شاخه غیرنظامی کودتا بود.
پس از آنکه سید ضیاء به نخست‌وزیری منصوب شد کیهان را برای وزارت جنگ برگزید. اولین اقدام مسعود کیهان در سمت وزارت، انحلال وزارت جنگ در ۱۵ اسفند و تشکیل کمیسیون برای بررسی ساختار جدید این وزارتخانه بود. از دیگر اقدامات مسعود کیهان در سمت وزارت جنگ تقاضای اعطای نشان درجه اول برای کلنل هنری اسمایس و نشانهای درخور لیاقت برای ژنرال آیرونساید و برخی دیگر از افسران انگلیسی بود.
با بروز اختلاف بین کیهان و رضاخان، کیهان مجبور به استعفا شد و رضاخان به وزارت جنگ منصوب گردید و مسعودخان کیهان نیز به سمت وزیر مشاور برگزیده شد که پس از مدتی کوتاه از این سمت هم استعفا داد. با سقوط دولت سیاه، سید ضیاء به خارج رفت و کیهان او را همراهی می‌کرد.
مسعود خان کیهان پس از اقامتی کوتاه در اروپا مجدداً به ایران بازگشت و به معلمی روی آورد. او در سال ۱۳۰۲ به وزارت معارف منتقل شد و به تدریس زبان فرانسه در مدرسه دارالفنون، مدرسه علوم سیاسی، تجارت، حقوق و دانشسرای عالی پرداخت. در سال ۱۳۰۷ نیز به همراه ۱۲۰ دانشجوی دیگر به منظور تحصیل در رشته تاریخ و جغرافیا به فرانسه اعزام شد و پس از بازگشت از سال ۱۳۱۴ به تدریس جغرافیا در دانشگاه تهران مشغول شد. وی در زمینه جغرافیا به تألیفاتی نیز پرداخت که عبارتند از: جغرافیای مفصل ایران در سه جلد و پیدایش فلات ایران از دیگر فعالیتهای فرهنگی وی عضویت در هیئت مؤسسین بنگاه موزه مردم شناسی در سال ۱۳۱۶ و عضویت در فرهنگستان در سال ۱۳۲۰ و نیابت تولیت مدرسه سپهسالار می‌باشد. در کابینه على منصور نیز به مدت چهار ماه وزیر فرهنگ شد و در سال ۱۳۳۰ نیز به معاونت دانشگاه تهران منصوب شد. کیهان در سال ۱۳۴۵ در تهران درگذشت.
تاریخ معاصر ایران؛ مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.