موضوع : دکتر آزمون و همایونفر معاونین وزارت اطلاعات
تاریخ سند: 23 شهریور 1348
موضوع : دکتر آزمون و همایونفر معاونین وزارت اطلاعات
متن سند:
از : 20 ه 5 به : 327 شماره : 36402 /20 ه 5 روز شنبه 22 /6 /48 ساعت 1100 مورخ الدوله1 سپهر بنا به دعوت وزیر اطلاعات در دفتر همایونفر معاون وزارتخانه حضور به هم رسانید دکتر آزمون هم به آنجا دعوت شد این ملاقات در حدود یک ساعت به طول انجامیده در وزارتخانه شایع است چون فعلاً بین دکتر آزمون و معتمد وزیری اختلاف شدید بود بعد از رفتن معتمد وزیری به وزارت اقتصاد آقای همایونفر اظهار می دارد باز هم ممکن است بین من و آزمون اختلاف ایجاد شود و از قبول پیشنهاد وزیر خودداری می نماید و آقای وزیر مورخ الدوله را واسطه قرار می دهد که بین آزمون و همایونفر التیام و به اصطلاح ریش سفیدی نماید.نظریه منبع :تصور می رود امروز یا فردا همایونفر به سمت معاون پارلمانی وزارت اطلاعات تعیین گردد.
نظریه توضیح 20 ه 5 : منبع مورخ الدوله را در وزارت اطلاعات مشاهده نموده است.
گزارشات منبع غالبا مقرون به حقیقت است.
رونوشت برابر اصل است.
توضیحات سند:
1ـ احمدعلی سپهر (مورخ الدوله) : احمد علی سپهر مردی مرموز و چند چهره بود و با سفارتخانه های خارجی بویژه روس و انگلیس ارتباط داشت.او در جنگ جهانی اول منشی سفارت آلمان بود و در همان زمان با سفارت انگلیس ارتباط برقرار کرد.
مورخ الدوله در دوران رضاشاه شغل مهمی نداشت.
بعد از شهریور 1320 میدان دار سیاست شد و با سفارتخانه ها ارتباط برقرار کرد.
فردوست می گوید : «احمدعلی سپهر از افرادی بود که در سالهای نخست سلطنت محمدرضا، رل مهمی در زندگی او بازی کرد.
» در آذر ماه 1322 که سران سه قدرت بزرگ جهانی (استالین روزولت و چرچیل) وارد تهران شدند و کنفرانس تهران را برگزار کردند.
سپهر می گوید: از سفیر شوروی خواهش کردم به استالین بگوید که ایشان دیداری با شاه داشته باشد زیرا حالا که نه چرچیل و نه روزولت به دیدن شاه نمی روند اگر ایشان ملاقات و دیداری با شاه داشته باشند، اثر فوق العاده ای بر وی خواهد داشت.
سفیر مطلب را به استالین اطلاع داد، او پذیرفت و با شاه دیدار کرد.
سپهر می گفت : من مجازم با روسها ملاقاتهایی داشته باشم اما فقط برای انگلیسیها صمیمانه کار می کنم.
این اظهار دوستی و صمیمیت، مربوط می شود به خیلی قبل و سابقه طولانی که او در سفارت انگلیس داشت.
مورخ الدوله سپهر ارتباطی نزدیک با شاه پیدا کرد.
محمدرضا شاه، سپهر را وارد کابینه قوام کرد واو به عنوان وزیر بازرگانی و پیشه و هنر کار خود را شروع کرد.
محمدرضا قصد داشت سپهر را جانشین قوام کند سپهر نیز از همان ماههای اول وزارت به فعالیت برضد قوام پرداخت تا زمینه را برای نخست وزیری خود مهیا سازد.
قوام متوجه این توطئه شد و مورخ الدوله روز 15 تیر 1325 ه ش به دستور قوام بازداشت و به کاشان تبعید شد.
مورخ الدوله در دوران کوتاه وزارتش همچنان برای سفارت خانه ها خبرچینی می کرد.
آخرین نقش او بعد از استعفای مصدق در تیر ماه 1331 ه ش هنگامی که قوام برای پنجمین بار به نخست وزیری رسید، نوشتن اعلامیه قوام بود.
سپهر بعد از تبعید در سال 1329 با قوام آشتی کرد و به جمع محارم او پیوست .
او از اولین کسانی بود که بعد از صدور فرمان نخست وزیری قوام به ملاقات او رفت ولی طبق گفته ملکی اعلامیه معروف قوام به دست مورخ الدوله سپهر افشا شده بود و بعد از پنج روز نخست وزیری، باعث سرنگونی قوام شد.
در سال 1329 در کابینه رزم آرا به ریاست هیئت مدیره شرکت شیلات برگزیده شد که تا سال 1331 شمسی عهده دار این سمت بود و در ملی شدن شیلات در دوران مصدق کوشش کرد.
احمدعلی سپهر در روز 28 آبان ماه 1354 درگذشت.
ظهور و سقوط سلطنت پهلوی / مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، ص 129.